Nikita Khrustxov

Nikita Khrustxov
	Irudi gehiago
; Sobietar Batasuneko lehen ministro
; Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistako idazkari nagusi
Ukrainako Alderdi Komunistako idazkari nagusia
SESBeko Sobiet Goreneko kide
Bizitza
Jaiotza	Kalinovka (en) , 1894ko apirilaren 3a (juliotar egutegia)
Herrialdea	Errusiar Inperioa ; Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboa 1922); Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna
Talde etnikoa	errusiarra
Heriotza	Mosku, 1971ko irailaren 11 (77 urte)
Hobiratze lekua	Novodevitxi hilerria
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Ezkontidea(k)	Efrosinya Khrushcheva (en) (1914 - 1919); Nina Khrustxova (1965 - 1971ko irailaren 11)
Bikotekidea(k)	ikusi Nina Khrustxova;
Seme-alabak	ikusi Sergei Khrustxov; Leonid Khrustxov; Julia Khrustxova; Rada Adzhubei; Elena Mykytivna Evreinova(Khrushcheva) (en) ;
Familia	ikusi Nikita Khrustxov (son's son (en) );
Hezkuntza
Heziketa	Donetskeko Unibertsitate Tekniko Nazionala ; (1922ko abuztua - ; Batasun Osoko Industria Akademia ; (1929 -
Hizkuntzak	errusiera
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, militarra eta iraultzailea
	Parte-hartzailea 17th Congress of the All-Union Communist Party (en) ; 18th Congress of the All-Union Communist Party (en) ; 20th Congress of the Communist Party of the Soviet Union (en) ; 21st Congress of the Communist Party of the Soviet Union (en) ; 22nd Congress of the Communist Party of the Soviet Union (en) ;
Lantokia(k)	Mosku
Jasotako sariak	ikusi Leninen Ordena (1935eko maiatzaren 13a) ; Medal "For the Victory over Germany in the Great Patriotic War 1941–1945" ; Lan Sozialistaren Heroia (1957ko apirilaren 8a) ; Sobietar Batasuneko Heroia (1964ko apirilaren 16a) ; Order of the Patriotic War 1st class (1945eko otsailaren 1a) ; Order of Suvorov, 1st class (1945eko maiatzaren 2a) ; Order of Suvorov, 2nd class (1943ko apirilaren 9a) ; Order of Kutuzov, 1st class (1943ko abuztuaren 27a) ; Lanaren Bandera Gorriaren Ordena (1939ko otsailaren 7a) ; Stalingradeko Defentsaren domina ; Medal "For the Restoration of the Black Metallurgy Enterprises of the South" ; Medal "For the Development of Virgin Lands" ; Medal "For Valiant Labour in the Great Patriotic War 1941–1945" ; Lan Sozialistaren Heroia (1961eko ekainaren 17a) ; Lan Sozialistaren Heroia (1954ko apirilaren 16a) ; Leninen Ordena (1944ko apirilaren 16a) ; Leninen Ordena (1948ko urtarrilaren 23a) ; Leninen Ordena (1954ko apirilaren 16a) ; Leninen Ordena (1957ko apirilaren 8a) ; Leninen Ordena (1961eko ekainaren 17a) ; Leninen Ordena (1964ko apirilaren 16a) ; Medal "To a Partisan of the Patriotic War", 1st class ; Jubilee Medal "In Commemoration of the 100th Anniversary of the Birth of Vladimir Ilyich Lenin" ; Jubilee Medal "Twenty Years of Victory in the Great Patriotic War 1941–1945" ; Jubilee Medal "40 Years of the Armed Forces of the USSR" ; Jubilee Medal "50 Years of the Armed Forces of the USSR" ; Medal "In Commemoration of the 800th Anniversary of Moscow" ; Jubilee Medal Medal "In Commemoration of the 250th Anniversary of Leningrad" ; Bulgariako Herri Errepublikaren Heroia (1964) ; Order of Georgi Dimitrov (1964) ; Order of the White Lion (1964) ; Star of the Socialist Republic of Romania ; Karl Marxen Ordena (1964) ; Order of Sukhbaatar (1964) ; Order of the Nile (1964) ; Bakearen Lenin Saria (1959) ; Shevchenko National Prize ; Time Person of the Year (1957) ; Order of Merit ; Miner's Glory 1st class ; [[]] ;
Kidetza	Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistaren Batzorde Zentrala; Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistaren Politburoa
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Armada Gorria
Gradua	teniente jeneral
Parte hartutako gatazkak	Ekialdeko Frontea Bigarren Mundu Gerran; Bigarren Mundu Gerra; Lehen Mundu Gerra; Errusiako Gerra Zibila; Battle of Tsaritsyn (en) ; Red Army invasion of Georgia (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	ateismoa
Alderdi politikoa	Sobietar Batasuneko Alderdi Komunista

