Martziano

Martziano
	; Irudi gehiago
bizantziar enperadore
Antzinako Erromako senataria
Bizitza
Jaiotza	Trazia, 392
Herrialdea	Bizantziar Inperioa
Heriotza	Konstantinopla, 457ko urtarrilaren 26a (64/65 urte)
Hobiratze lekua	Apostoleion
Heriotza modua	berezko heriotza: eritasuna
Familia
Ezkontidea(k)	Pulkeria
Seme-alabak	ikusi Marcia Euphemia (en) ;
Leinua	Teodosiar leinu
Jarduerak
Jarduerak	politikaria
Santutegia
	Otsailaren 17
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	kristautasuna

Flavio Martziano Augusto edo Martziano (390 urte ingurua - 457. urteko urtarrilaren 27) Ekialdeko Inperio Erromatarreko agintaria 450. urtetik karguan 457. urteko urtarrilak 27an hil zen arte. Bizantziar Inperioko agintaria izan zela kontsidera liteke ez bata oso argia Ekialdeko Inperioaren eta Bizantziar Inperioaren arteko muga. Inperioaren berrantolaketa ekonomikoa burutu zuen eta bere agintean zehar boteretsuagoa bihurtu zen. Martzianoren kanpo politika isolazionista izan zen etengabe erasoak jasaten zituen Mendebaldeko Inperio Erromatarrari laguntzarik eskaini ez ziolarik (besteak beste Atilak Italia inbaditu eta Bandaloek 455. urtean Erroma sakeatu zuten).

Agintari izan aurretik

Martziano Trazia edo Ilirian jaio zen 390 urte inguruan. Gaztetan armada inperialean sartu eta soldadu izan zen. Aspar buruzagi alanoaren eta honen seme Ardaburioren agindupean 19 urte egon zen pertsiar eta bandaloen kontrako kanpainetan parte hartu zuelarik. 431. urtean bandaloek bataila batean preso egin zuten Hippo Regiusetik gertu (gaur egungo Annaban); Genseriko errege bandaloak alde egiten utzi zion bandaloak sekula erasoko ez zituela zin egin ostean.

Aspar eta Ardaburiok botere handia zuten Konstantinoplako gortean eta hauei esker errege-guardiako kapitain izendatu zuten. Gortean zela geroz eta kargu garrantzitsuagoak lortu zituen, lehenik tribuno izendatu zuten eta azkenean senatari bihurtu zen. Teodosio II.a (garaiko agintaria) 450. urtean hil zenean honen arreba Pulkeriak jaso zuen agintea. Berriro ere Aspar eta Ardaburioren laguntzarekin Pulkeriak bere senar hartzea lortu zuen agintaritza lortu zuelarik. Pulkeriak Marzianori bien artean sekula semerik izango ez zutela zin egitera behartu zuen elkarrekin sexutan sekula jostatuko ez zirela alegia. Horrela bada lortu zuen Martzianok agintea, bostgarren mende erdialdeko Ekialdeko Inperioa hunoen sarraskiek ondatua eta diruz eskas zebilen arazo horiek gainditzea izanen zen Martzianoren betebeharra.

Agintea

Hunoak eta lehen erabakiak

Atila eta Leon I.a Aita Santuaren arteko bilera Rafaelen margolan batean

Marzianoren lehen erabakietako bat hunoei Ekialdeko Inperioak ordaintzen zien dirusaria bertan behera uztea izan zen. Teodosio II.aren agintean dirusari honen truke Atilak Ekialdeko Inperioa erasoko ez zuela zin egin zuen. Erabaki arriskutsua zen hunoek ordura arte izandako etsai guztiak garaitu zituzten eta deuseztaezinak ziruditen. Hala ere Konstantinopla ondo defenditu ezkero hiri guztiz segurua zen eta azkenean dirusaria ukatu zioten arren Atilak Mendebaldeko Inperioaren erasoarekin jarraitu zuen Martzianok diru asko aurreztu ahal izan zuelarik. 451. urtean hunoek Galia eraso zuten eta 452. urtean Italia. Hunoek Mendebaldeko Inperioarekin amaitu ez bazuten ere Ekialdeko Inperioaren laguntza jasotzea ekidin zuten.

Inperioak diru galera ugari zituen: ustelkeria, antolaketa kaxkarra... Martzianok egoera hau konpondu nahi izan zuen. Inperioaren ekonomia berrantolatu zuen eta ustelkeria murriztu zuen. Erasoak jaso eta biztanleak galdu zituzten lurraldeetara kolonoak bidali zituen. 452. urtean pertsiarren erasoei aurre egin zien Egipton eta Sirian bai eta Armeniako mugan izandako matxinada zapuztu 456. urtean.

