Sari (Iran)

Artikulu hau Irango herriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Sari (argipena)».

Sari
Irango udalerria
Administrazioa
Estatua	Iran
Probintzia	Mazandaran
Geografia
Koordenatuak	36°33′57″N 53°03′35″E
Sari
Garaiera	43 metro
Demografia
Biztanleria	309.820 biztanle
Bestelako informazioa
Telefono aurrizkia	011
Ordu-eremua	UTC+03:30
Webgune ofiziala

Sari (mazandaraneraz: ساری; persieraz: ساری‎) Irango iparraldeko hiria da, Mazandaran probintziako hiriburua. Elburz mendien iparraldeko magalean dago, Kaspiar itsasoaren hegoaldeko kostan. 2011n 296.417 biztanle zituen.

Geografia

Mugak

Iparraldera Kaspiar itsasoa dauka, ipar-ekialdera Neka, hego-mendebaldera Qa'emxahr, ipar-mendebaldera Juibar, eta hegoaldera Kiyasar, Xahmirzad eta Semnan.

Klima

Datu klimatikoak (Mahdaxt, Sari, 1967-2003)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	30.2	31.2	35.0	37.0	39.0	44.0	39.0	40.5	39.0	38.0	34.0	30.0	44.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	11.9	11.9	14.0	20.9	25.2	29.2	31.2	31.2	28.5	24.1	19.0	14.4	21.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	3.3	3.4	5.0	9.4	13.8	17.8	20.7	21.2	18.6	13.8	9.3	5.2	11.8
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-2.5	-5.0	-3.5	1.0	2.0	4.0	8.5	10.0	2.5	0.0	-2.0	-5.0	-5.0
Pilatutako prezipitazioa (mm)	105.2	91.5	100.6	60.5	53.2	36.2	35.5	58.8	88.9	98.1	104.4	114.4	947.3
Euri egunak (≥ 1 mm)	8	8	10	7	6	4	5	6	7	7	7	8	83
Hezetasuna (%)	77	76	76	72	69	66	66	70	73	75	76	76	72.7
Iturria: Iranian Meteorological Organization

Historia

Hutto eta Karmanbad leizeetako arkeologia-indusketek erakutsi dute orain dela 77.000 urte inguru giza asentamenduak zeudela. Besteak beste, hiru giza eskeleto aurkitu dituzte aztarnategian. Edozein modutan ere, ez dago erabateko teoriarik hiriaren sorrera-datari buruz; Antzinako Greziako historialariek K. a. VI. mendea aipatzen dute. Edonola dela ere, eskualdeko hiriburu izendatu zuten Sasandar Inperioaren aroan.

Hainbat herrialde eta agintariren menpe egon ostean, zeukan indarra galduz joan zen eta ia suntsiturik geratu zen. Esate baterako, Safavi dinastiak agindu zuenean, Sarin ez zen aipatzeko moduko gertakaririk izan. Baina, 1782. urteko martxoaren 21ean, Aga Muhammad Khanek inperioko hiriburu izendatu zuen. Hirian hainbat gudu eta gerra izaten zenen gero, Fath Ali Sah Kayarek Teheranera eraman zuen Irango hiriburua.

XX. mendean, Muhammad Reza Shah Pahlavi enperadorearen agintaldian aldatu zen gehien Sari hiria; orduan eraiki ziren, besteak beste, trenbidearen geltokia, kale gehienak eta gobernuaren egoitzak. Bigarren Mundu Gerran sobietarren armadak hiria hartuta izan zuen, baina gerra amaitutakoan utzi zuten. Iran-Irak Gerraren garaian, Sarik gerra iheslariak hartu zituen.

Ekonomia

Elikagaigintza da Sariko industria-jarduera nagusia: arroza, jogurta, doogh jogurt-edaria, haragi-kontserbak eta hazi-olioa ekoizten da batez ere. Bestalde, fruta-esportazioak ere garrantzia dauka, hala nola laranja eta limoiena. Sariko beste industria batzuk ere ospetsuak dira Erdialdeko Ekialdean: kotoi-ekoizpena, paper-industria eta elektronika-enpresak.

Demografia

1950eko hamarkadatik hona, Sari hiria nabarmen hazi da; lehenago, udan biztanle gehiago izaten ziren neguan baino:

• 1808 = 21.000 biztanle.
• 1827 = 19.000 biztanle.
• 1832 = 20.000 biztanle.
• 1850 = 15.000 biztanle.
• 1856 = 9.000 biztanle.
• 1872 = 15.500 biztanle.
• 1874 = 16.000 biztanle.
• 1883 = 16.100 biztanle.
• 1905 = 25.000 biztanle.
• 1923 = 35.000 biztanle.
• 1956 = 26.278 biztanle.
• 1966 = 44.547 biztanle.
• 1976 = 70.753 biztanle.
• 1986 = 141.020 biztanle.
• 1996 = 195.882 biztanle.
• 2006 = 262.627 biztanle.
• 2011 = 296.417 biztanle.

Garraioak

Sarin nazioarteko aireportua dago, baita trenbide-geltokia eta itsas portua ere, Amir Abad portua, Kaspiar itsasoan. Iran-Irak Gerraren ostean errepideak ere ondo garatu dituzte.

Unibertsitateak

Unibertsitate hauek daude Sarin:

* Nekazaritza Unibertsitatea

• Medikuntza Zientzien Mazandarango Unibertsitatea
• Natura Zientzien Unibertsitatea
• Sariko Azad Unibertsitate Islamikoa
• Iman Muhammad Bagher Teknologia Unibertsitatea
• Arte eta Arkitektura Sarian Unibertsitatea
• Payam-e-Noor Unibertsitatea
• Jalil Moqadam Unibertsitate Teknikoa eta Ingeniaritzakoa
• Tarbiyat-e Modaress Unibertsitatea
• Azad Unibertsitateko Teknologia Fakultatea
• Rouzbehan Unibertsitatea

Kanpo estekak

• Hiriko webgunea, saricity.ir

• Datuak: Q168843
• Multimedia: Sari, Iran / Q168843