1883

1883. urtea
Kronologia
Mendeak	XVIII.a • XIX.a • XX.a
Hamarkadak	1860(e)koa • 1870(e)koa • 1880(e)koa • 1890(e)koa • 1900(e)koa
Urteak	1880 • 1881 • 1882 • 1883 • 1884 • 1885 • 1886
Beste egutegi batzuetan
Gregoriotar egutegia	1883 ; MDCCCLXXXIII
Ab urbe condita	2636
Armeniar egutegia	1332 ; ԹՎ ՌՅԼԲ
Bahá'í egutegia	39 – 40
Bengaliar egutegia	1290
Berber egutegia	2833
Egutegi budista	2427
Myanmarko egutegia	1245
Bizantziar egutegia	7391 – 7392
Koptoen egutegia	1599 – 1600
Etiopiar egutegia	1875 – 1876
Hebrear egutegia	5643 – 5644
	Egutegi hinduak
Bikram Samwat	1939 – 1940
Shaka Samvat	1805 – 1806
Kali Yuga	4984 – 4985
Iraniar egutegia	1261 – 1262
Islamiar egutegia	1300 – 1301
Japoniar egutegia	Meiji 16; (明治16年)
Korear egutegia	4216
Thailandiar eguzki egutegia	2426
Holozeniar egutegia	11883

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

Gertaerak

Urtarrilaren 10a – Milwaukeeko hotel baten egondako sute batek 71 hildako eragin zituen.
Maiatzaren 24a – Brooklyngo Zubia (New York) inauguratu zen, hamahiru urteko eraikuntza lanen ondoren.
Uztailaren 3a – SS Daphne ontziak istripua izan zuen Eskoziako Glasgow hirian 124 hildako eraginez.
Abuztuaren 28a – Krakatoa sumendiaren erupzioa Indonesian, lau eztanda erraldoien bidez, hondamenezko tsunamiak sortuz eta hainbat herri suntsituz zituzten Java eta Sumatra uharteetan.
? – Bengalan Indian National Conference dena sortu zuten.
? – Coca-Cola marka erregistratu zuten.

Arte eta kultura

New Yorken Metropolitan Opera House inauguratzen da.

Zientzia eta teknologia

Robert Koch alemaniar zientzialariak tuberkulosia eta kolera eragiten dituzten bakteriak aurkitzen ditu.
Friedrich Nietzsche – Gaia zientzia.
John J. Montgomery – aireak baino gehiago pisatzen duen makina batekin egiten den lehenengo hegaldi kontrolatua

Kirolak

Martxoaren 3a – 1883ko Home Nations Txapelketa bukatu zen, gaur egun Sei Nazioen Txapelketa denaren lehen ekitaldia. Ingalaterra izan zen txapelduna.

Jaiotzak

Urtarrila

Urtarrilaren 3a – Clement Attlee, Erresuma Batuko lehen ministroa (h. 1967).
Urtarrilaren 6a – Khalil Gibran, libanoar poeta, margolari, elaberrigile eta entsegugilea (h. 1931).
Urtarrilaren 7a – Andrew Cunningham, Erresuma Batuko almirantea (h. 1963).
Urtarrilaren 9a – William Garbutt, ingeles futbolari eta entrenatzailea, Athletic Clubeko entrenatzailea (h. 1964).
Urtarrilaren 10a – Maria Francisca Marcelina Camino Arregi, Maria Maestra, oriotar irakaslea (h. 1962).
Urtarrilaren 10a – Aleksei Nikolaievitx Tolstoi, errusiar idazlea (h. 1945).
Urtarrilaren 14a – Nina Ricci, italiar jatorriko frantziar jostuna (h. 1970).
Urtarrilaren 17a – Compton Mackenzie, eskoziar idazle, aktore eta politikaria (h. 1972).
Urtarrilaren 20a – Bertram Ramsay, britaniar militarra (h. 1945).
Urtarrilaren 21a – Olav Aukrust, norvegiar olerkaria (j. 1929).
Urtarrilaren 26a – Policarpo Larrañaga, euskal apaiza, euskal nazionalismoaren aldeko ekintzailea eta idazlea (h. 1956).
Urtarrilaren 26a - Elvira Martínez Porres, Gerra Zibilean fusilatutako bizkaitar etxekoandrea (h. 1937).
Urtarrilaren 26a – Juan Zaragueta, euskal filosofo, idazle eta pedagogoa (h. 1974).
Urtarrilaren 27a – Jose Olaizola, Ereslari, euskal musikagile eta idazlea (h. 1969).
Urtarrilaren 27a – Seán Mac Diarmada, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat eta Irlandako Errepublikaren Aldarrikapenaren zazpi sinatzaileetako bat (h. 1916).