Kaltzedoniako Kontzilioa

Martzianoren agintaldian izan zen garaiko kontzilio erlijiosorik garrantzitsuena, Leon I.a aitasantuak deituriko Kaltzedoniako kontzilioa (IV. Kontzilio Ekumeniko izenez ere ezaguna). Bilkura teologiko honetan Kristoren izate eta izakeraren inguruan ziren eztabaidak argitu nahi ziren. Eskola teologiko ezberdinek kristauen profetak izaera jainkotiarra edo gizakikoa zuela defendatzen zuten, ortodoxiak ordea kristok bi izaerak bat egiten zituela zioen. Azkenean ortodoxoek euren ikuspegia inposatu zuten eta handik aurrera kristok izaera bakar baina aldi berean bikoitza zuela ametitzen ez zutenak herejeak izango ziren doktrina monofisistaren jarraitzaileak. Monofisismoa heretiko deklaratzeak ondorio latzak izango zituen Ekialdeko Inperioan Egipto eta Sirian monofisistak indartsuak baitziren eta ez zuten sekula ortodoxoen aurrean amore emango. Martzianoren ondorengo agintariek buruhauste ugari izango zituzten monofisisten alde eta aurka azaltzerakoan sekula bi doktrinen (ortodoxiaren eta monofisismoaren) arteko bakea lortu gabe.

Kanpo politika: Isolazionismoa

Lehen aipatu bezala Martzianoren kanpo politikaren leloa isolazionismoa izan zen, ez zuen Mendebaldeko Inperioa lagundu hunoen erasoa jasotakoan (ziurrenik hunoek ekialdea ere eraso ez zezaten) eta Genserikori preso egondakoan zin egin bezala ez zituen Bandaloak eraso ezta hauek 455. urtean Erroma sakeatu zutenean. Isolazionismoaren jatorri arrazoi ugari izan liteke: alde batetik Ekialdeko Inperioaren krisi ekonomikoa, aurreko agintariek inperioaren dirua xahutu zuten, bestetik atzerriko kanpaina militarretan porrot bat izan ezkero inperioak jasan zezakeen ahultasuna. Aurreko arrazoiez gain Aspar ere artean zebilen bere influentziaren bidez barbaroak lagun zitzakeelarik..^[1]

Mendebaldeko Inperioa garaitu ostean Ekialdeko Inperioa bihurtu zen hunoen helburu, Martzianoren zorionerako hala ere Atila handik gutxira hil zen eta bere oinordekoek ezin izan zituzten konkistatzaileak baturiko lurraldeak kontrolatu, hunoak asko ahuldu ziren eta ez ziren handik aurrera hain arriskutsu izango. Kondaira baten arabera, Atila hil baino egun batzuk lehenago, Martzianok izandako amets batean etsaia arkua erabiltzen ari zela eskuetan hautsi zitzaiola ikusi zuen, handik gutxira iritsi zen gortera haren heriotzaren berria.

Heriotza

Martziano 457. urtean hil zen gaixotasunak jota, zenbait iturrien arabera pelegrinazio batean egindako zauri batek harturiko gangrenak jota hil zen. Mendebaldeko Inperioa estuen zenean lagundu ez bazuen ere Ekialdeko Inperioko lehen agintarien artean hoberenetakoa dugu, kudeatzaile zuhurra eta inperioaren ekonomiaren birmoldatzailea.

Martziano eta bere emazte Pulkeria eliza ortodoxoaren saindu dira Martzianoren eguna otsailaren 17a delarik.

Erreferentziak

Britannica entziklopedia

↑ Babcock, Michael A., The Night Attila Died: Solving the Murder of Attila the Hun, Berkley Books, 2005.

Kanpo estekak

(Ingelesez) Martziano Imperatoribus Romanis-en

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Martziano

Aurrekoa
Teodosio II.a

Ekialdeko Inperio Erromatarreko agintaria eta Bizantziar agintaria
450 -457

Ondorengoa
Leon I.a

Datuak: Q178004
Multimedia: Marcianus / Q178004

[1] Babcock, Michael A., The Night Attila Died: Solving the Murder of Attila the Hun, Berkley Books, 2005.

