Walter Gropius
Walter GROPIUS (naskiĝis la 18-an de majo 1883 en Berlino, mortis la 5-an de julio 1969 en Bostono, Masaĉuseco) estis germana arkitekto kaj la fondinto de la Bauhaus. Kun Alvar Aalto, Ludwig Mies van der Rohe, Frank Lloyd Wright kaj Le Corbusier li estas konsiderata kunfondinto de la moderna arkitekturo.
| Walter Gropius | |
|---|---|
 Walter Gropius 1920 | |
| Persona informo | |
| Naskonomo | Walter Adolf Georg Gropius |
| Naskiĝo | 18-an de majo 1883 en Berlino |
| Morto | 5-an de julio 1969 (86-jaraĝa) en Bostono |
| Tombo | sudokcidenta tombejo de Stahnsdorf 
|
| Lingvoj | angla • germana |
| Ŝtataneco | Germana Imperiestra Regno Nazia Germanio Vajmara Respubliko Germanio
|
| Familio | |
| Patro | Walter Gropius (en) 
|
| Edz(in)o | Alma Mahler (1915–1920) Ise Gropius (en)
|
| Infano | Manon Gropius (en) (  Alma Mahler)
|
| Parencoj | Martin Gropius (praonklo)
|
| Okupo | |
| Okupo | arkitekto dezajnisto urbanizisto pedagogo instruisto
|
Familio
redaktiWalter Gropius estis pranepo de la arkitekto Martin Gropius. Liaj gepatroj estis Walther Gropius kaj Manon Gropius, nask. Scharnweber. En 1910 li konatiĝis kun Alma Mahler, edzino de la komponisto Gustav Mahler, kaj komencis amrilaton kun ŝi. En 1915 – kelkajn jarojn post la morto de Mahler – ili geedziĝis. Post la frua morto de ilia komuna filino Alma Manon (1916–1935) Alban Berg memorigis muzike per la violonkonĉerto „Dem Andenken eines Engels“ (Al la memoro al anĝelo) kaj Franz Werfel literature. La geedzeco estis divorcata en 1920.
Profesia kariero
redaktiEn 1903 Gropius komencis studadon de arkitekturo ĉe Technische Hochschule München, kiun li poste daŭrigis ĉe Technische Universität Berlin, sed rompis ĝin en 1907 sen diplomo.[1] En la sama jaro li eniris la oficejon de Peter Behrens, en kiu laborintis krom li ankaŭ aliaj arkitektoj, kiuj poste famiĝis, i.a. Ludwig Mies van der Rohe kaj Le Corbusier. Post trijara kunlaboro ĉe Behrens Gropius sin faris memstara en 1910 kiel industridezajnisto kaj arkitekto. Kiel formisto li koncipis endomajn instalaĵojn, tapetojn, eriajn meblojn, aŭtokaroseriojn kaj dizelmotorvagonon. Lia unua grava arkitekta verko estis la Fagus-fabriko en Alfeld ĉe Leine, kiun li konstruis kune kun Adolf Meyer. Ĉi tiu fabrikdomo validas kun sia ŝtal- kaj vitrarkitekturo kiel vojmontra verko de la poste tiel nomata „moderna arkitekturo“, kiu dum la 1920-aj jaroj sub la nomo „nova konstruado“ aŭ „nova senpartieco“ fariĝis ĝenerala nomo.
Por la ekspozicio de la Deutscher Werkbund en 1914 je Kolonjo Gropius konstruis kune kun Meyer modelfabrikon, kiu poste ankaŭ montriĝos kiel grava kontribuo al moderna arkitekturo. La aparteco de ĉi tiu domo estis ronde vitrigitaj ŝtuparoturoj, kiujn poste en la 1920-aj jaroj arkitekto Erich Mendelsohn enkonstruis en grandmagazenojn.
