Alexander Graham Bell
.svg){kind=small}
 |
Artikulu honek erreferentziak behar ditu. Hemen erreferentzia egiaztagarriak gehituz lagun dezakezu. |
Alexander Graham Bell (Edinburgh, 1847ko martxoaren 3a - Cape Breton uhartea, 1922ko abuztuaren 2a)[1]. Kanadako zientzialari eta asmatzailea, Eskoziar jatorrikoa.
Hainbat izapide egin ondoren (ondoren urte batzuetan zehar erreklamazio judizial gisa luzatuak), 1876an telefonoa patentatu zuen Estatu Batuetan, aparatua aurretik Antonio Meucci italiarrak garatu zuen arren, AEBetan ofizialki onartua izan zena. Horrez gain, Bellek patentea ustiatzeko sortu zuen konpainia, Bell Telephone Company, telefonoa nazioartean masa-komunikabide gisa ezartzeko lehen urratsen protagonista izan zen.
Beste asmakizun askok Bellen bizitzaren zati handi bat hartu zuten, horien artean hidroalaren eraikuntza eta aeronautika ikasketak.
Haren aita, aitona eta anaia fonazio eta lokuzio lanekin lotuta jardun ziren: horrek Bellek entzute eta hizketari buruzko ikerketekiko zuen interesean eragin sakona izan zuen, baita belarrirako aparatuekin egindako esperimentuetan ere.
1888an, Alexander Graham Bell National Geographic Society elkartearen sortzaileetako bat izan zen, eta 1898ko urtarrilaren 7an erakunde horren lehendakaritza hartu.
Lehen urteak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Alexander Bell Edinburghen jaio zen, Eskozian, 1847ko martxoaren 3an. Familiaren etxea Edinburgheko 16 South Charlotte kalean zegoen, eta atearen alboan plaka bat du haren ohorez egina, bertan jaio zela adierazteko. Aita Alexander Melville Bell zuen eta ama, Eliza Grace. Bi anaia izan zituen: James (1845-1870) eta Edward Charles (1848-1867), biak turberkulosiaren ondorioz hil ziren. Hamaika urte bete zituenean, aitak Graham bigarren izena eranstea erabaki zuen, Alexander Graham izeneko lagun kanadar bati zioten begirunearen ondorioz. Etxean, “Aleck” deitzen zuten.
Lehenengo asmakizuna
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Lagunik onena Ben Herdman bizilaguna zuen, haren familiak irin-errota bat zuen. Bi lagunek bihurrikeria bat egin zuten batean, John Herdmanek (Benen aitak) errieta egin zien, esanez: "Zergatik ez dute zerbait baliagarria egiten?". Aleckek errotan zer egin behar zen galdetu zuen, eta garia mozteko esan zioten, prozesu aspergarri baten bidez egiten zena. Orduan, 12 urterekin, Bellek etxean gailu bat egin zuen, txandakatzen zituzten paletak iltzeen eskuila sistemekin konbinatu zituena, azala soiltzeko makina bat sortuz, funtzionatzen zuena eta urte askoan erabilia izan zena.
Hizketari buruzko lehen lanak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bellek izaera sentibera eta artearekiko, poesiarekiko eta musikarekiko talentu berezia jaso zuen amarengandik. Pianoa jotzen zuen eskolarik jaso gabe. Gainera, diskurtsoaren teknika bat garatu zuen, tonu argietan, zuzenean amaren aurrean modulatuta.
Familia lokuzioaren irakaskuntzarekin lotua zuen: aitona Alexander Bell Londresen, osaba Dublinen eta aita Edinburgon, denak esatariak ziren. Aitak gai horri buruzko hainbat lan argitaratu zituen, haietako asko oraindik ezagunak, bereziki The Standard Elocutionist, Edinburgon 1868an argitaratua: mutuei hitzak artikulatzen eta haien esanahia deszifratzeko, beste pertsona batzuen ezpainen mugimendua irakurtzen irakasteko metodoak azaltzen dira. Aitak keinu hizkuntza erakutsi zien hari eta anaiei (garai hartan ageriko hitzaldia deitu zuena), edozein ikur eta haren soinua identifikatzeaz gain. Hain eraginkorra izan zuen lan horretan, aitaren erakustaldi publikoen parte bihurtu zen: latinez, gaelikoz eta baita sanskritozko ikurrak ere deszifratu zituen, aitak keinu hizkuntzaren bidez igortzen zizkion mezuen bidez.