Otsaila

Otsailaren 2a – Nicolás Giral, tafallar idazlea (h. 1917).
Otsailaren 4a – Blas Alegria, euskal idazlea (h. 1947).
Otsailaren 6a – Doroteo Ziaurritz, gipuzkoar sendagilea eta politikaria, EBBko presidentea (h. 1951).
Otsailaren 8a – Joseph Schumpeter, austriar ekonomialaria (h. 1950).
Otsailaren 9a – Fritz August Breuhaus, alemaniar arkitektua eta diseinadorea (h. 1960).
Otsailaren 9a - Alejandro Valdés Goikoetxea, euskal musikaria (h. 1956).
Otsailaren 10a – Edith Clarke, lehenengo emakume ingeniari elektrikoa (h. 1959).
Otsailaren 10a – Tomas Mujika, euskal musikaria, konpositorea eta irakaslea , Uruguayko ganbera-musikan eragin nabarmena izan zuena (h. 1965).
Otsailaren 15a – Sax Rohmer, ingeles eleberrigilea (h. 1959).
Otsailaren 18a – Nikos Kazantzakis, greziar idazlea (h. 1957).
Otsailaren 22a – Alice Middleton Boring, estatubatuar biologo, zoologo eta herpetologoa (h. 1955).
Otsailaren 23a – Karl Jaspers, alemaniar psikiatra eta filosofo existentzialista (h. 1969).
Otsailaren 24a - Manolita Piña, espainiar margolari eta supermendebetekoa (h. 1994).
Otsailaren 25a – François Duhourcau, lapurtar frantsesezko idazle eta historialaria (h. 1951).
Otsailaren 26a – Eugenio Hermoso, espainiar idazlea (h. 1963).
Otsailaren 28a – Roman Oiartzabal, gipuzkoar abesbatza-zuzendaria (h. 1971).

Martxoa

Martxoaren 9a – Umberto Saba, italiar olerkari eta eleberrigilea (h. 1957).
Martxoaren 12a – Eugene Biscailuz, Los Angeles hiriko euskal jatorriko polizia, California Highway Patrol polizia gorputzaren sortzailea (h. 1969).
Martxoaren 12a – Eulogio Urrejola, euskal sozialista eta sindikalista aitzindaria (h. 1958).
Martxoaren 15a – Mollie Faustman, la Vagabonde, suediar margolari, marrazkilari, kazetari eta idazlea (h. 1966).
Martxoaren 15a – Josefa Uritz, nafar irakasle, pedagogo eta ekintzailea (h. 1958).
Martxoaren 19a – Norman Haworth, ingeles kimikaria, 1937ko kimikako Nobel Saria (h. 1950).
Martxoaren 21a – Vladimir Antonov-Ovseienko, ukrainar iraultzaile, politikari eta militar boltxebikea (h. 1938).
Martxoaren 26a – Ethel Léontine Gabain, frantziar-ingeles artista (h. 1950).
Martxoaren 27a – Marie Under, estoniar poeta, Estoniako literaturan figura garrantzitsuenetako bat (h. 1980).

