Urriaren 6

Urriaren 6a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta hirurogeita hemeretzigarren eguna da, 280.a bisurteetan. 86 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Asier Riesgo Jaiotza: Deba, 1983 Bruno Maurizio Zabala Jaiotza: Durango, 1682 Heriotza: Paraná, 1736ko urtarrilaren 31 Fito Cabrales Jaiotza: Bilbo, 1966 Emilio Sánchez Cayuela Jaiotza: Iruñea, 1907 Heriotza: Iruñea, 1993ko martxoaren 16a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Le Corbusier Jaiotza: La Chaux-de-Fonds, 1887 Heriotza: Roquebrune-Cap-Martin, 1965eko abuztuaren 27a Luis Filipe Frantziakoa Jaiotza: Paris, 1773 Heriotza: Claremont (en) , 1850eko abuztuaren 26a Thor Heyerdahl Jaiotza: Larvik, 1914 eta 1914 Heriotza: Colla Micheri (en) , 2002ko apirilaren 18a Hafez al-Assad Jaiotza: Qardaha (en) , 1930 Heriotza: Damasko, 2000ko ekainaren 10a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 6ko jaiotzak David Brin • Sergei Sobolev • Nevil Maskelyne • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Lorenzo Aguirre Jaiotza: Iruñea, 1884ko azaroaren 14a eta 1884 Heriotza: Madril, 1942 Miguel Amilibia Jaiotza: Donostia, 1901eko azaroaren 15a Heriotza: Donostia, 1982 Kristobal Oñate Jaiotza: Araba, 1504 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Espainia Berriko Erregeorderria, 1567 (egutegi gregorianoa) Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Tiziano Jaiotza: Pieve di Cadore, 1490, 1488, 1480(e)ko hamarkada, 1489 eta 1477 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Venezia, 1576 Bette Davis Jaiotza: Lowell, 1908ko apirilaren 5a Heriotza: Neuilly-sur-Seine, 1989 Alfred Tennyson Jaiotza: Somersby (en) , 1809ko abuztuaren 6a Heriotza: Aldworth, 1892 Anuar as Sadat Jaiotza: Mit Abu al-Kum (en) , 1918ko abenduaren 25a Heriotza: Kairo, 1981 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 6ko heriotzak Bernard Berenson • William of Tyre • Michel Vovelle • Gotthelf Fischer von Waldheim • Émile Mâle • Gilbert Ryle • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Jacopo Peri. 1600 - Jacopo Periren (irudian) Euridize, gaur egun daukagun opera zaharrena, Florentzian estreinatu zen. 1750 - Denis Diderotek Prospectum-a idatzi zuen, geroko entziklopedia bertan oinarrituko zena. 1793 - Txomin Garat Lapurdiko ordezkaria bahitu zuten, Uztaritzen. 1920 - Grebara jo zuten Azkoitiko abarka fabriketako langileek. Ugazabek errepresio gogorrarekin erantzun zuten, lantegiak itxi eta Guardia Zibila bidaliz. Gutxienez zazpi langile zauritu zuten. 1927 - The Jazz Singer izeneko lehen film soinuduna proiektatu zuten New Yorken. 1976 - Barbados uhartetik Jamaikara zihoan Cubanaren 455 hegaldian zihoazen 73 pertsonak hilik gertatu ziren garaiko eraso terrorista bortitzenenan. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urria >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Asteazkena 2022: Osteguna 2023: Ostirala 2025: Astelehena 2026: Asteartea 2027: Asteazkena Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Zigor eta Maritxu.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1920 – Grebara jo zuten Azkoitiko abarka fabriketako langileek. Ugazabek errepresio gogorrarekin erantzun zuten, lantegiak itxi eta Guardia Zibila bidaliz. Gutxienez zazpi langile zauritu zuten.
• 1934 – Tiroketak izan ziren Meatzaldean grebalarien eta Espainiako armadaren artean, 1934ko Urriko greba orokorra.