Hezkuntza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Anaiek bezala, Bellek bere lehen urteetan etxean ikasi zuen eta ondoren Royal High Schoolen matrikulatu, Edinburghen, Eskozian. Geroago, 15 urterekin, eskola utzi zuen. Ez zen izan oso ikasle ona, ez zen klaseara joaten eta notak eskasak zituen. Interes handiena zientzietan zegoen, batez ere biologian. Eskola utzi ondoren, Londresera joan zen, aitonarengana. Harekin eman zuen urtean zehar, ikasketekiko zaletasuna aldatu zitzaion, ordu asko eman baitzituen horretan. Aitona asko saiatu zen, ilobak ongi hitz egiten ikas zezan, irakasle izan zedin. Hamsei urte zituenean, postu bat lortu zuen musikako irakaslegai moduan Weston House Academyn, Elginen, Eskozian. Nahiz eta latineko eta grekerazko ikaslea izan, irakasle moduan aritu zen ere eta 10 £ kobratzen zuen saio bakoitza. Hurrengo urtean, Edinburgheko Unibertsitatera joan zen: han, Melville anaiarekin izateko aukera izan zuen, izan ere, aurreko urtean matrikulatu baitzen. Baina azkenean, Torontoko Unibertsitatean matrikulatu zen.
Soinuari buruzko lehen esperimentuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Aitak semeen interesa piztu zuen diskurtsoarekiko eta, 1863an, Sir Charles Wheatstonek eginiko automata bat ikustera eraman zituen, Wolfgang von Kempelen aurreko obran oinarritua. Alexander txundituta geratu zen makinarekin, eta Alemanian argitaratutako von Kempelenen liburuaren kopia bat lortu zuen, nekez itzuli zuena, eta, informazio horrekin, Alexanderrek eta anaia nagusi Melvillek euren buru automata propioa eraiki zuten. Anaiak eztarria eta laringea eraiki zituen eta Alexanderrek lanik zailena egin zuen: burezur errealista bat. Bere ahaleginak hitz batzuk "hitz egin" zitzakeen buru nabarmen batean suertatu ziren. Asmakizunak bizilagunak poztu zituen.
Automataren emaitzekin nahasita, Bellek izaki bizidun batekin esperimentatzen segitu zuen, Trouve familiako Skye terrierraz. Bellek etengabe marmar egiten erakutsi ondoren, Aleckek ahoa harrapatu eta txakurraren ezpainak eta ahots-sokak manipulatzen zituen "Ow ah oo ga ma ma" soinu gordina sortzeko. Bisitariek uste zuten beren txakurrak "How are you grandma?" ("Nola zaude amona?") zioela eta bere esperimentuak ikusleak konbentzitu zituen "mintzatzen den txakur bat" ikusi zutela. Hemeretzi urterekin, lanari buruzko txosten bat idatzi zuen eta Alexander Ellisi bidali zion, bere aitaren lankideari, eta Ellisek berehala erantzun zuen esperimentuak Alemanian zeuden lanen antzekoak zirela adieraziz.
Lana jada Hermann von Helmholtzek egina zela jakitean, Bellek antzeko diapasoi baten bidez soinu bokal bat garraiatu zuena, zientzialari alemanaren Sensation of Tone (tonuaren sentsazioa) liburua aztertzeari ekin zion. Jatorrizko edizio alemaniarraren itzulpenetik, Alexanderrek aieru bat egin zuen: hortik abiatuta, bere etorkizuneko lan guztia garatu zuen soinuaren transmisioari buruz: "Gaiari buruz askorik jakin gabe, iruditzen zait soinu bokal bat bitarteko elektrikoen bidez ekoitz badaiteke kontsonanteak ere izan litezkeela, hizketa artikulatzea ahalbidetuz".
Gorrekin lanean
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ondoren, Sarah Fullerrek, Boston School for Deaf Mutes (gor-mutuentzako eskola, gaur egun The Horace Mann School for the Deaf and Hard of Hearing bezala jarraitzen duena), bere aita gonbidatu zuen Bostonen, Massachusettsen, Estatu Batuetan, bere irakasleak "ikus daitekeen diskurtso sisteman" edo keinu hizkuntzan entrenatzeko, baina uko egin zion. Bellek Bostonera bidaiatu zuen 1871ko apirilean eta prestakuntza-plan arrakastatsua burutu zuen.