Apirila

Apirilaren 1a – Lon Chaney, zinema mutuko estatubatuar aktorea (h. 1930).
Apirilaren 2a – Mariam Tatexvili-Ratiani, Mariam Gariquli, georgiar idazle eta aktorea (h. 1960).
Apirilaren 3a – Frits Van den Berghe, belgikar margolaria (h. 1939).
Apirilaren 4a – Andrei Bubnov, errusiar militante boltxebikea (h. 1938).
Apirilaren 5a – Walter Huston, kanadan jaiotako estatubatuar aktorea (h. 1950).
Apirilaren 7a – Louis Leplée, lapurtar enpresaburua, Le Gerny's kabaretaren jabea, Édith Piaf aurkitu zuena (h. 1936).
Apirilaren 7a – Gino Severini, italiar margolaria, futurismo mugimenduaren aitzindarietako bat (h. 1966).
Apirilaren 9a – Mohammed Nadir Shah, Afganistango erregea (h. 1933).
Apirilaren 10a – Bogdan Filov, Bulgariako lehen ministroa (h. 1945).
Apirilaren 12a – Imogen Cunningham, estatubatuar argazkilaria, landareetan, biluzietan eta industria paisaietan berezitua (h. 1976).
Apirilaren 13a – Alexander Vasilievitx Alexandrov, sobietar musikagilea, Alexandrov Taldearen sortzailea (h. 1946).
Apirilaren 15a – Stanley Bruce, Australiako 8. lehen ministroa (h. 1967).
Apirilaren 16a – Elias Salaberria, euskal margolaria (h. 1952).
Apirilaren 19a – Richard von Mises, austrohungariar jatorriko estatubatuar ingeniaria (h. 1953).
Apirilaren 25a – Semion Budionni, sobietar mariskala (h. 1973).
Apirilaren 28a – Alfredo Baeschlin, suitzar arkitekto, margolari, eskultore eta idazlea (h. 1964).
Apirilaren 28a – Etta Federn, austriar idazle, itzultzaile, pedagogo, militante anarkista, anarkosindikalista eta anarkofeminista (h. 1951).
Apirilaren 28a – Prudentzio Gerekiz, Prudencio de la Cruz, bizkaitar apaiz trinitarioa (h. 1936).
Apirilaren 30a – Jaroslav Hašek, txekiar idazle eta kazetaria (h. 1923).
Apirilaren 30a – Indalecio Prieto, euskal herritar politikari sozialista (h. 1962).

Maiatza

Maiatzaren 4a – Wang Jingwei, Txinako Errepublikako presidentea (h. 1944).
Maiatzaren 5a – Eleazar López Contreras, Venezuelako presidentea (h. 1973).
Maiatzaren 5a – Archibald Wavell, ingeles mariskala (h. 1950).
Maiatzaren 7a – Evaristo Carriego, argentinar poeta (h. 1912).
Maiatzaren 9a – Jose Ortega y Gasset, espainiar filosofoa (h. 1955).
Maiatzaren 12a – Felix Arrarats, nafar kalonjea (h. 1970).
Maiatzaren 14a – Bonifacio Iraizoz Untziti, nafar organo-jotzaile eta musikagilea (h. 1951).
Maiatzaren 15a – Maurice Feltin, frantziar kardinala (h. 1975).
Maiatzaren 16a – Celâl Bayar, Turkiako presidentea (h. 1986).
Maiatzaren 18a – Eurico Gaspar Dutra, Brasilgo presidentea (h. 1974).
Maiatzaren 18a – Walter Gropius, alemaniar arkitektoa eta Bauhaus eskolako zuzendaria (h. 1969).
Maiatzaren 20a – Bernardo Garate, Kantabria, bizkaitar pilotaria (h. 1955).
Maiatzaren 23a – Douglas Fairbanks, estatubatuar aktorea (h. 1939).
Maiatzaren 24a – Robustiano Ortuzar, euskal idazlea (h. 1929).
Maiatzaren 26a – Mamie Smith, jazz eta blues abeslaria (h. 1946).
Maiatzaren 30a – Ricardo Zandonai, italiar konposatzailea (h. 1944).
Maiatzaren 31 – Lauri Kristian Relander, Finlandiako presidentea (h. 1942).

Ekaina

Ekainaren 5a – John Maynard Keynes, ingeles ekonomialaria, XX. mendeko garrantzitsuenetakoa (h. 1946).
Ekainaren 10a – Felix Urabaien, nafar idazle eta kazetaria (h. 1943).
Ekainaren 23a – Alan Brooke, britainiar militarra (h.1963).
Ekainaren 24a – Victor Franz Hess, austriar fisikaria, 1936ko Fisikako Nobel Saria (h. 1964).
Ekainaren 24a – Jean Metzinger, frantziar margolaria eta idazlea (h. 1956).
Ekainaren 28a – Pierre Laval, Frantziako lehen ministroa (h. 1945).