Mundua

• 1976 – Barbados uhartetik Jamaikara zihoan Cubanaren 455 hegaldian zihoazen 73 pertsonak hilik gertatu ziren garaiko eraso terrorista bortitzenenan.
• 2006 – Evo Moralesek aginduriko nazionalizazioak istiluak eragin zituen Boliviako mehategi batean, mehategiko jabeen eta mehategiaren jabetza bereganatu nahi zuten pertsonen arteko liskarrak, 12 hildako eragin zituen.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2013 – Tolosan Kilometroak jaia ospatu zen.

Mundua

• 1927 – The Jazz Singer ("Jazz abeslaria") filma estreinatu zen, zinemaren historiako lehenbiziko soinudun filma izan zelarik. Alan Croslandek zuzendu eta Al Jolson, May McAvoy, Warner Oland eta Yossele Rosenblatt aktoreek antzeztu zuten.
• 1961 – Hatari! ("Arriskua!") filma estreeinatu zen, Howard Hawksek zuzendu eta John Wayne, Elsa Martinelli, Hardy Krüger eta Red Buttons aktoreek antzeztu zuten.
• 1984 – La Bola de Cristal ("Kristalezko Bola") telebista saioa Espainiako TVE1 katean estreinekoz aireratu zen.
• 1995 – Land and Freedom/Tierra y Libertad ("Lurra eta Askatasuna") filma estreinatu zen, Ken Loachek zuzendu eta Ian Hart, Rosana Pastor, Icíar Bollaín, Jordi Dauder, Tom Gilroy, Marc Martínez eta Fréderic Pierrot aktoreek antzeztu zutelarik.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1682 – Bruno Maurizio Zabala, bizkaitar militarra eta konkistatzailea, Montevideo hiriburuaren sortzaileetako bat (h. 1736).
• 1811 – Manuel Maria Etxarri, gipuzkoar zirujaua, kapitain karlista eta Karlos Maria Isidro Borboikoaren eta Karlos Luis Borboikoaren zerbitzari eta aholkularia (h. 1890).
• 1907 – Emilio Sánchez Cayuela, Gutxi, nafar margolaria eta marrazkilaria (h. 1993).
• 1919 – Jesús Gallego Rodríguez, Gaztelan jaiotako donostiar margolaria eta irakaslea (h. 2004).
• 1934 – Javier Arriola Lizarralde, Arriola IV.a, gipuzkoar eusko pilotaria (h. 2003).
• 1941 – Jose Miguel Maiz, gipuzkoar atleta ohia.
• 1945 – Jesus Mari Zabarte, Garratz, gipuzkoar ETAkidea.
• 1947 – Patxi Andion, euskal herritar kantautorea, musikaria, aktorea, idazlea eta irakaslea, Madrilen (h. 2019).
• 1958 – Iñaki Otaegi, gipuzkoar harri-jasotzailea.
• 1963 – Txan magoa, donostiar mago edo aztia.
• 1966 –
  • Fito Cabrales, bilbotar abeslari eta gitarra-jotzailea.
  • David de la Hera, bizkaitar futbolaria ohia.
• 1970 – Rober Gutiérrez, Bai Euskarari Elkartearen zuzendaria.
• 1972 – Mikel Irujo, EAko nafar politikaria, Caracasen.
• 1975 –
  • Leire Corrales, EAJko bizkaitar politikaria.
  • Inés Sainz, bizkaitar modelo ohia eta harreman publikoen arduraduna.
• 1977 – Oier Larraintzar, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1983 – Asier Riesgo, gipuzkoar futbolaria.
• 1987 – Josu Lopez-Gazpio, gipuzkoar kimikaria, Goi-mailako Online Institutuko irakaslea eta ikertzailea.
• 1990 – Itsaso Nabaskues, gipuzkoar futbolaria.
