iBet uBet web content aggregator. Adding the entire web to your favor.
iBet uBet web content aggregator. Adding the entire web to your favor.



Link to original content: http://eu.wikipedia.org/wiki/Lanzhou
Lanzhou - Wikipedia, entziklopedia askea. Edukira joan

Lanzhou

Koordenatuak: 36°03′42″N 103°49′54″E / 36.06171°N 103.83177°E / 36.06171; 103.83177
Wikipedia, Entziklopedia askea
Lanzhou
Prefektura mailako hiria
Administrazioa
Estatu burujabe Txinako Herri Errepublika
Txinako probintziaGansu
Izen ofiziala兰州市
Posta kodea730000
Geografia
Koordenatuak36°03′42″N 103°49′54″E / 36.06171°N 103.83177°E / 36.06171; 103.83177
Map
Azalera13.192,31 km²
Altuera1.572 m
Demografia
Biztanleria3.616.163 (2010)
4.359.446 (2020)
Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaAdierazpen errorea: Hitz ezezaguna "br" (2010)
Dentsitatea274 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia0931
Ordu eremuaUTC+08:00
Hiri senidetuakAlbuquerque, Akita, Christchurch, Nuakxot, Alba Iulia, Penza, Ulan-Ude eta Hachinohe
Matrikula甘A
lanzhou.gov.cn

Lanzhou (txinera tradizionalez: 蘭州; txinera sinplifikatuz: 兰州; pinyinez: Lánzhōu), Gansuko probintziako hiriburua eta hiri handiena da. 2018ko erroldaren arabera 3.616.000 biztanle inguru dauzka eta horietatik 2.890.000 erdigunean bizi dira. Zetaren Bidean hiri garrantzitsua izan zen.

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sorrera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antzina Qiang etniaren eremua izan zena, K.a. VI mendean Qin estatuaren parte bihurtu zen. K.o. 81 urtean Han dinastiak eskuratu zuen. Zetaren Bidea eratu zenean iparraldeko bidean hiri garrantzitsua bihurtu zen[1], bertan baitzegoen Ibai Horia zeharkatzeko ibi aproposa, eta "urrezko hiria" ezizena hartu zuen. Halako garrantzia hartu zuenez Txinako Harresi Handia bertaraino luzatzea erabaki zen hiria babesteko helburuaz. Gaur egun oraindik aztarna batzuk aurki daitezke hirian[2]. Honen adierazgarri Lanzhoutik 100 kilometro hego-ekialdera dagoen Bingling Tenplua. Eskultura budista ugari dituen leize multzo ikusgarria da, UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuena[3].

Esku aldatze ugari

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Han dinastiaren erortzean hainbat leinu izan ziren Lanzhoun agintzen, harik eta Iparraldeko Wei dinastiak Jincheng komandantzia bertan ezarri zuen arte. Jincheng (金城, "urrezko hiria") izena eman zion orduan. V eta XI mendeen artean Budismo ikasketak egiteko erdigune garrantzitsua bihurtu zen.

Sui dinastiako Wen enperadoreak 581 urtean eman zion gaur egungo izena, Lanzhou[4]. 763 urtean Tibeteko inperioak konkistatu zuen eta 843 urtean Txinako Tang dinastiak berreskuratu zuen. XI mendean Mendebaldeko Xia dinastiak hartu zuen eta berriz ere izena aldatu zion, Qinghai bihurtuz. 1041 urtean Song dinastiak eskuratu zuen eta Lanzhou izena itzuli zion. Garai honetan tearen eta zaldiaren merkatal hiri garrantzitsua bihurtu zen[4].

1127 urten Jin dinastiak hartu zuen eta 1235 urtean mongolek konkistatu zuten[5]. Ming dinastiak mongolak kanporatu zituen eta Txinaren barnean gelditu zen betirako. 1666 urtean Gansu probintzia eratu zen eta Lanzhou bihurtu zen hiriburua.

XX mendea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1920 eta 1930 hamarkadetan Txina ipar-mendebaldean sovietar eraginaren erdigunea bihurtu zen. 1935 urtean Xi'an hiriarekin lotuko zuen errepidea eraiki zen eta honi esker sovietarrek Xi'anera material ugari eraman ahal izan zituzten 3.200 kilometro zituen bidean zehar. 1937an Bigarren Txina-Japonia Gerra lehertu zen eta hegazkin japoniarrek Lanzhou sarritan bonbakatu zuten. Guominjun armada txinatar musulmaneko Ma Hongkui eta Ma Bufang generalek Lanzhou defendatu zuten eta japoniarrak ez ziren hiria hartzeko gai izan[6].

Geografia eta Klima

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lanzhou Txina ipar-mendebaldeko erdigune geografikoa eta politikoa da. 13.300 km2-tako azalera hartzen du eta itsasmailatik 1.600 metrotako altueran kokaturik dago. Ibai Horiaren hegoaldeko ertzean zabaltzen da eta inguruan Qilian mendiak eta Kongtong mendiak ditu, azken hau taoismoarentzako toki sakratua da.