Uztaila

Uztailaren 1a – István Friedrich, Hungariako estatuburua (h. 1951).
Uztailaren 3a – Franz Kafka, txekiar idazlea (h. 1922).
Uztailaren 10a – Sam Wood, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1949).
Uztailaren 15a – Louis Lavelle, frantziar filosofoa (h. 1951).
Uztailaren 16a – Charles Sheeler, estatubatuar margolari eta argazkilaria (h. 1965).
Uztailaren 18a – Lev Borisovitx Kamenev, sobietar politikaria (h. 1936).
Uztailaren 23a – Alan Brooke, britainiar militarra (h. 1963).
Uztailaren 25a – Alfredo Casella, italiar musikagile, piano-jotzaile eta orkestra-zuzendaria (h. 1947).
Uztailaren 29a – Henry Robertson Bowers, Robert Falcon Scotten laguntzailetako bat zoritxarreko Terra Nova espedizioan (h. 1912).
Uztailaren 29a – Benito Mussolini, Italiako Erresumako lehen ministroa eta Italiako Errepublika Sozialaren ducea (h. 1945).
Uztailaren 29a – Fred Pentland, ingeles futbolari eta entrenatzailea, Athletic Clubeko entrenatzailea (h. 1962).
Uztailaren 31 – Concepcion Gangoiti, gerraurreko maistra eta irakaskuntza-ekintzailea.
Uztailaren 31 – Erich Heckel, alemaniar margolari eta grabatzailea (h. 1970).

Abuztua

Abuztuaren 1a – Edith Pretty, ingeles lurjabea, Sutton Hoo ontziaren ehorzketarekin lotua (h. 1942).
Abuztuaren 11a – Ernst Stadler, alemaniar olerkari espresionista (h. 1914).
Abuztuaren 12a – Marion Lorne, estatubatuar aktorea (h. 1968).
Abuztuaren 13a – Rosa Oteiza, nafar emagina eta Nafarroako Foruen monumentuko irudiaren modeloa (h. 1970).
Abuztuaren 13a – Edwin Sutherland, estatubatuar soziologoa, kriminologoa eta jokaera kriminalaren teorikoa (h. 1950).
Abuztuaren 15a – Ivan Meštrović, kroaziar eskultore, arkitekto eta idazlea (h. 1962).
Abuztuaren 19a – Coco Chanel, frantziar moda diseinatzailea (h. 1971).
Abuztuaren 19a – José Mendes Cabeçadas, Portugalgo presidentea (h. 1965).
Abuztuaren 29a – Jean Elizalde, euskal idazle eta apaiza (h. 1961).
Abuztuaren 30a – Theo van Doesburg, herbeheretar margolari, olerkari eta arkitektoa (h. 1931).

Iraila

Irailaren 11 – William Llewellyn Dyer, ingeles enpresaburu eta futbolaria (h. 1936).
Irailaren 13a – August Zaleski, poloniar presidentea (h. 1972).
Irailaren 14a – Alexander Meissner, austriar fisikari eta ingeniaria (h. 1958).
Irailaren 17a – William Carlos Williams, estatubatuar olerkaria (h. 1963).
Irailaren 19a – Hjalmar Bergman, suediar idazlea (h. 1931).
Irailaren 23a – Grigori Zinoviev, sobietar politikaria (h. 1936).

Urria

Urriaren 1a – Gabriel Deluc, lapurtar margolaria (h. 1916).
Urriaren 2a – Margarita Fofanova, errusiar militante boltxebikea (h. 1976).
Urriaren 8a – Otto Heinrich Warburg, alemaniar biokimikaria, 1931ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1970).
Urriaren 15a – Antonio Ortiz Etxague, arabar margolari errealista (h. 1942).
Urriaren 16a – Jean Ibarnegarai, euskal herritar politikaria eta Euskal Pilotaren Nazioarteko Federakuntzaren sortzailea (h. 1956).
Urriaren 17a – Alexander Sutherland Neill, eskoziar hezitzailea, Summerhill eskolaren sortzailea (h. 1973).
Urriaren 20a – Diego Basterra, bizkaitar arkitektoa (h. 1959).
Urriaren 25a – Nikolai Krestinski, Bielorrusian jaiotako militante, abokatu eta diplomazialari boltxebikea (h. 1938).
Urriaren 29a – Anna Estelle Glancy, estatubatuar astronomoa eta lente profesionalen diseinatzailea (h. 1975).
Urriaren 31 – Marie Laurencin, frantziar margolaria (h. 1956).