• 1997 – Sara Olaizola, gipuzkoar futbolaria.
• 1998 – Urki Txoperena, nafar futbolaria.
• 1999 – Paula Milagros, nafar eskubaloi jokalaria.
• 2003 - Javier Sola Gascón, nafar futbolaria.

Mundua

• 1289 – Wentzeslao III.a Bohemiakoa, Bohemiako erregea eta Poloniako erregea (h. 1306).
• 1522 – Matteo Ricci, italiar misiolari jesuita (h. 1610).
• 1565 – Marie le Jars de Gournay, frantziar idazle, filologo, itzultzaile, olerkari eta filosofoa (h. 1645).
• 1731 – Giovanni Battista Tommasi, Maltako Ordenako 73. Printze eta Maisu Nagusia (h. 1805).
• 1735 – Jesse Ramsden, ingeles teknikari eta asmatzailea (h. 1800).
• 1738 – Maria Ana Austriakoa, Austriako artxidukesa (h. 1789).
• 1773 – Luis Filipe Frantziakoa, Frantziako azken erregea (h. 1850).
• 1779 – Mountstuart Elphinstone, Britainia Handiko kolonizatzailea (h. 1859).
• 1784 – Charles Dupin, frantziar matematikaria eta politikaria (h. 1873).
• 1808 – Frederiko VII.a Danimarkakoa, Danimarkako erregea (h. 1863).
• 1820 – Jenny Lind, suediar sopranoa (h. 1887).
• 1827 – Ferenc Ribáry, hungariar historialaria, idazlea eta unibertsitateko irakaslea (h. 1880).
• 1831 – Richard Dedekind, alemaniar matematikaria (h. 1916).
• 1846 – George Westinghouse, estatubatuar enpresaburua, ingeniaria eta asmatzailea (h. 1914).
• 1847 – Adolf von Hildebrand, alemaniar eskultorea (h. 1921).
• 1853 – Francis Meadow Sutcliffe, ingeles argazkilaria (h. 1941).
• 1882 –
  • Jan Czekanowski, poloniar antropologoa eta etnografoa (h. 1965).
  • Karol Szymanowski, poloniar musikagilea (h. 1937).
• 1887 – Le Corbusier, suitzar-frantziar arkitekto, hirigile, arkitektura-teoriko eta margolaria (h. 1965).
• 1888 – Roland Garros, frantziar pilotua, Mediterraneoa alderik alde zeharkatu zuen lehen pertsona (h. 1918).
• 1889 – Maria Dabrowska, poloniar idazlea (h. 1965).
• 1892 – Sándor Rónai, Hungariako estatuburua (h. 1965).
• 1893 –
  • Maria Lamas, portugaldar idazlea, itzultzailea, kazetaria eta ekintzaile politikari feminista (h. 1983).
  • Meghnad Saha, indiar astrofisikaria (h. 1956).
• 1898 – Mitchell Leisen, estatubatuar zinema zuzendari, arte zuzendari eta jantzi diseinatzailea (h. 1972).
• 1903 – Ernest Thomas Sinton Walton, irlandar fisikaria, 1951ko Fisikako Nobel Saria (h. 1995).
• 1905 – Helen Wills, estatubatuar tenislaria (h. 1998).
• 1906 – Janet Gaynor, estatubatuar aktore eta margolaria (h. 1984).
• 1908 – Carole Lombard, Hollywoodeko itzal handiko estatubatuar aktorea (h. 1942).
• 1913 – Meret Oppenheim, alemaniar artista (h. 1985).
• 1914 – Thor Heyerdahl, norvegiar esploratzailea, etnografoa eta abenturazalea (h. 2002).
• 1915 – Neus Català, katalandar ekintzaile antifaxista (h. 2019).
• 1916 – Pablo Palazuelo, espainiar margolari, eskultore eta grabatzailea, abstrakzio geometrikoaren ordezkari nagusietako bat (h. 2007).
