هانس-گئورگ گادامر

هانس-گئورگ گادامر
زادهٔ	۱۱ فوریهٔ ۱۹۰۰ ماربورگ، امپراتوری آلمان
درگذشت	۱۳ مارس ۲۰۰۲ (۱۰۲ سال) هایدلبرگ، آلمان
ملیت	آلمانی
محل تحصیل	دانشگاه برسلاو دانشگاه ماربورگ
دوره	فلسفه قرن بیستم
حیطه	فلسفه غربی
مکتب	فلسفه قاره‌ای هرمنوتیک پدیدارشناسی
محل کار	دانشگاه ماربورگ (۱۹۲۸–۱۹۳۸) دانشگاه لایپزیگ (۱۹۳۸–۱۹۴۸) دانشگاه گوته فرانکفورت (۱۹۴۸–۱۹۴۹)
استاد راهنما	پاول ناترپ
علایق اصلی	متافیزیک، معرفت‌شناسی، فلسفه زبان، هستی‌شناسی، زیبایی‌شناسی، هرمنوتیک
ایده‌های چشمگیر	فلسفه عملی، خودآگاهی
تأثیرگرفته از فریدریش ویلهلم یوزف شلینگ، افلاطون، ارسطو، آگوستین، ایمانوئل کانت، گئورگ ویلهلم فریدریش هگل، ادموند هوسرل، مارتین هایدگر، کارل یاسپرس، لئو اشتراوس
تأثیرگذار بر یورگن هابرماس، هانس روبرت یاوس، راینهارت کوزلک، جیانی واتیمو، جان مکداول، کارل یاسپرس، لئو اشتراوس، جیمز ریسر، نیکولاس دیوی، ژان گروندن، دُنَتِلّا دی چِزَره

هانس-گئورگ گادامر (به آلمانی: Hans-Georg Gadamer) (زادهٔ ۱۱ فوریه ۱۹۰۰ – درگذشتهٔ ۱۳ مارس ۲۰۰۲) فیلسوف برجستهٔ آلمانی در سنت قاره‌ای و نویسندهٔ اثر مشهور حقیقت و روش (۱۹۶۰) بود.

زندگی

گادامر در ماربورگ به دنیا آمد. پدرش شیمیدان بود. او بعدها در فرایبورگ با هایدگر آشنا شد. در آن زمان هایدگر دانشجو بود و هنوز به سمت استادی دانشگاه درنیامده بود. در افواه است که گادامر قبل از مرگش سخنرانی داشته است و در آن گفته است که همه عقاید و همه طرز فکرها از یک چیز سرچشمه می‌گیرد و همه و همه چیز و همه کس و همه رفتارها و همه پندارها و همه گفتارها یک مرکز دارند، ولی به صورت مستقیم به این موضوع اشاره نکرده است. نقل است که بعدها و بعد از مرگ گادامر نامه‌ای با برچسب "زاینده هر چیز" از او پیدا شده است که فقط یک کلمه در آن نوشته شده است ((خدا)). البته این گفته تایید نشده است و سند و مدرکی محکم مبنی بر وجودش وجود ندارد.

فلسفهٔ گادامر

پیشینه هرمنوتیک

گادامر از پیشگامان هرمنوتیک فلسفی است و آن زمان که شلایرماخر به شیوه‌ای تأثیر گرفته از کانت رسالت هرمنوتیک را نه تعیین دستورالعمل‌هایی برای فهم بلکه کشف شرایطی عام معرفی کرد که اساساً فهم را امکان‌پذیر می‌سازند تصوری تازه از هرمنوتیک حاصل شد.

نوآوری گادامر در هرمنوتیک

گادامر هرمنوتیک را فلسفی کرد و آن را به کمال رساند. او آن را از نظریه ادبی جدا کرد. اگر نظریه ادبی به قاعده درآوردن تاویل به مفهومی عام از ادبیات باشد در این صورت هرمنوتیک گادامر نظری یا نظریه پردازانه نیست.