Post la unua mondmilito Gropius fondis la Bauhaus: En 1919 li estis proponita de Henry van de Velde kiel ties posteulo de la direktorposteno ĉe la Grandduka-Saksa Altlernejo por Vidaj Artoj en Vajmaro (Turingio) kaj donis al la nova lernejo la nomon „Staatliches Bauhaus in Weimar“ (ŝtata konstrudomo en Vajmaro). Gropius tenis la postenon de direktoro (komence en Vajmaro ĝis 1926 kaj poste en Dessau). En 1928 li transdonis ĝin al la svisa urbanizisto Hannes Meyer, kiu jam en 1930 estis maldungita pro politikaj kaŭzoj (Ludwig Mies van der Rohe ĝin daŭrigis ĝis la malfermado en 1933).
Ekde 1926 Gropius intense okupiĝis pri amasloĝdoma konstruado kiel solvo de la urbkonstruaj kaj sociaj problemoj kaj pledis por raciigo de la konstrumetio. Li koncipis multajn loĝodomajn projektojn kiel la setlejo Dessau-Törten (1926–1931), Dammerstock (1928/1929), loĝdomblokoj en la Siemensurbo en Berlino (1929/1930) kaj la projekton Wannsee-borda prikonstruado, ankaŭ en Berlino (1930/1931).
En 1934 Gropius post atakoj de la nazioj kontraŭ Bauhaus kiel „preĝejo de marksismo“ elmigris al Anglio kaj en 1937 en Usono al Kembriĝo, kie li aktivis kiel profesoro pri arkitekturo ĉe „Graduate School of Design“ de Universitato Harvard.
Ekde 1941 ĝis 1948 Gropius lige kunlaboris kun Konrad Wachsmann, kiu komencis sian arkitektan karieron kiel liberprofesia arkitekto per la domo Dr. Estrich en Jüterbog (Brandenburgio) kaj la somerdomo de Albert Einstein en Caputh ĉe Potsdamo. Ili evoluis kaj produktis i.a. la faman General-Panel-System.
En 1946 Gropius fondis la grupon The Architects Collaborative (TAC) kiel asocio de junaj arkitektoj, kiu samtempe fariĝu por li manifesto de lia kredo je la graveco de skiplaboro. Verko de ĉi tiu skipo estis Graduate Center de Universitato Harvard en Kembriĝo (1949/1950).
Dum siaj lastaj vivojaroj Gropius denove ofte aktivis en Berlino, kie li i.a. en 1957 kadre de la internacia konstruekspozicio Interbau starigis naŭetaĝan domblokon en la Hansa-kvartalo. La konkava sudfronto kaj la malferma teretaĝo de ĉi tiu domo validas kiel tipa ekzemplo de t.n. malfrua modernismo. Jam en 1929 li ricevis la honorajn doktorecojn de la Leibniz Universität Hannover[2] kaj poste i.a. de la Libera Universitato Berlino (1963).
Taksado
redaktiNe ĉiuj liaj verkoj estis nedisputataj. Kritikantoj riproĉis, ke Gropius, klopodante industriigi kaj normigi la konstruadon, foje ankaŭ troigis: la relvojo de la turnogruoj destinis horizontalan projekciadojn kaj ne la bezonojn de la loĝantoj; bankuvoj estas metitaj inter manĝilarlavejon kaj fornon; fenestroj ne estas tute malfermeblaj; ankaŭ la kuprodoma setlejo en Finow ekz. nek estetike nek funkcionale plaĉas[1].
Per sia ideo de la " grandskala konstrukesto" Gropius metis la fundamenton por la slabokonstruaĵoj en la trabanturboj de ĉi tiu mondo. Unuflanke la industria amasproduktado ebligis la disponigon de urĝe necesa loĝospaco, aliaflanke ĝi anonimigis la loĝadon kaj kreis novajn sociajn problemojn.