Nikita Sergeievitx Khrustxov^[1] (errusieraz: Ники́та Серге́евич Хрущёв, /nʲɪˈkʲitə sʲɪrˈɡʲejɪvʲɪ̈t͡ɕ xrʊˈɕɕof/ ahoskatua; Kalinovka, Ukraina, 1894ko apirilaren 15a^greg./ apirilaren 3a^jul. – Mosku, 1971ko irailaren 11) sobietar estatu-politikaria izan zen, Sobietar Batasunean agindu zuena Gerra Hotzaren garaian. Iosif Stalinen ondorengoa, Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistaren idazkari nagusia izan zen 1953 eta 1964 bitartean, eta Ministro Kontseiluko burua 1958tik 1964 arte. Alderdikideek 1964an boteretik kendu zuten eta haren ordez Leonid Brezhnev jarri.

Bizitza

1918an Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistan sartu zen, eta Batzorde Nagusiko kide izendatu zuten 1934an. Ukrainako Alderdi Sozialistako buru izan zen. Stalinek Politburora eraman zuen Ukrainako abertzaleen aurka egindako lanagatik.

Bigarren Mundu Gerra

Bigarren Mundu Gerran, Molotov-Ribbentrop itunaren ondorioz, Alemania naziak eta Sobiet Batasunak Polonia zatikatu zutenean, Khrustxovek parte aktiboa izan zuen sobietarren esku erori ziren eskualde batzuk Ukrainan integratzeko ahaleginean^[2].

Geroago, Alemaniak Sobiet Batasuna inbaditu zuenean, alderdi komunistaren izeneko komisario lanak egin zituen Khrustovek fronteko zenbait puntu garrantzitsutan, hala nola 1941eko Kieveko defentsan, 1942ko Kharkoveko erasoan (sobietarrentzat porrotak biak), eta Stalingradeko Guduan (hura, ordea, garaipen handia izan zen)^[3].

Gerran, Leonid semea galdu zuen, aireko armadako pilotu zela. Heriotza misteriotsua suertatu zen, ez baitzen aurkitu ez gorpurik ez hegazkinik. Zurrumurrua izan zen urteetan, ihes egin zuela Leonid Khrustxovek alemanen aldera, eta geroago atxilotu zutenean, Stalinen aginduz exekutatu zutela, Nikita aitaren erreguei muzin eginez^[4]. Istorioa zurrumurruen esparruan geratu da, baieztapenik gabe.

Stalinen heriotza eta boterera iristea

Gerraren ondoren, Stalin 1953ko martxoan hil zen, eta irailean bilakatu zen Khrustxov Alderdi Komunistako idazkari nagusi.^[5] Hiru urte behar izan zituen, ordea, Sobietar Batasuneko botere guztia bereganatzeko. Lavrenti Beria, Georgi Malenkov eta Viatxeslav Molotov izan zituen aurkari nagusi botere leia horretan. 1957rako ez zuen aurkari politiko garrantzitsurik alderdiaren barruan, eta ondorengo urteetan ez zuen inolako oztoporik eduki bere politika aurrera eramateko.

Hartutako lehenetariko neurri bat, Stalinen gorpua Moskuko Plaza Gorrian dagoen mausoleotik kentzea izan zen. Hau bertan jarri zuten bere heriotzaren ondoren, Leninen gorpuaren aldamenean. Keinu hori hurrengo urteetan Khrustxov berak bultzatu zituen desestalinizazioaren eta erreformen ikur bihurtu zen. Hala ere, Khrustxoven agintaldian gertatu ziren Gerra Hotzeko unerik tirabiratsuenak, hala nola Kubako misilen krisia.

