Salzburgo

Salzburgo; Salzburg
	hiri handia
	Salzburgo hiriko ikuspegi panoramikoa. Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Austria
Estatua	Salzburg
Alkatea	Harald Preuner (en)
Izen ofiziala	Salzburg
Jatorrizko izena	Salzburg
Posta kodea	5020, 5023, 5026, 5061, 5071, 5081 eta 5082
Geografia
Koordenatuak	47°48′00″N 13°02′42″E / 47.8°N 13.045°E
Azalera	65,678 km²
Altuera	424 m
Mugakideak	Berchtesgadener Land eta Salzburg-Umgebung District (en)
Demografia
Biztanleria	155.021 (2020ko urtarrilaren 1a); 1.644 (2018)
Dentsitatea	2.361 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	0662
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Vilnius, Reims, Atlanta, Verona, León, Dresden, Kawasaki, Meran, Shanghai, São João da Madeira, Singida (en) , Busseto, Berna eta Lagos
Matrikula	S
	http://www.stadt-salzburg.at

Salzburgo edo Salzburg^[1]

Austriako laugarren hiri handiena eta izen bereko estatuko hiriburua da. 2020an 156.872 biztanle zituen. Herrialdeko erdialdean dago kokatuta, Alemaniako mugan.

Salzach ibaiaren ertzean dago, Hohensalzburg gaztelua dagoen Mönschberg haitzaren ondoan. Bertako alde zaharra Gizateriaren Ondare izendatu zuen UNESCOk 1997an.

Wolfgang Amadeus Mozart konposatzailearen jaioterria da.

Biztanleriaren bilakaera

Urtea	Biztanleria
1900	48.945
1951	102.927
1961	108.114
1971	129.919
1981	139.426
1991	143.978
2001	142.662
2007	150.269
2011	148.078
2020	156.872

Iturria: Austriako Estatistika Erakundea^[2]

Historia

Ruperto Wormsekoa apezpikuak Mönschberg haitzean monasterio bat sortu zuen eta hura hiriaren sorburua izan zen. 739an apezpikutegi egin zuten, 798an artzapezpikutegi eta 1278an erreinuko printzerri. Salzburgoko printze-artzapezpikuek juduak egotzi zituzten lehenik (1498) eta protestanteak ondoren (1731).

1803an, Toscanako artxiduke Fernando III.aren agindupean zegoen Salzburgo, 1805ean Austriaren mende eta 1809an Bavariaren esku. 1816an Austriaren barne geratu zen, eta 1849an probintzia autonomo egin zuten.

Ekonomia

Industria (ehungintza, musika tresnak, beiragintza, metalurgia, larrugintza) eta merkataritza ekonomia jarduera nagusiak dira.

Unibertsitatea du, baita musika eskola ospetsua ere.

Ondarea

Kultura gune garrantzitsua da eta bertako musika jaialdiak sona handikoak dira. Monumentuak ugariak eta aipagarriak dira, besteak beste, 1614-1628 urteetako katedral barrokoa, Kapitelplatz plazako iturri ikusgarria (XVIII. mendea) eta XIX. mendeko artzapezpikutegia, Residenplatz plaza inguratzen duten XVI-XVII. mendeetako Neugebäude jauregia (Mozarten "Flauta miragarria" operako soinu bat interpretatzen duen Glockenspiel dago bertan) eta Salzburgoko printze-artzapezpikuen antzinako egoitza (XVI-XVII. mendea), XII. mendeko Stifskirche St. Peter basilika erromanikoa (XVII-XVIII. mendeetan berritua), XI. mendeko Hohensalzburg gaztelua (XVII. mendean berritua eta barnean Erdi Aroko museoa eta gaurko artearen museoa daudena), Lodron jauregia (1631), Mirabell gaztelua (1606-1721, antzina printze-apezpikuen udako egoitza) eta Mozart jaio zen etxea.

Klima

Datu klimatikoak (Salzburgoko aireportua)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	16.3	21.7	24.9	27.9	32.2	35.6	37.7	35.6	32.1	28.2	23.5	18.6	37.7
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	3.2	5.6	10.4	14.3	19.9	22.2	24.4	24.2	20.1	14.8	7.8	4.0	14.2
Batez besteko tenperatura (ºC)	-0.8	0.7	4.8	8.5	13.8	16.5	18.6	18.3	14.3	9.3	3.6	0.4	9.0
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-4.0	-2.9	0.7	3.8	8.4	11.5	13.5	13.5	10.1	5.5	0.6	-2.5	4.9
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-25.4	-21.8	-21.6	-3.9	-2.1	2.0	3.7	4.3	-1.6	-8.0	-17.8	-26.8	-26.8
Pilatutako prezipitazioa (mm)	59.9	54.7	78.7	83.1	114.5	154.8	157.5	151.3	101.3	72.6	83.0	72.8	1184.2
Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm)	10.1	9.5	11.9	11.8	12.1	15.0	14.4	13.2	10.8	9.3	10.8	11.8	140.7
Elur egunak (≥ 1.0 cm)	15.4	11.7	6.1	1.4	0	0	0	0	0	0.1	5.1	13.1	52.9
Eguzki orduak	67.0	91.9	130.0	152.6	196.4	193.9	221.1	202.8	167.7	129.7	81.2	62.8	1697.1
Iturria: Central Institute for Meteorology and Geodynamics^[3]

Kirola

Neguko Joko Olinpikoetako bi ediziotarako hautagaitza aurkeztu du, baina ez da inoiz hautatua izan: 2010. urteko jokoetarako, Vancouver hiri kanadarrak irabazi zion, eta 2014koetarako, berriz, Sochi hiri errusiarrak.

Futbol talde indartsua ere badu, SV Austria Salzburg, gaur egun babeslearengatik Red Bull Salzburg izenaz ezagutzen dena. Austriako 11 liga eta 5 kopa irabaziak ditu eta UEFA Kopako finala jokatu zuen 1994 urtean. Milango Interrek garaitu zuen.

Pertsona ezagunak

Maria Anna Mozart (1751-1829), musikagilea.
Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), musikagilea.
Christian Doppler (1803-1853), matematikari eta fisikaria.
Oto Greziakoa (1815-1867), Greziako erregea.
Georg Trakl (1887-1914), poeta.
Herbert von Karajan (1908-1989), orkestra-zuzendaria.
Roland Ratzenberger (1960-1994), 1 Formulako gidaria.
Claire F. Gmachl (1967-), fisikaria.
Felix Baumgartner (1969-), paraxutista.
Christian Felber (1972-), ekonomialaria.
Mirjam Puchner (1992-), eskiatzailea.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ 154. araua. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-10-14).
↑ Statistik Austria. (Noiz kontsultatua: 2011/10/15).
↑ Klimadaten von Österreich 1971 - 2000 - Salzburg-Flughafen. (Noiz kontsultatua: 2010-06-14).

Kanpo estekak

(Alemanez) Salzburgoko udalaren webgunea

Datuak: Q34713
Multimedia: Salzburg / Q34713

[euskaltzaindia-1] 154. araua. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-10-14).

[Demografia-2] Statistik Austria. (Noiz kontsultatua: 2011/10/15).

[3] Klimadaten von Österreich 1971 - 2000 - Salzburg-Flughafen. (Noiz kontsultatua: 2010-06-14).

[1]

[2]

[3]