Brantforden, atzerrian sei hilabete eman ondoren, Bellek bere "telegrafo harmonikoarekin" esperimentuak egiten jarraitu zuen.
Aitak, hasieran, Gardiner Greene Hubbardekin harremanetan jarriz lagundu zion, Clarke Gorren Eskolako presidentea, norengandik 1872ko urrian bere aitaren sistema irakurriz, Alexanderrek, Bostonen, Vocal Physiology and Mechanics of Speech ingelesez izeneko eskola bat ireki zuen. Bere ikasle ospetsuenetako bat Helen Keller izan zen, Bellekin eskolak eman zituena txikitatik, ikusi, hitz egin edo hitz egiteko gaitasunik gabe. Kellerrek, handik denbora batera, Bellek bere bizitza "banatzen eta estrangula egiten duen isiltasun ankerraren" sarketan eman zuela adierazi zuen.
Telefonoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Telefonoaren asmakuntzaren historia, hasieratik, Alexander Graham Bellek bere patentearen zilegitasunari buruz izan zituen auzi, salaketa eta susmoek markatzen dute. Bere garaian, bere lehiakideen 600 eskari baino gehiagori aurre egin behar izan zien, horien artean Elisha Gray asmatzailearena (bere patentearen lehentasuna defendatuz iraungi ondoren) eta Antonio Meuccirena (italiar jatorriko asmatzaile bat, bere patenteak erregistrotik desagertuak zituena) nabarmendu daitezkeelarik. Bell beti izan zen gai epaitegietan bere eskubideak baliatzeko, eta, beraz, ehun urte baino gehiagoz telefonoaren asmatzailetzat hartu izan da. Hala ere, Estatu Batuetako Ordezkarien Ganberaren 2002ko ebazpen batek Antonio Meucci telefonoaren asmatzaile legitimoa zela adierazi zuen.
Zalantzarik gabe, Bell izan zen (telefonoa hobetu ondoren, Edisonen ikatzezko mikrofonoaren patentea erosiz) masa-komunikaziorako bitarteko bihurtu zuena, Bell Telephone Company enpresaren fundazioaren bidez, jatorrizko ideia berea izan ala ez.[2]
Lehen lanak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1874an, Bellen hasierako lana "telegrafo harmonikoan" sendotze-etapa batean sartu zen, Bostongo laborategi berrian (alokatutako zentro batean) zein familiaren etxean egindako aurrerapenekin. Bellek pentsatu zuen posible izango zela korronte elektriko uhinduak sortzea, soinu uhinei zegozkienak. Era berean, frekuentzia ezberdinetan sintonizatutako metalezko mihiak erabiliz (ahoko harpa bat kasu) korronte uhintsuak soinu bihur zitzakeela pentsatu zuen.
1874an, mezu telegrafikoen trafikoa azkar hedatzen ari zen, eta, William Orton Western Unioneko presidentearen hitzetan, "Merkataritzako nerbio-sistema" bihurtu zen. Ortonek Thomas Alva Edison eta Elisha Gray asmatzaileak kontratatu zituen linea telegrafiko bakoitzean mezu telegrafiko ugari bidaltzeko modu bat aurkitzeko, linea berrien eraikuntzaren kostu handia ekiditeko.
Bellek Gardiner Hubbard eta Thomas Sanders aipatu zituenean, kable telegrafiko batean mihi ugariko gailu bat erabiliz tonu ugari bidaltzeko metodo batean lanean ari zela, bi sustatzaile aberatsak Bellen esperimentuak finantzatzen hasi ziren. Patenteko arazoak Hubbarden abokatuak, Anthony Pollokek, maneiatuko zituen.
1875eko martxoan, Bell eta Pollok Joseph Henry zientzialari ospetsua bisitatu zuten, garai hartan Smithsoniar Institutuko zuzendaria zena, eta bere iritzia eskatu zioten Bellek telegrafo bidez giza ahotsa transmititzea espero zuen mihi ugariko aparatu elektrikoari buruz. Henryk erantzun zuen Bellek "asmakizun handi baten hazia" zuela. Bellek beharrezko ezagutzarik ez zuela esan zuenean, Henryk erantzun zuen: "Eskura itzazu!" Adierazpen horrek, neurri handi batean, saiatzen jarraitzera bultzatu zuen Bell, bere esperimentuak jarraitzeko behar zuen ekiporik ez zuen arren, ezta bere ideien lan-eredu bat sortzeko gaitasunik ere. Hala ere, 1874an, Charles Williamsen makina elektrikoen dendan, Thomas A. Watson diseinatzaile elektriko esperientziadun eta mekanikariaren eta Bellen arteko ustekabeko bilera batek egoera erabat aldatu zuen.