Verkoj (selekto)
redakti- Fagus-fabriko, Alfeld, 1-a konstrusekcio 1911/1912, 2-a konstrusekcio 1913/1914, Kompletigoj ĝis 1925
- Denkmal der Märzgefallenen, Vajmaro, 1920-1922
- Vilao Sommerfeld, Berlin-Dahlem, 1921
- Urboteatro Jena, 1922
- Fabrikdomo de la fabriko de agrikulturaj maŝinoj Gebr. Kappe & Co., Alfeld, 1922–1924
- Loĝdomo por Felix Auerbach, Jena, 1924
- Bauhaus Dessau, Ĉefa domo, 1925/1926
- Bauhaus Dessau, „Majstrodomoj“ (loĝdomoj de la Bauhaus-instruistoj), 1925/1926
- Setlejo Dessau-Törten, 1926–1928
- Urba laboroficejo Dessau, 1927-1929
- Du domoj en la Weißenhofsiedlung, Stutgarto, 1927
- Loĝdomo por Therese Zuckerkandl, Jena, 1927–1929
- Setlejo Dammerstock, Karlsruhe, 1928/1929
- Setlejo Siemensstadt, Berlino, 1929-1930
- Tipodomoj por la kuprodomo-projekto de la Hirsch Kupfer- und Messingwerke Finow, 1931/32
- Gropius-domo, Lincoln (Massachusetts), 1937
- Packaged House System kune kun Konrad Wachsmann, Lincoln (Masaĉuseco), 1941–1943
- Harvard University Graduate Center als erstes Projekt der TAC, 1948–1950
- Villa Stichweh, Alleehof 4, Hanovro, 1952/1953
- Universitato Bagdad, kiel plua projekto de TAC, 1957
- Pan-Am-Wolkenkratzer en Manhatano, 1957–1959
- Sinagogo Temple Oheb Shalom, Baltimore, 1960
- Gropiusstadt en tiama Okcidenta Berlino, ekde 1960 (la planado poste estis ŝanĝata)
- Ambasadejo de Usono en Ateno, 1956–1961
- Porcelanfabriko Rosenthal ĉe Rotbühl, Selb, 1965
- „Vitrokatedralo“ (oficiale Thomas Glaswerk), Amberg, 1968
Vidu ankaŭ
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- Informoj pri Walter Gropius en katalogo de la Germana Nacia Biblioteko (germane)
- Audiofeature über das Leben und Werk von Walter Gropius auf Bayern2 Radiowissen Mediathek[rompita ligilo]
- Bildindex mit zahlreichen Abbildungen von Gropius-Werken (die Frage des Copyright ist zur Zeit noch ungeklärt)
- Biografie und Links (Website Deutsches Historisches Museum)
- Darstellung der Architektur von Walter Gropius am Beispiel der Porzellanfabrik Rosenthal in Selb Arkivigite je 2011-08-09 per la retarkivo Wayback Machine
- Gropius-Bauten in Dessau
- Gropius-Drücker
- Bauhaus Archiv Arkivigite je 2013-05-24 per la retarkivo Wayback Machine Museum für Gestaltung Berlin, über das Bauhaus 1919–1933
- Gropius im Karlsruher Dammerstock in Klassische Moderne Baden-Württemberg
- Haus Stichweh in Hannover Arkivigite je 2015-03-26 per la retarkivo Wayback Machine
- Rencontres 2006 Arkivigite je 2011-12-04 per la retarkivo Wayback Machine – Gropius, le Corbusier und Mies van der Rohe (auch als Hördatei)
- Wolfgang Thöner: Der talentierte Mister Bauhaus, in: Einestages, Spiegel Online (mit Bildern)
Referencoj
redakti- ↑ 1,0 1,1 Welf Grombacher: Vater des modernen Bauens, artikolo en la gazeto Märkischen Oderzeitung, Frankfurter Stadtbote 17-an/18-an de majo 2008, S. 8. 1907
- ↑ "Biographie Walter Gropius" Arkivigite je 2012-01-19 per la retarkivo Wayback Machine. Forschungsprojekt Architektur und Ingenieurbaukunst der 1950er, 60er und 70er Jahre in NRW, TU Dortmund. Abgerufen am 31. Januar 2010.