Azaroa

Azaroaren 2a – Alberto María de Agostini, italiar argazkilari, dokumentalista, mendizale, geografo eta misiolari salestarra (h. 1960).
Azaroaren 2a – Martin Flavin, estatubatuar eleberrigile eta antzerkigilea (h. 1967).
Azaroaren 2a – Eberardo Pavesi, italiar txirrindularia (h. 1974).
Azaroaren 4a – Nikolaos Plastiras, Greziako lehen ministroa (h. 1953).
Azaroaren 8a – Charles Demuth, estatubatuar margolaria (h. 1935).
Azaroaren 11 – T. F. O'Rahilly, irlandar hizkuntalaria (h. 1953).
Azaroaren 14a – Ado Birk, Estoniako lehen ministroa (h. 1942).
Azaroaren 21a – William F. Lamb, estatubatuar arkitektoa, Empire State Buildingen diseinatzaile nagusia (h. 1952).
Azaroaren 23a – Jon Kurutz Ibargutxi, euskal idazlea (h. 1969).
Azaroaren 23a – José Clemente Orozco, mexikar margolaria (h. 1949).
Azaroaren 25a – Diego Martínez Barrio, Espainiako Bigarren Errepublikako behin-behineko presidentea (h. 1962).
Azaroaren 26a – Mihály Babits, hungariar idazlea (h. 1941).

Abendua

Abenduaren 1a – Luigi Ganna, italiar txirrindularia, Italiako Giroaren lehen garailea (h. 1957).
Abenduaren 3a – Anton Webern, austriar musikagilea (h. 1945).
Abenduaren 4a – Katharine Susannah Prichard, australiar idazlea (h. 1969).
Abenduaren 9a – Alexandros Papagos, Greziako lehen ministroa (h. 1955).
Abenduaren 9a – Joseph Pilates, alemaniar kulturista (h. 1967).
Abenduaren 10a – Andrei Vixinski, sobietar diplomazialari, legegizon eta politikaria (h. 1954).
Abenduaren 12a – Peadar Kearney, irlandar errepublikar nazionalista eta abesti matxinoen konposatzailea (h. 1942).
Abenduaren 14a – Morihei Ueshiba, japoniar aikido irakaslea, aikido gudu-antzearen asmatzailea (h. 1969).
Abenduaren 16a – Max Linder, frantziar-zinema antzezlea (h. 1925).
Abenduaren 18a – Jules Raimu, frantziar aktorea (h. 1946).
Abenduaren 20a – Jose Zalba Labarga, nafar historialaria eta idazlea (h. 1942).
Abenduaren 22a – Edgar Varèse, frantziar-estatubatuar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (h. 1965).
Abenduaren 23a – Hubert Pierlot, Belgikako lehen ministroa (h. 1963).
Abenduaren 26a – Frank Debenham, esploratzaile polarra, geografia irakaslea eta Scott Polar Research Instituteko lehen zuzendaria (h. 1965).
Abenduaren 26a – Maurice Utrillo, frantziar margolaria (h. 1955).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

Balbino Sobrado, arabar argazkilaria (h. 1964).
Carmen Baroja, euskal idazle eta etnologoa (h. 1950).
Domingo Moriones Larraga, Orokietako markesa, nafar militar eta aristokrata (h. 1964).
Eugenio Urrotz, gipuzkoar elizgizon eta idazlea (h. 1937).
Isidro Leanizbarrutia, euskal idazlea (h. 1948).
Joaquín Baleztena, nafar abokatu eta politikari karlista (h. 1978).
Leocadio Hernández, nafar organo-jotzaile, musikagile eta idazlea (h. 1965).
Manuel Castellanos, bizkaitar ingeniari eta futbolaria.
Paul Götz, alemaniar astronomoa (h. 1962).
Santiago Güell López, kataluniar politikari eta kirol sustatzailea (h. 1954).
Teresa Villarreal, iraultzaile mexikar aktiboa, idazlea eta antolatzaile feminista.