[1]

i e a Erromatar eta bizantziar enperadoreak
Printzerria 27 BC – 235 AD	Augusto Tiberio Kaligula Klaudio Neron Galba Oton Vitelio Vespasiano Tito Domiziano Nerva Trajano Hadriano Antonino Pio Marko Aurelio eta Luzio Vero Komodo Pertinax Didio Juliano (Peszenio Nigro) (Klodio Albino) Septimio Severo Karakala eta Geta Makrino eta Diadumeniano Heliogabalo Alexandro Severo
Krisialdia 235–284	Maximino Trax Gordiano I.a eta Gordiano II.a Pupieno eta Balbino Gordiano III.a Filipo Arabiarra eta Filipo II.a Dezio eta Herenio Etrusko Hostiliano Treboniano Galo eta Volusiano Emiliano Valeriano Galieno, Salonino eta Valeriano II.a Klaudio Gotiko Kintilo Aureliano Tazito Floriano Probo Karo Karino eta Numeriano Galietako enperadoreak: Postumo (Leliano) Mario Viktorino (Domiziano II.a) Tetriko I.a eta Tetriko II.a
Dominatua 284–395	Diokeziano (inperio osoa) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) eta Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (West) Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (mendebaldea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Maxentzio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Lizinio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Maxentzio (bakarrik) Lizinio (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (bere burua aldarrikatua) eta Valerio Valente Lizinio (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Lizinio II.a, Konstantino II.a eta Krispo (Martiniano) Konstantino I.a Handia (inperio osoa) eta Krispo Konstantino II.a Konstante Magnentzio eta Dezentzio Konstantzio II.a eta Vetranio Juliano Apostata Joviano Valentiniano I.a Valente Graziano Valentiniano II.a Magno Maximo eta Flavio Viktor Teodosio I.a Handia (Flavio Eugenio)
Mendebaldeko Inperioa 395–480	Honorio (Konstantino III.a eta Konstantzio II.a) Konstantzio III.a Joan, mendebaldeko usurpatzailea Ravenan Valentiniano III.a Petronio Maximo eta Paladio Avito Maioriano, Libio Severo, Antemio eta Olibrio Glizerio Julio Nepote (de iure) Romulo Augustulo (usurpatzailea)
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 395–1204	Arkadio Teodosio II.a Pulkeria Martziano Leon I.a Leon II.a Zenon I.a (1. agintaldia) Basilisko eta Marko Zenon I.a (2. agintaldia) Anastasio I.a Justino I.a Justiniano I.a Justino II.a Tiberio II.a Maurizio eta Teodosio Fokas Heraklio Konstantino III.a Heraklonas Konstante II.a Konstantino IV.a eta Heraklio, Tiberio eta Justiniano II.a Justiniano II.a (1. agindaldia) Leontzio Tiberio III.a Justiniano II.a (2. agintaldia) eta Tiberio Filipiko Anastasio II.a Teodosio III.a Leon Isauriarra Konstantino V.a Artabasdo Leon IV.a Khazariarra Konstantino VI.a Irene Nizeforo I.a Estaurazio Mikel I.a Rangabe eta Teofilakto Leon V.a Armeniarra eta Konstantino Mikel II.a Teofilo Mikel III.a Basilio Mazedoniarra Leon VI.a Jakituna Alexandro Bizantziokoa Konstantino VII.a Porfirogeneta Erroman I.a Lakapetarra eta Kristobal, Eztebe eta Konstantino Erroman II.a Nizeforo II.a Fokas Joan I.a Tzimiskes Basilio II.a Konstantino VIII.a Zoe (1. agindaldia) eta Erroman III.a Zoe (1. agindaldia) eta Mikel IV.a Mikel V.a Zoe (2. agindaldia) eta Teodora Zoe (2. agindaldia) eta Konstantino Monomako Konstantino Monomako (bakarrik) Teodora Mikel VI.a Isaak I.a Komneno Konstantino X.a Dukas Erroman IV.a Diogenes Mikel VII.a Dukas eta Androniko, Konstantzio eta Konstantino Nizeforo III.a Botaniates Alexio I.a Komneno Joan II.a Komneno eta Alexio Komneno Emanuel I.a Komneno Alexio II.a Komneno Androniko I.a Komneno Isaak II.a Angelo Alexio III.a Angelo Alexio IV.a Angelo Nikolas Kanabos, usurpatzailea Alexio V.a Dukas
Nizeako Inperioa 1204–1261	Konstantino Laskaris Teodoro I.a Laskaris Joan III.a Dukas Vatatzes Teodoro II.a Laskaris Joan IV.a Dukas Laskaris
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 1261–1453	Mikel VIII.a Paleologo Androniko II.a Paleologo eta Mikel IX.a Paleologo Androniko III.a Paleologo Joan V.a Paleologo Joan VI.a Kantakuzeno eta Joan V.a Paleologo eta Mateo Kantakuzeno Joan V.a Paleologo Androniko IV.a Paleologo Joan VII.a Paleologo Androniko V.a Paleologo Emanuel II.a Paleologo Joan VIII.a Paleologo Konstantino XI.a Paleologo
Letra etzanean usurpatzaile edo enperadorekideak.