Sanders eta Hubbarden laguntzarekin, Bellek Thomas Watson kontratatu zuen bere laguntzaile bezala, eta bi gizonek telegrafia harmonikoarekin esperimentatzen jarraitu zuten. 1875eko ekainaren 2an, Watsonek mihietako bat erauzi zuen ustekabean, eta Bellek, alanbrearen mutur hartzailean, mihiaren ñabardurak entzun zituen, hizketa transmititzeko beharrezkoak izango ziren harmonikoak, mihia edo armadura bakarra behar zela erakutsiz, eta ez bat baino gehiago. Horrek telefono autokitzikatua berraztertzera eraman zuen, ahotsa zein soinuak berdin transmititu zitzakeena, baina oraindik hitzak behar bezain argi transmititu ezin zituena.
Hurrengo aurrerapausoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Brantforden esperimentuak egiten jarraituz, Bellek bere telefonoaren lan-eredu bat eraman zuen etxera. 1876ko abuztuaren 3an, Mount Pleasanteko telegrafo bulegotik, Brantfordetik 8 kilometrora, Bellek telegrama bat bidali zuen prest zegoela esanez. Ikusle bitxiz betetako bulego bat lekuko zela, ahots ahul batzuk entzun ziren dispositiboan zehar. Hurrengo gauean, gonbidatuak eta haien familia ustekabean harrapatu zituen Brantfordeko bere etxean mezu bat jaso zuenean, sei kilometroko distantziatik, telegrafo eta hesiei lotutako eta tunel baten bidez jarritako kable inprobisatu batetik. Oraingoan, bulegoan zeuden pertsonek argi eta garbi entzun ahal izan zuten jendea Brantfordetik irakurtzen eta abesten. Esperimentu horiek argi erakutsi zuten telefonoak distantzia luzeetan funtziona zezakeela.
Bellek eta bere bazkideek, Hubbardek eta Sandersek, patentea zuzenean Western Unioni saltzea eskaini zuten 100.000 dolarren truke. Western Unioneko presidenteak uko egin zion eskaintzari, telefonoa jostailu bat besterik ez zela argudiatuz. Bi urte geroago, bere lankideei esan zien 25 milioiko patentea lortuko balu, gangatzat hartuko lukeela. Ordurako, Bellen konpainiak ez zuen patentea saldu nahi. Bellen inbertitzaileak milioidunak izango ziren, Bell negozioaren bere zatiarekin ondo moldatu zen eta une jakin batean milioi bat dolarreko aktiboak pilatu zituen.
Bellek erakusketa eta hitzaldi publiko batzuk hasi zituen komunitate zientifikoaren eta publiko orokorraren arteko komunikabide berria sartzeko. 1872an, Rutherford B. Hayes Estatu Batuetako presidenteari telefonoa erakutsi zion, eta honek asmakizun handia zela esan zion, baina nork erabili nahiko zuen galdetu zion bere buruari. 1876an Filadelfiako mendeurreneko erakusketan erakutsi zuen telefonoa, eta hurrengo egunean munduaren inguruko titularren berri eman zuen. Ondoren, Bellek William Thomsoni telefonoa pertsonalki erakusteko aukera izango zuen, Kelvin lehen baroia, eskoziar zientzialari ospetsua termodinamikan egindako ikasketengatik, baita Erresuma Batuko Victoria I.a erreginari ere, nork Osborneko gazteluan audientzia pribatu bat eskatu zuen, Wight uharteko bere etxean. Erreginak apartekotzat jo zuen erakustaldia. Bellen jendaurreko erakustaldiak inguratzen zituen gogo beroak lagundu zuen dispositibo iraultzailea onartzen.75
Bell Telephone Company 1877an sortu zen eta 1886rako, Estatu Batuetan 150 000 pertsonak baino gehiagok zituzten telefonoak. Bellen konpainiako ingeniariek hobekuntza ugari egin zituzten telefonoan, eta produktu arrakastatsuenetako bat bihurtu zen. 1879an, Bellen konpainiak Edisonen patenteak erosi zituen Western Unionen ikatzezko mikrofonorako. Honek, distantzia luzeetarako telefono praktikoa egin zuen, Bellen ahotsak eragindako transmisorearen kontrakoa, erabiltzaileek bertan oihu egitea eskatzen zuena, harrerako telefonoan entzun zedin, distantzia laburretan ere.