دیدگاه‌ها

دربارهٔ تاریخ

از نظر گادامر فهم اثر تاریخ است و در نهایت نوعی فعل نیست بلکه انفعال است. گادامر می‌گوید که علم تاریخی ارزش شناختی دارد اگرچه قاعده مدار نیست.

دربارهٔ نبوغ

از نظر گادامر ذوق و نبوغ از قواعدی که پیشاپیش ایجاد و تثبیت شده پیروی نمی‌کنند و از خود قواعدی بر جای نمی‌گذارند.

دربارهٔ استعاره

گادامر اشاره کانت در کتاب نقد قوه حکم را برای نظریه استعاره از عمیق‌ترین اشارت می‌داند که طبق آن استعاره اصولاً دو محتوا را به هم مانند نمی‌کند بلکه تأمل را ورای موضوعی متفاوت انتقال می‌دهد مفهومی که چه بسا هیچ شهودی به‌طور بی واسطه با آن منطبق نباشد.

دربارهٔ سنت و عقل

گادامر تعارض مطلق بین سنت و عقل را نمی‌پذیرد اما معتقد است که نیروی حقیقی اصول اخلاقی مبتنی بر سنت است. او می‌گوید که این اصول به راحتی اختیار نمی‌شوند و با بصیرتی آزاد پدید نمی‌آیند و بر دلایل عقلی استوار نیستند.

کتاب‌شناسی

• هرمنوتیک دین و اخلاق، ترجمه شهاب الدین امیرخانی، نشر کتاب پارسه، ۱۳۹۶
• مثال خیر در فلسفهٔ افلاطونی-ارسطویی، ترجمه حسن فتحی، نشر حکمت، ۱۳۸۲
• ادبیات و فلسفه در گفتگو، ترجمه زهرا زواریان، نشر نقش و نگار، ۱۳۹۳
• دیالکتیک هگل (پنج جستار هرمنوتیکی)، ترجمه مهدی فیضی، نشر رخ داد نو، ۱۳۹۰
• دیالکتیک هگل، ترجمه پگاه مصلح، ۱۳۹۸
• آغاز فلسفه، ترجمه عزت‌الله فولادوند، نشر کتاب هرمس، ۱۳۹۲
• هنر و زبان، ترجمه مهدی فیضی، نشر رخ داد نو، ۱۳۸۸
• رازوارگی سلامت (هنر شفابخشی در عصر علم)، ترجمه نرگس تاجیک، نشر روزگار نو، ۱۳۹۴
• مکتب فرانکفورت و نیچه، حامد فولاد وند، نشر مهرنیوشا، ۱۳۸۷
• هنر بازی نماد فستیوال، ترجمه عبدالله انوار، نشر پرسش، ۱۳۹۴
• هرمنویتیک، زبان، هنر (شش جستار هرمنویتیکی)، ترجمه عبدالله امینی، نشر پرسش، ۱۳۹۵
• بنیان هستی شناسانه امر سببی و امر تزیینی در کتاب بازاندیشی معماری، گادامر و دیگران، ترجمه سپیده برزگر، نشر فکرنو، ۱۳۹۹

دربارهٔ گادامر

• گادامر برای معماران، ترجمه زهرا برادران، نشر فکرنو، ۱۳۹۷. (نامزد جایزه کتاب سال ایران ۱۳۹۸)

جستارهای وابسته

• هرمنوتیک

پیوند به بیرون

• باشگاه اندیشه

منابع

• وایسنهایمر، جوئل (۱۳۸۱)، هرمنوتیک فلسفی و نظریه ادبی: مروری بر آراء گادامر در گستره هرمنوتیک، ترجمهٔ مسعود علیا، انتشارات ققنوس، تهران.
• علیرضا اسمعیل زاد، «هانس گئورگ گادامر و دیالکتیک تفاهم»، نامه فلسفه، شماره بهار ۱۳۸۱ - شماره ۱۲.