Kokapena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Prefektura mailako Lanzhou hiriaren mugakideak honakoak dira: Wuwei eta Baiyin iparraldean, Dingxi hegoalde eta mendebaldean, Linxia hegoaldean, eta Sichuan probintzia mendebaldean.

Klima

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
    Datu klimatikoak (Lanzhou (1971−2000))    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 1.7 6.0 12.2 19.6 24.1 27.3 29.3 27.9 22.8 16.7 9.5 2.8 16.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) −10.1 −6.0 0.3 6.1 10.7 14.3 16.6 15.7 11.4 5.0 −2.1 −8.3 4.5
Pilatutako prezipitazioa (mm) 1.4 2.6 9.2 14.7 33.2 44.0 67.0 73.8 40.7 21.3 2.8 0.9 311.6
Prezipitazio egunak (≥ 0.1 mm) 1.9 2.4 4.5 5.3 7.5 9.4 11.4 11.2 9.9 6.3 1.7 1.0 72.5
Eguzki orduak 155.7 179.3 195.4 224.5 245.9 234.7 244.8 241.1 191.5 186.0 174.0 151.2 2424.1
Hezetasuna (%) 54 49 48 44 48 54 59 63 66 66 60 58 52
Iturria: China Meteorological Administration

Banaketa administratiboa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Lanzhouko barruti eta konderrien mapa.

Ekonomia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1949tik aurrera eremu behartsua zena industriagune garrantzitsua bihurtu da.

Lehengai ugari eskuratzen dira Lanzhou eremuan, hala nola, ikatza, urrea, zilarra, zinka, nikela, manganesoa, buztina eta dolomita. Zentral termikoa eta zntral hidroelektrikoa ere baditu energia ekoizteko. Horretarako Ibai Horian Liujia arroilean urtegi erraldoia eraiki zen[7].

Industriari dagokionez ehungintza (artilea eta larrua), goma prozesamenduak eta landare ongarriak ekoizten dituzten lantegiez gain petrolio findegia, herraminta industria eta industria metalurgikoa eta petrokimikoa ere baditu. 1960. hamarkadan zentral nuklearra ere eraiki zen.

Azkenik nekazaritza zabala ere badauka.

Garraioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lanzhou Zhongchuan Nazioarteko aireportua 1970 urtean eraiki zen eta hiritik 70 kilometro iparraldera kokaturik dago[8]. Hainbat trenbidek elkartzen dute Txinako gainerako hiriekin eta Abiadura Handiko Trena ere badu. 2012an metroa eraikitzen hasi ziren. 207 kilometro izango ditu eta sei lerro.

Ondasun nabarmenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iruditegia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hiri senidetuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Silk Road, North China» The Megalithic Portal (Noiz kontsultatua: 2019-06-17).
  2. ↑ 频道. (2016-04-11). 长城内外（116）黄河之都金城兰州 【1080P】. (Noiz kontsultatua: 2019-06-17).
  3. ↑ a b (Ingelesez) Centre, UNESCO World Heritage. «Silk Roads: the Routes Network of Chang'an-Tianshan Corridor» UNESCO World Heritage Centre (Noiz kontsultatua: 2019-06-17).
  4. ↑ a b «History and Culture of Lanzhou» lanzhou.china.org.cn (Noiz kontsultatua: 2019-06-17).
  5. ↑ (Ingelesez) «Lanzhou | China» Encyclopedia Britannica (Noiz kontsultatua: 2019-06-17).
  6. ↑ (Ingelesez) Halsey, William Darrach. (1989). Collier's Encyclopedia: With Bibliography and Index. Macmillan Educational Company (Noiz kontsultatua: 2019-06-17).
  7. ↑ «China China Landscape - Yellow River Tour» www.asia-planet.net (Noiz kontsultatua: 2019-06-19).
  8. ↑ «Lanzhou Zhongchuan International Airport - Lanzhou, Gansu Province» www.nouahsark.com (Noiz kontsultatua: 2019-06-19).
  9. ↑ «Lanzhou White Pagoda Park, Gansu» www.travelchinaguide.com (Noiz kontsultatua: 2019-06-17).
  10. ↑ (Ingelesez) Lanzhou Xiguan Mosque, West Cross Mosque Lanzhou « China Travel Tips – Tour-Beijing.com. (Noiz kontsultatua: 2019-06-17).
  11. ↑ «Eastday-Zhongshan Bridge» web.archive.org 2013-06-27 (Noiz kontsultatua: 2019-06-17).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]


Gansu probintziaren kokapena Txinako mapan. Gansu probintziako udalerriak Gansu probintziaren kokapena Txinako mapan.

Baiyin • Dingxi • Gannan • Jiayuguan • Jinchang • Jiuquan • Lanzhou • Linxia • Longnan • Pingliang • Qingyang • Tianshui • Wuwei • Zhangye


"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lanzhou&oldid=8403626"(e)tik eskuratuta