Lehiakideak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]18 urtez, Bell Telephone Companyk 600 asmatzaileren eskaerei aurre egin zien, kasu bakar bat galdu gabe. Bellen laborategiko oharrak eta familiari bidalitako gutunak ziren bere esperimentuen jatorriaren datak zehaztasunez ezartzeko giltza
Eskari nagusietako bat Antonio Meucci asmatzaile italiarrak jarri zuen, 1834an Italian telefono baten lehen modelo operatiboa sortu izana aldarrikatu zuena. 1876an, Meuccik Bell justiziaren aurrera eraman zuen bere lehentasuna ezartzeko. Meucciren funtzionamendu ereduak, jakinarazten zenez, Western Unioneko laborategi berean galdu ziren, non Bellek bere esperimentuak egin zituen. Meuccik bere kasua galdu zuen bere asmakuntzen ebidentzia materialik ez izateagatik. Meucciren lana, garaiko beste asmatzaile askorena bezala, aurreko printzipio akustikoetan oinarritua zegoen.
Paradoxikoki, ehun urte baino gehiago geroago, Vito Fossella Kongresuko kidearen ahaleginei esker, Estatu Batuetako Ordezkarien Ganberaren 2002ko ekainaren 11ko 269 ebazpenak Meuccik telefonoa asmatzean egindako lana onartu egin behar dela ebatzi zuen, nahiz eta erabaki moral honek ondorio materialik ez izan.
Hala ere, Bellek hil arte telefonoaren patenteari buruzko auziekin borrokatu behar izan zuen, Alemaniako patentearen zenbatekoaren ordainketa atzeratu zenean bezala, eta Siemens eta Halske (S&H) enpresa elektrikoa Bellen telefonoen fabrikatzaile aurkari bihurtu zen bere patente propioaren pean, Bellen telefonoaren kopia ia berdinak eginez eskubiderik ordaindu gabe. Beste herrialde batzuetan egindako akordio batzuek telefonoaren ezarpen globala finkatu zuten.
Bellen etengabeko agerpenek eragindako tentsioak, legezko bataila ugariengatik beharrezkoak zirenak, konpainiaren dimisioa eragin zuen. Kasu asko errepikakorrak ziren, eta arerioen etsipenaren ondorioz konpontzen joan ziren denborak aurrera egin ahala, Elisha Gray asmatzailearen eskaria bezala (honek ere bere kabuz telefono dispositibo bat patentatu zuen eta bere eskubideak auzitegien aurrean erreklamatu zituen).
2013an Smithsonianeko ikertzaileek Graham Bellen ahotsa berreskuratu zuten teknologia optikoaren bidez.
Antonio Meucciren hil ondorengo aldarrikapena telefonoaren asmatzaile gisa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2002ko ekainaren 11n, Estatu Batuetako Ordezkarien Ganberaren Aldizkari Ofizialak 269 zenbakiko Ebazpena argitaratu zuen, Antonio Meucci (1808-1889) asmatzaile italiar-estatubatuarraren bizitza eta lana ohoratzen dituena. Bertan, telefonoa ez zuela Alexander Graham Bellek asmatu aitortzen da, Meuccik baizik. Gainera, Meuccik bere asmakizuna 1860an frogatu eta argitaratu zuela baieztatzen da, inbentzio horren egiletza aitortuz amaituz.[3]
Bizitza familiarra
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1877ko uztailaren 11n, Bell Telephone Company sortu eta egun batzuetara, Bell Mabel Hubbardekin (1857-1923) ezkondu zen Cambridgeko Hubbard familiaren etxaldean (Massachusetts), eta handik gutxira, urte beteko eztei-bidaia hasi zuen Europan zehar. Bidaia horretan, Bellek bere telefonoaren modelo bat eraman zuen berarekin.