• 1919 – Mohamed Siyad Barre, Somaliako diktadorea (h. 1995).
• 1923 – Yaşar Kemal, turkierazko idazlerik ezagunenetarikoa (h. 2015).
• 1927 – Paul Badura-Skoda, austriar piano-jotzailea eta musikologoa (h. 2019).
• 1929 – Manuel María, galizierazko olerkaria, Galizian izan den olerkari handienetako bat (h. 2004).
• 1930 –
  • Hafez al-Assad, Siriako presidentea (h. 2000).
  • Daniel Moyano, argentinar idazlea, kazetaria eta musikagilea (h. 1992).
• 1931 –
  • Riccardo Giacconi, italiar fisikaria, 2002ko Fisikako Nobel Saria (h. 2018).
  • Michael Hardie Boys, Zeelanda Berriko 17. Gobernadore Orokorra (h. 2023).
  • Nikolai Txernikh, sobietar eta ukrainar astronomoa (h. 2004).
• 1933 – Alicia D'Amico, argentinar argazkilaria (h. 2001).
• 1934 – Marshall Rosenberg, estatubatuar psikologoa, bitartekaria, baketzailea, autorea eta irakaslea (h. 2015).
• 1937 – Mario Capecchi, italo-estatubatuar genetikalaria, 2007ko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1942 – Britt Ekland, suediar zinema, telebista eta antzerkiko aktore eta abeslaria.
• 1943 – Udo Zimmermann, alemaniar musikagile eta orkestra zuzendaria (h. 2021).
• 1944 – Merzak Allouache, aljeriar zinema-zuzendaria.
• 1948 – Gerry Adams, Sinn Féin alderdi irlandar errepublikarraren burua.
• 1951 – Manfred Winkelhock, alemaniar 1 Formulako gidaria (h. 1985).
• 1960 – Yves Leterme, Belgikako lehen ministroa.
• 1962 – David Baker, estatubatuar biokimikari eta biologo konputazionala, 2024ko Kimikako Nobel Saria.
• 1963 –
  • Thomas Bickel, suitzar futbolari ohia.
  • Elisabeth Shue, estatubatuar aktorea.
• 1966 - Fernanda García Lao, argentinar-espainiar idazlea, poeta, dramagilea eta antzerki-zuzendaria.
• 1969 – Muhammad V.a Kelantangoa, Malaysiako erregea eta Kelantango sultana.
• 1970 – Rawdna Carita Eira, Norvegia aldeko Laponiako idazlea.
• 1971 – Lola Dueñas, kataluniar aktorea.
• 1973 – Ioan Gruffudd, galestar aktorea.
• 1974 – Lívia Járóka, romani etniako lehenengo emakumezko eurodiputatua, soziologoa, antropologoa eta politikari hungariarra.
• 1975 –
  • Pato Machete, mexikar raperoa, Control Machete taldeko abeslari ohia eta ondoren bakarlaria.
  • Peter Pellegrini, Eslovakiako presidentea.
  • Sara Ramo, espainiar-brasildar artista bisuala.
• 1978 – Liu Yang, txinatar pilotu eta astronauta, espaziora joan zen lehen emakume txinatarra.
• 1984 – Valerie Adams, zeelandaberritar pisu-jaurtitzailea.
• 1986 – Bruno Oscar Schmidt, hondartzako boleiboleko brasildar jokalaria.
• 1990 – Scarlett Byrne, ingeles aktorea.
• 1997 – Theo Hernández, frantziar futbolaria.
• 2000 –
  • Sarah Gigante, australiar txirrindularia.
  • Jazz Jennings, estatubatuar telebistako pertsona ospetsu eta LGBTIQ eskubideen aldeko ekintzailea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1349 – Joana II.a, Nafarroako erregina (j. 1311).
• 1567 – Cristobal Oñate, euskal esploratzaile, konkistatzaile eta militarra, Zacatecasen (j. 1504).
