Baal Hammon

Baal Hammon
feniziar mitologia
Ezaugarriak
Sexua	gizonezkoa
Baliokideak	Dagon, Kronos, Saturno eta El
Familia
Ezkontidea(k)	Tanit

Baal Hammon edo Baal Ammon, Kartagoko kolonian eta Sidon hiri feniziarrean gurtzen zen feniziar jainko gogokoena zen. Greziarrek bere jainko Kronos-ekin identifikatu zuten eta erromatarrek Saturnorekin. Feniziarren hiri-estatu bakoitzak bere Baal zuen, epiteto bereizgarria zuena. Tiron, ordea, Melqart eta Astarte ziren jainko-jainkosa nagusiak.

Gainontzeko jainko eta jainkosen erregea izateaz gain, landarediaren ugalkortasunaz arduratzen zen dibinitatea zen feniziarrentzat eta bere "oinordekoak" izan ziren punikoentzat. Euria eta ekaitzaren jauna zen ere, eta unibertsoa sortu zuena. Tradizionalki, bizarra eta aharien adarrak zituen gizon bat bezala irudikatzen zuten. Tanit zen bere laguna gurtza testuinguruan.

Etimologia

Baal "jaun" hitzarekin erlazionatzen den bitartean, zaila da Hammon hitzaren jatorria eta esanahia identifikatzea; izan ere, egiptoar mitologian pisu handia duen jainkoarekin zerikusia izan dezake. Intsentsu aldareen jauna bezala baita ere kontsideratzen zen.

Gurtza eta ezaugarriak

Baal Hammonen omenean egindako gurtza ez zen soilik Kartagon eman, baizik eta Motia bezalako beste feniziar hiri edo kolonia batzuetan. Badirudi Baal Hammonek kartagotar dibinitateen inguruko hegemonia K.a. V. mendean eskuratu zuela, Kartago eta Tiro arteko erlazioak, Himerako bataila (K.a. 480) zela eta, apurtu zirenean hain zuzen ere. Aditu batzuek, El izeneko jainko semitikoarekin edota Dagonekin lotu egin dute.^{[erreferentzia behar]}

Kartagon eta Afrikako iparraldean Baal Hammon ahariarekin bereziki lotua izan zen eta Baal Qarnaim ('Bi adarren jauna') bezala ere gurtua izan zen aire zabaleko santutegi batean, Jebel Boukorninen ('Bi adarren muinoa'), Tunisian. Jainkoaren sinboloak ilargi erdia eta eguzki diskoa ziren.

Interpretatio graeca Kronos titanarekin identifikatu zuen. Antzinako Erroman Saturnorekin identifikatua izan zen, eta Erromaren eta Kartagoren arteko kultur trukeak, Bigarren Gerra Punikoaren ondorioz, Saturnalias jaiaren garapenean eragina izan zezakeen. Bere forma erromanizatuaren ezaugarriek, Afrikako Saturno bat bailitzan, Hammon (Amunus Alexandriako Filonen obran) ongarritasunaren jainko bat zela adierazten dute.

Haurren sakrifizioa

Iturri greko-erromatarretan esaten da kartagotarrek beren seme-alabak erretzen zituztela Baal Hammoni egindako eskaintza gisa. Bere izenean giza sakrifizioak egiten ziren, "Molk", eskaintza erlijioso gisa. Kartagoko tophet-a aurlkitu zenean, eta ikusi zutenean bertan haurren gorpuzkiak zeudela, Testamendu Zaharrean eta iturri klasikoetan irakurtzen diren pasarteekin erlazionatu zuten. Geroztik eztabaida luzea egon da topheten funtzioari buruz:. Aditu batzuek bertako giza gorpuzkiak arrazoi naturalengatik edo giza abortuen ondorioz hildako haurren gorpuzkiak zirela proposatu zuten; hala ere, gorpuzkien ugaritasunak, haurren heriotzaren adinak eta ustez haur batzuen ordez hiltzen ziren animalia-hondarren presentziak, ziurrenik familia boteretsuen seme-alabak, ia erabat baztertzen dute heriotza naturalen ideia.

Mekart eta Baal Hammon arteko aldaketak

Kartagon, jainko-jainkosa bikote nagusia Melkart eta Astarte izan ziren hasieran, beren hiri-ama zen Tiron hiri-estatuan bezala, baina Baal Hammonek eta Tanit-ek Melkart-Astarte bikotea zokoratu zuten K.a. VI. mendetik aurrera, Babiloniako Nabukodonosor II .aren presioaren eraginez Tirok krisi latza pairatu zuenen. Aldaketa hori kartagotarrek euren independentzia erakusteko modu gisa interpretatu izan da. Era berean, Melqart monarkiarekin lotzen zen eta Baal eta Tanit, aldiz, Kartagoko oligarkiarekin errazionatuta zegoen. Barka familia boterera iritsi zirenean, Melqartek berriro lortu zuen ospea, agian, familia horren monarkia-asmoengatik.

Erromatar Errepublika garaiaren amaieran, Portugal hegoaldeko San Viente lurmuturrean Baal Hammoni eskainitako eta aire zabalean zegoen santutegi bat zegoen eta bertan, ur eskaintzak egiten ziren.

Geografia

Baal Hammon leku gisa aipatzen da Itun Zaharreko Abestirik ederrena liburuko 8:11 an. Salomon erregeak mahasti emankor bat zuen leku hartan, eta maizter batzuei utzi zien haren ustiaketa, uzta amaitzean, bakoitzak zilarrezko mila siklo ekartzearen truke. Uste da Biblian aipatutako leku hura kanaandarren Baal-gad hiraren berdina zela eta baita Aser leinuko Hammon hirira ere. Beste batzuek, ordea, egungo Palestina erdialdean dagoen, Belamon hiriarekin identifikatu dute, Dothaimetik gertu.

Bibliografia osgarria

• (Gaztelaniaz) Xella, Paolo. (2002). «Una cuestión de vida o muerte. Baal de Ugarit y los dioses fenicios» Estudios orientales 5-6: 33-45. ISSN 1577-3523..
• (Italieraz) Xela, Paolo. (2006). «La religione fenicia e punica: studi recenti e prospettive di ricerca» Cuadernos de arqueología mediterránea Nº 13, 2006 (Ejemplar dedicado a: Nuevas perspectivas I: la investigación fenicia y púnica): 51-60. ISBN 8472903184. ISSN 1578-1356..
• (Frantsesez) Xella, Paolo. (2002). «Pourquoi tous ces enfants ? Quelques réflexions sur les sanctuaires infantiles à incinération de tradition phénicienne ('tophet')» Pallas 4: 345-357.  doi:https://doi.org/10.4000/pallas.7889. ISSN 0031-0387..
• (Frantsesez) Xella, Paolo. (1991). Baal Hammon. Recherches sur l'identité et l'histoire d'un dieu phénico-punique. ( Contributi Alla Storia della Religione Feniccio-Punica - I ). Erroma: Consiglio nazionale delle ricerche.

Kanpo estekak

• "Terracota del dios Baal-Hammón". Museo arqueologic de Evissa i Formentera (MAEF)

• Datuak: Q83879
• Multimedia: Baal / Q83879