Ezkongaia duela urte batzuk hasi bazen ere, Bellek finantzarioki seguru egon arte itxaron zuen ezkondu aurretik. Telefonoa "berehalako" arrakasta izan zela zirudien arren, hasiera batean ez zen enpresa errentagarria eta Bellen errentaren iturri nagusiak 1897 arte lau haur izan zituzten: Elisa (Elsie) May Bell (1878-1964), Gilbert Grosvenor, National Geographic Societyko editorearekin ezkondu zena, Marian Hubbard.
1882an, Bell hiritar estatubatuar bihurtu zen. Familiak bizilekua Washington D.C.n mantendu zuen: Bellek laborategia hantxe instalatu zuen. 1915ean, bere egoera honela deskribatu zuen: "Ez naiz gidoiarekin idatzitako amerikar horietako bat". 1886an itzuli zenean, Bell Baddeck zelaiaren erdian eraikin bat eraikitzen hasi zen, Bras d 'Or aintzirara begira. 1889an bazen jada etxe handi bat, The Lodge ("Landetxea", euskaraz) izenekoa, eta handik bi urtera, eraikin multzo handiago bat eraikitzen hasi zen, Bell familiak Beinn Bhreagh (gaelikoz, "Mendi ederra") izendatu zuena Alexanderren antzinako Eskoziako Lurralde Garaien omenez.
Ondorengo asmakuntzak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Fotofonoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bellek eta laguntzaile Charles Sumner Tainterrek, batera, haririk gabeko fotofono izeneko telefonoa asmatu zuten, giza soinu eta elkarrizketak argi sorta baten bidez transmititzea ahalbidetu zuena.
1880ko ekainaren 21ean, Bellen laguntzaileak ahots mezu bat igorri zuen bere telefono mugikorraren sistemarekin distantzia dezentera, Franklin Schooleko teilatutik (Washington DCn) Belleko laborategiko leihora, 200 metroko distantziara, irrati bidezko lehen ahots transmisioa baino 19 urte lehenago.
Bellen ustez, fotofonoaren hasiera bere bizitzako "lorpenik handiena" zen, hil baino pixka bat lehenago kazetari bati "fotofonoa inoiz egin dudan asmakuntzarik handiena" dela adierazi zion arte, "Telefonoa baino handiagoa". Fotofonoa 1980ko hamarkadan mundu osoan ezagun egin ziren zuntz optiko bidezko komunikazio sistemen aitzindaria izan zen. Fotofonoaren printzipioak erabiltzekoak izatera iritsi baino hamarkada batzuk lehenago.
Metal-detektagailua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Belli, 1881eko metal-detektagailu baten lehen bertsioetako baten garapena ere ematen zaio. Lehergailua berehala garatu zen, AEBetako presidentearen gorpuan bala aurkitu nahian. AEB James Garfield egun batzuk geroago hil zen atentatua jasan ondoren.
Bertsio batzuen arabera, metal detektagailuak bikain funtzionatu zuen frogetan, baina ez zuen hiltzailearen bala aurkitu, presidentea zegoen metalezko ohearen armazoiak aparatuaren funtzionamendua asaldatu zuelako.
Bere lehen proba, bala sakonegi egon zitekeen primitiboak detektatzeko.
Bellek berak idatzi eta 1882an Estatu Batuetako Zientziaren Aurrerapenerako Elkarteari aurkeztutako kasuaren zerrenda xehatua ez dator bat gaur egun zirkulazioan dauden bertsio anizkoitz eta askotariko gehienekin, batez ere ondorioztatzen denean kanpoko metala ez dela bala aurkitzeko ezintasunaren erantzulea. Garfieldeko azterketa batean lortutako emaitza bereziekin harrituta, Bell "Presidentearen egoitzara itzuli zen hurrengo goizean... zirujauekin metal guztia ohetik kendu zutela ziur ote zeuden egiaztatzeko. Orduan gogoratu zen lehendakaria zetzan zaldi-zurdazko koltxoiaren azpian altzairuzko alanbrez osatutako beste koltxoi bat zegoela. Kopia bat lortu ondoren, koltxoia altzairuzko alanbrezko sare korapilatu moduko bat zela aurkitu zuen, sare handiekin. Detektagailuaren erantzuna eragiten duen eremua ohearen eremuarekin alderatuta hain txikia zenez, zentzuzkoa zirudien ondorioztatzea altzairuzko koltxoiak ez zuela eragin kaltegarririk izan gailuan ". Bellek ohar batean azaldu duenez, "Garfield presidentearen heriotzak eta ondorengo post mortem azterketak, hala ere, bala lurrazaletik distantzia handiegira zegoela frogatu zuten, gure aparatuak antzemateko moduan".