Khrustxov eta desestalinizazioa

Khrustxovek berak bultzatu zituen desestalinizazioaren ondorioz, aldaketa eta krisi sakonak sorrarazi zituen COMECONeko, Sobietar Batasuneko herrialde aliatuetan. 1956ko hitzaldi sekretuan hurrengoa adierazi zuen:

Wikitekan bada UEUren liburu batetik ateratako testu zatia: Hitzaldi sekretua (Khrustxev)
Liburu osoa: Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009

«

Argi dago Stalinen aginduei jarraituz egin zirela gehiegikeria asko, Alderdiaren arauak eta sobietar legezkotasuna bortxatuz. Stalin ez zen inorekin fidatzen, bere mesfidantza gehiegizkoa zen. Norbaiti begiratu eta ondokoa esateko gai zen: Zergatik da gaur hain iheskorra horren begirada? Edo, zergatik ematen dit bizkarra eta ez dit begietara zuzenean begiratzen? Gaixo-izaerako errezelo horrek erabateko mesfidantza sortzen zuen harengan, baita aspalditik ezagutzen zituen alderdiaren baitako goi-mailako langileenganakoa ere. Toki guztietan eta une oro «etsaiak» ikusten zituen, aurpegi bikoitzeko lagunak, «espioiak». Mugarik gabeko boterea zuenez, erabaki bidegabeak hartzen zituen eta pertsonak moralki zein fisikoki txikitzen zituen. Horren guztiaren ondorioz, inork ez zuen iritzirik ematen. [...]

Arazo hori seriotasunez eta behar bezala aztertu behar dugu (pertsonalitateari aintza), Stalinen bizitzan gertatu zen bezalakorik berriro ere gerta ez dadin. Berak ez zuen inondik inora ez zuzendaritzarik, ez talde-lanik onartzen, eta indarkeria beldurgarriz baliatu zen, ez soilik aurka zegoen edonoren aurka, baita bere izaera despota eta apetatsua zalantzan jartzen zuen edonoren aurka ere. [...]

Stalinek sortu zuen «herriaren etsai» kontzeptua. Esapide horren arabera, alferrik zen arazo baten erdian harrapatuta zeuden lagunen akats ideologikoaren proba bilatzea. (...) Funtsean, eta egia esateko, arau juridiko guztiei muzin eginez, erruduntasun-proba bakarra akusatuaren «aitorpena» zen eta, ondoren egin diren ikerkuntzek erakutsi dutenaren arabera, «aitorpenak» akusatuak fisikoki presionatu ondoren lortzen zituzten.

»

—^[6]. Testu osoa irakurtzeko Wikisourcen duzu eskuragarri

1959an New Yorken emandako hitzaldian, distentsioa proposatu zien AEBei.

Wikitekan bada UEUren liburu batetik ateratako testu zatia: Nikita Khrustxev-en hitzaldia
Liburu osoa: Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009

«	Proposatzen dizuegun bakezko bizikidetzarako politikak benetan «banatu» egingo lukeela mundua irakurri dut zuen egunkarietan. Bakezko bizikidetza zehazki zer den ulertzeko era ezin okerragoa da interpretazio hori. Guk, berez, kontrakoa lortu nahi dugu: bakezko bizikidetza eta gero eta harreman zabalagoak herrien artean, ekonomiaren eta kulturaren arloetan. Aitzitik, kontrakoa gertatzen da bizikidetza eta konpetentzia ukatuz gero, ukatze horrek herrialdeen arteko harremanak etenarazten baititu eta «gerra hotza» bultzatzen baitu.	»
—^[6]. Testu osoa irakurtzeko Wikisourcen duzu eskuragarri

Botere galera

1964an, SBAKak agintetik kendu eta Leonid Brezhnev jarri zuen haren ordez. Politika mundutik guztiz baztertua igaro zituen azken urteak. 1971n hil zen.