• 1643 – Jean Duvergier de Hauranne, Saint-Cyraneko abade nagusia, Baionatar teologo famatua, jansenismoaren bultzatzaileetakoa (j. 1581).
• 1673 – Isabel Lobiano, leinu aberats bateko oinordekoa, inposatutako ezkontza bati aurre eginez garaiko gizartea astindu zuena (j. 1583).
• 1972 –
  • Pedro Baigorri, nafar iraultzaile eta abenturazalea (j. 1939).
  • Alexandre Camino, lapurtar politikaria (j. 1897).
• 1982 – Miguel Amilibia, euskal abokatu eta politikaria (j. 1901).
• 2006 – José María Galardi, Real Sociedadeko gipuzkoar futbolaria (j. 1931).
• 2016 –
  • Laura Irasuegi Otal, Euskal Herriko lehenengo emakume kolegiatua Bide, Ubide eta Portu ingeniarien Elkargoan (j. 1923).
  • Maddi Pelot, euskal idazlea (j. 1947).
• 2024 – Luis Baraiazarra, bizkaitar maisua, karmeldarra, euskal filologian lizentziatua eta euskaltzain urgazlea (j. 1940).

Mundua

• 404 – Elia Eudoxia, Bizantziar Inperioko enperatriza.
• 877 – Karlos II.a Burusoila, Mendebaldeko Frantziako erregea (j. 823).
• 1014 – Samuel Bulgariakoa, Bulgariako enperadorea (tsarra).
• 1101 – Bruno Koloniakoa, kristau lekaidea, Kartusiar Ordenaren sortzailea (j. c. 1030).
• 1397 – Vuk Branković, Erdi Aroko aitoren-seme kosovarra (j. 1345).
• 1517 – Frai Bartolomeo, italiar margolaria (j. 1472).
• 1632 – Ana Cleveskoa, alemaniar noblea (j. 1552).
• 1644 – Elisabet Borboikoa, Frantzia eta Nafarroako infanta eta Espainiako erregina ezkontidea (j. 1602).
• 1786 – Antonio Sacchini, italiar musikagilea (j. 1730).
• 1819 – Karlos Emanuel IV.a Sardiniakoa, Sardiniako erregea (j. 1751).
• 1825 – Bernard Germain de Lacépède, frantziar zoologo, politikari eta musikaria (j. 1756).
• 1873 – Paweł Edmund Strzelecki, poloniar esploratzaile eta geologoa, Australiako esplorazioengatik ospetsua (j. 1797).
• 1880 – Benjamin Peirce, estatubatuar matematikaria eta astronomoa (j. 1809).
• 1883 – Antónia Pusich, portugaldar poeta, antzerkigile, kazetari, piano-jotzaile eta musikagilea (j. 1805).
• 1889 – Jules Dupré, frantziar margolaria (j. 1811).
• 1891 –
  • Karlos Württembergekoa, Württembergeko erregea (j. 1823).
  • Charles Stewart Parnell, irlandar politikari nazionalista, Irlandako Alderdi Parlamentarioaren sortzailea (j. 1846).
• 1892 – Alfred Tennyson, ingeles olerkaria (j. 1809).
• 1893- Ford Madox Brown, ingeles margolaria (j. 1821).
• 1905 – Ferdinand Paul Wilhelm Richthofen, Richthofengo baroia, alemaniar geografo eta geologoa (j. 1833).
• 1912 – Auguste Beernaert, Belgikako lehen ministroa, 1909ko Bakearen Nobel Saria (j. 1829).
• 1928 – Pádraic Ó Conaire, irlandar kazetari eta idazlea (j. 1882).
• 1942 – Lorenzo Aguirre, espainiar margolari eta polizia, fusilatua (j. 1884).
• 1946 – Per Albin Hansson, Suediako lehen ministroa (j. 1885).