Hidroala
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1906ko martxoan, Scientific American aldizkariak William E. Meacham aitzindari estatubatuarraren artikulu bat argitaratu zuen hidroalaren eta pote hidroplanoen oinarrizko printzipioa azalduz. Bellek oso lorpen esanguratsutzat jo zuen hidrohegazkinaren asmakuntza. Artikulu honetatik lortutako informazioan oinarrituta, orain hidrohegazkin deritzonaren kontzeptuak zirriborratzen hasi zen. Bell eta Frederick W. "Casey" Baldwinek hidroala baten esperimentazioa hasi zuen 1908ko udan, hegazkinak uretatik aireratzen laguntzeko. Baldwinek Enrico Forlanini asmatzaile italiarraren lana aztertu zuen eta proba-ereduak eraikitzen hasi zen. Honek Bell uretako ibilgailuen garapenera eraman zuen, praktikan hidroaloak zirenak.
1910etik 1911ra egin zuen mundu biran, Bell eta Baldwin Forlaninirekin bildu ziren Frantzian. Ibilaldiak egin zituzten Forlanini hidroalan, aintzira Nagusiaren gainean. Baldwinek hegan egitearen sentsazioa bezain leun deskribatu zuen esperientzia. Baddeckera itzultzean, eredu esperimentalak bezalako hasierako kontzeptu batzuk garatu ziren, Dhonnas Beag (Eskoziako gaelikoz, Deabru Txikia) barne, Bell-Baldwin lehen hidroala autopropultsatua. 87km/h-ko gehienezko abiadura lortu zen katamaranarekin, azelerazio handia eta egonkortasun eta norabide ona erakutsi zituena, zaildu gabeko olatuak hartzeko ahalmenarekin. Pinaud laster arduratu zen Beinn Bhreagheko Bell laborategietako ontziolez, Baddeckeko (Eskozia Berria) Bell eraikinetik gertu. Pinaudek ontziak eraikitzen zuen esperientziari esker, HD-4rako erabilgarriak ziren diseinu-aldaketak egin ahal izan zituen. Lehen Mundu Gerraren ondoren, berriz hasi zen HD-4an lanean. Bellek Estatu Batuetako Armadari egindako txostenak 350 hp-ko bi motor lortzea ahalbidetu zion 1919ko uztailean. 1919ko irailak 9an, HD-4ak, munduko itsas abiadura errekorra ezarri zuen, 114 km/h-koa, 105 erregistro bat, hamar urtez mantendu zena.
Aeronautika
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1891n, Bellek airea baino astunagoak ziren propultsatutako aireontziak garatzeko esperimentu batzuk hasi zituen. AEA Bellek bere emaztearekin hegaldiaren ikuspegia partekatu zuenean sortu zen, eta honek laguntza "gaztea" bilatzeko aholkatu zion, 60 urte beteak zituelako.
1898an, Bellek kutxa tetraedrikoekin eta zetazko oihal gorriz forratutako kometa horietako batzuk elkartuz eraikitako hegoekin esperimentatu zuen. Bell, neurri batean, Lawrence Hargrave ingeniari aeronautiko australiarrak tripulatutako kutxa kometekin egindako lanak inspiratu zuen. Bellek, kolore gorriko zeta ere aukeratu zuen, kolore argiko zeruan oso ikusgai dagoelako, bere hegaldi esperientzien inguruko argazki azterketak egiteko. Hegal tetraedrikoak Cygnet I, II eta III izendatuak izan ziren, eta eskifaiako kide zein ez eskifaiako kide bezala probatuak izan ziren (Cygnet I Selfridgera zeraman hegaldi batean erori zen) 1907-1912 bitartean. Bellen kometetako batzuk gaur egun Alexander Graham Bell National Historic siten erakusten dira '.