Heriotzak

Urtarriletik ekainera

Urtarrilaren 4a – Nicolas Ledesma Garcia, Bilboko Done Jakue katedraleko aragoitar musikaria (j. 1791).
Urtarrilaren 16a – Matilde Díez, espainiar antzerki-aktorea (j. 1818).
Urtarrilaren 23a – Gustave Doré, frantziar marrazkigilea (j. 1832).
Urtarrilaren 24a – Carl Skånberg, suediar margolaria (j. 1850).
Otsailaren 13a – Richard Wagner, alemaniar musikari eta konpositorea (j. 1813).
Martxoaren 11a – Alexander Gortxakov, errusiar politikaria (j. 1798).
Martxoaren 14a – Karl Marx, alemaniar filosofo eta politikaren teorilaria (j. 1818).
Martxoaren 20a – Ernest-Charles Lasègue, frantziar medikua (j. 1816).
Apirilaren 14a – William Farr, ingeles epidemiologoa (j. 1807).
Apirilaren 30a – Édouard Manet, frantziar margolaria (j. 1832).
Maiatzaren 5a – Eva Gonzalès, frantziar margolari inpresionista (j. 1849).
Maiatzaren 19a – Samo Chalupka, erromantizismoko eslovakiar poeta (j. 1812).
Maiatzaren 23a – Cyprian Kamil Norwid, poloniar olerkari, antzerkigile, margolari, eskultore eta filosofoa (j. 1821).
Maiatzaren 26a – Abd el-Kader, Aljeriako emirra (j. 1808).
Ekainaren 11 – Caroline Leigh Gascoigne, ingeles idazlea (j. 1813).
Ekainaren 14a – Edward FitzGerald, ingeles idazlea (j. 1809).
Ekainaren 24a – Santiago Arana, bizkaitar ontzigilea, Abandoko Errepublikako alkatea eta Sabin, Luis eta Paulina Arana Goiri anai-arreben aita (j. 1823).

Uztailetik abendura

Uztailaren 13a – Ranavalona II.a, Madagaskarko erregina (j. 1829).
Uztailaren 15a – Tom Thumb, nanismoa jasan zuen estatubatuar artista (j. 1838).
Uztailaren 30a – Cayo Vea-Murguía, espainiar politikari progresista, Bizkaiko gobernadore zibila (j. 1827).
Abuztuaren 12a – Ramón Ortiz de Zárate, euskal idazlea (j. 1817).
Abuztuaren 24a – Henrike Artoiskoa, Chambordeko konde eta Bordeleko dukea (j. 1820).
Abuztuaren 30a - Angela Peralta, El ruiseñor mexicano, mexikar soprano eta konpositorea (j. 1845).
Irailaren 3a – Ivan Turgenev, errusiar idazlea (j. 1818).
Irailaren 10a – Hendrik Conscience, nederlanderazko eleberrigilea (j. 1812).
Urriaren 6a – Antónia Pusich, portugaldar poeta, antzerkigile, kazetari, piano-jotzaile eta musikagilea (j. 1805).
Urriaren 22a – Thomas Mayne Reid, irlandar-estatubatuar idazle eta militarra (j. 1818).
Azaroaren 26a – Sojourner Truth, estatubatuar abilizionista (j. 1797?).
Abenduaren 26a – Giacomo Di Chirico, italiar margolaria (j. 1844).
Abenduaren 29a – Francesco De Sanctis, italiar idazlea (j. 1817).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

Goizeko Izar, txeiene tribu indiarreko buruzagia (j. 1810).
Pierre Michaux, frantziar errementari eta karrozen eraikitzailea, pedaldun bizikletaren garatzaile nagusietako bat (j. 1813).

Kanpo estekak

Datuak: Q7816
Multimedia: 1883 / Q7816