• 1951 – Otto Fritz Meyerhof, alemaniar sendagile eta biokimikaria, 1922ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1884).
• 1953 – Vera Mukhina, sobietar eskultorea (j. 1889).
• 1973 – Margaret Wilson, estatubatuar eleberrigilea (j. 1882).
• 1979 –
  • Elizabeth Bishop, estatubatuar poeta (j. 1911).
  • Ľudmila Pajdušáková, eslovakiar astronomo eta fisikaria (j. 1916).
• 1980 –
  • Jean Robic, frantziar txirrindularia (j. 1921).
  • Shigemaru Takenokoshi, japoniar futbolaria (j. 1906).
• 1981 – Anuar as Sadat, Egiptoko presidentea (j. 1918).
• 1984 – George Gaylord Simpson, estatubatuar paleontologoa, Eboluzioaren Teoria Sintetikoaren egileetako bat (j. 1902).
• 1989 – Bette Davis, estatubatuar aktorea (j. 1908).
• 1992 – Denholm Elliott, ingeles aktorea (j. 1922).
• 1995 – Paul Baize, frantziar pediatra eta astronomo zaletua (j. 1901).
• 1996 – Gilles Hénault, kanadar poeta, kazetari eta arte-kritikaria (j. 1920).
• 1999 – Amália Rodrigues, Rainha do Fado, portugaldar abeslaria, fadista klasiko ezagunenetarikoa (j. 1920).
• 2000 –
  • José Cabanis, frantziar idazlea (j. 1922).
  • Cuco Sánchez, mexikar herri-musika egile eta abeslaria (j. 1921).
• 2002 – Claus von Amsberg, Beatriz I.a Herbehereetakoa erreginaren ezkontidea (j. 1926).
• 2004 – Veríssimo Correia Seabra, Ginea-Bissauko estatuburua (j. 1947).
• 2008 – Paavo Haavikko, finlandiar dramaturgo eta poeta, Finlandiako funtsezko egileetako bat (j. 1931).
• 2011 – Diane Cilento, australiar aktorea (j. 1933).
• 2012 –
  • Chadli Bendjedid, Aljeriako presidentea (j. 1929).
  • John Jamieson Carswell Smart, ingeles filosofoa (j. 1920).
• 2015 –
  • Christine Arnothy, hungarian jaiotako frantziar idazlea (j. 1930).
  • Arpad Göncz, Hungariako presidentea eta hungarierazko idazlea eta itzultzailea (j. 1922).
• 2017 – Ralphie May, estatubatuar aktore eta telebista aurkezlea (j. 1972).
• 2018 –
  • Montserrat Caballé, kataluniar sopranoa (j. 1933).
  • Viktoria Marinova, bulgariar ikerketa kazetaria, eraila (j. 1988).
• 2019 –
  • Ginger Baker, ingeles musikari eta bateria-jotzailea (j. 1939).
  • Larry Junstrom, estatubatuar baxu-jotzailea, Lynyrd Skynyrd taldearen sortzaileetako bat (j. 1949).
• 2020 – Eddie Van Halen, herbeheretar-estatubatuar rock gitarra-jotzailea, Van Halen taldearen sortzaileetako bat (j. 1955).
• 2021 –
  • Tomoyasu Asaoka, japoniar futbolaria (j. 1962).
  • Otilia Larrañaga, Mexikoko dantzari eta aktorea (j. 1931).
• 2022 –
  • Michel Herjean, bretoi sindikalista eta independentista (j. 1943).
  • Sara Lee, estatubatuar borrokalari profesionala (j. 1992).
  • Phil Read, ingeles motoziklista, zazpi aldiz motoziklismoko munduko txapelduna (j. 1939).
• 2024 – Johan Neeskens, herbeheretar futbolari eta entrenatzailea (j. 1951).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Zigor eta Maritxu.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2928
• Multimedia: 6 October / Q2928

Urriaren 5 | Urteko egutegi | Urriaren 7