Bell AERIAL Experiment Association (AEA) erakundearen bidez ingeniaritza aeroespaziala ikertzearen aldekoa zen, ofizialki Eskozia Berriko Baddeck hirian eratua, 1907ko urrian, bere emazte Mabelek iradokita eta bere ondasun higiezinak saldu ondoren bere laguntza finantzarioarekin. Mundutik ", berak eraikitako motozikleta bat pilotatu ondoren, ondoren Scientific American Trophy saria jaso zuena kilometro bateko lehen hegaldi ofizialerako, Mendebaldeko hemisferioan, eta geroago mundu mailako hegazkin ekoizle ospetsu bihurtu zena; Thomas Selfridge tenientea, Hegazkingintza etorkizuna zela uste zuten bakanetako bat; Frederick W. Baldwin, New Yorkeko Hammondsport hirian hegaldi publiko bat gidatu zuen lehen britainiar-kanadarra; eta J. A. D. McCurdy. Baldwin eta McCurdy ingeniaritzako graduatuak ziren Torontoko Unibertsitatean.
AEAren lanak aurrera egin zuen airea baino astunagoak ziren makinetarantz, kometei buruz zituen ezagutzak planeatzaileei aplikatuz.
Ondoren Corningera pasatuz, taldeak Wing Sarea diseinatu eta eraiki zuen banbuzko egiturarekin, zeta gorriz estalia eta airez hoztutako motor txiki batez elikatua.
Kontrolekoak AEAren asmakuntzetako bat, hegalaren ahoko modu praktiko bat aleroia instalatzeko, osagai estandar bat bihurtuko zen hegazkin guztietan. Hala ere, AEAk bere hasierako erreserbak agortu zituen, eta soilik Mabel Gardinerren 15.000 dolarreko aparteko ekarpen batek esperimentuekin jarraitzea ahalbidetu zuen.
Silver Dart izeneko haren azken aireontzien diseinuak aurreko aparatuetan lortutako aurrerapen guztiak irudikatzen ditu. 1909ko otsailaren 23an, Bellek McCurdyk gidatutako Silver Dart bezala ikusi ahal izan zuen, hegazkinaren lehen hegaldia Kanadan egin zuen Bras d'Or-etik abiatuta. Hegaldia arrakastaz burutu ondoren, AEA desegin egin zen, eta Silver Dart ontzia Baldwin eta McCurdyra itzuli zen, Canadian Aerodrome Company sortu zutenak, eta, ondoren, hegazkinaren erakustaldi bat egin zioten Kanadako Armadari.
Sariak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1880an, Bellek Frantziako Zientzien Akademiaren Volta Saria jaso zuen eta sari honekin lortutako dirua (50 mila libera) proiektu berri baten garapenean inbertitu zuen, fotofonoa, Charles Sumner Tainterrekin elkarlanean. Asmakizuna soinua igortzen saiatzen zen argi izpi bat erabiliz, zuntz optikoaren aitzindari bat. Soinuak grabatzeko lehen sistemetako batean ere lan egin zuen, soinuak erreproduzitzeko eremu magnetiko bat inprimatzean oinarrituta. Ideia hau bertan behera utzia izan zen prototipo bat eraikitzerik ez zegoelako, baina, oinarrizko printzipioek, ia mende bat beranduago, aplikazio praktikoak aurkitu zituzten, zinta magnetiko eta konputagailuetan.
Bellek hainbat sari jaso zituen, horien artean Frantziako gobernuaren ohorezko legioa, Volta saria, Royal Society of Artseko Albert Domina, Edison domina eta Würtzburgeko Unibertsitateko doktoretza bat. Hemezortzi banako patente erregistratu zituen, eta beste hamabi bere laguntzaileekin, horien artean hamalau telefono eta telegrafo bidez, lau fotofono bidez, bat fonografo bidez, bederatzi aireko ibilgailu bidez (hidroplanoko lau barne) eta bi selenioko gelaxka bidez. Belli, 1881ean, metal detektagailuaren asmakuntza ere esleitu zitzaion.
Heriotza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Bell anemia kaltegarriak jota hil zen 1922ko abuztuaren 2an Beinn Bhreagheko bere etxean, Eskozia Berrian, 75 urterekin. Inguruko mendietan lurperatua izan zen. Alargun bat eta bi alaba utzi zituen, Elisa May eta Marion.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ (Ingelesez) «Bell Homestead» www.brantford.ca 2019-03-21 (Noiz kontsultatua: 2020-05-05).
- ↑ «Nork asmatu zuen telefonoa?» Zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-29).
- ↑ S, A.. «Iruzur historikoa» Berria (Noiz kontsultatua: 2020-04-29).
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q34286
Multimedia: Alexander Graham Bell / Q34286