Daniel Defoe
Daniel DEFOE (naskiĝis kiel Daniel Foe verŝajne komence de 1660 en Londono, mortis la 26-an de aprilo 1731 en Londono) estis angla komercisto kaj verkisto, konsiderata la iniciatinto de la anglalingva romano, mondfama pro sia romano Robinson Crusoe kiun li verkis en la aĝo de preskaŭ 60 jaroj.
| Daniel Defoe | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Daniel Defoe
| |||||
| Persona informo | |||||
| Daniel Defoe | |||||
| Naskonomo | Daniel Foe | ||||
| Naskiĝo | 1660 en Londono | ||||
| Morto | 26-an de aprilo 1731 en Londono, Anglio | ||||
| Tombo | Bunhill Fields Burial Ground (en)   vd
| ||||
| Religio | Presbiterianismo vd | ||||
| Nacieco | anglo | ||||
| Etno | Angloj vd | ||||
| Lingvoj | angla vd | ||||
| Ŝtataneco | Reĝlando Anglio Reĝlando de Granda Britio vd
| ||||
| Familio | |||||
| Patro | James Foe (en) vd
| ||||
| Patrino | Alice Marsh (en) vd
| ||||
| Edz(in)o | Mary Tuffley (en) (1684–) vd
| ||||
| Infanoj | Benjamin Norton Defoe (en) , Sofia Defoe (en) vd
| ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | ĵurnalisto verkisto entreprenisto publikigisto poeto publikigisto prozisto verkisto de porinfana literaturo romanisto eldonisto vd
| ||||
| Aktiva dum | 1700– vd | ||||
| Verkado | |||||
| Verkoj | Robinsono Kruso ❦ Moll Flanders ❦ A Journal of the Plague Year vd | ||||
| Sukcesis kiel | verkisto | ||||
| Reprezentaj verkoj | Robinson Crusoe | ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Vivo
redaktiEstante filo de viandisto kaj malobeante al religiaj doktrinoj, li ĉesigis animzorgantan karieron; anstataŭe li engaĝiĝis komercade kaj vojaĝis Francujon kaj Hispanujon kie li bankrotis ĉ. jaro 1692 estante fascinata ĉefe de politikaĵoj kaj literaturo. Liajn spertojn li surpaperigis ĉe »Essay on projects« (preso en 1698): samlibre li favoras naciajn bankan kaj asekuran sistemojn, ŝparkasojn, frenezulejojn kaj similajn socialajn engaĝiĝojn de la ŝtato.
Poste verkis li por reĝo Vilhelmo la 3-a la satiran poemon »The trueborn Englishman« (1741) defendante ĉiujn atakojn kontraŭ li pro eksterlandaneco: ĉar la angloj mem estas, laŭ Defoe, popolo miksita profitanta karaktere de tia feliĉa cirkonstanco. Kiam post la morto vilhelma persekutado de religie liberpensantoj akriĝis, Defoe ironie apogis tion ĉe »The shortest way with the Dissenters« (1702): oni ja imitu la francan reĝon kaj ties radikan eksterminadon de la protestantoj. Oni kondamnis Defoe je punpilorio kaj karcero - sed tio evidentiĝis vera triumfo por Defoe.
Prizone li komencis skribi gazeton kies enhavon onidire nutras agadoj de certa skandala klubo. La sukceso de la magazino siavice kaŭzis la fondon de moralaj semajngazetoj. Ĉar Defoe malliberigita jam ne povis perlabori la vivon por sia familio kaj Ĉar estis neniigita lia kontoro, li sekve devis ĉiam r bridi sin verkante por eviti cenzuron. Kiam temis pri establo de unio inter Anglujo kaj Skotujo li eĉ anis ĉe interparola komisiono kaj brile agadis.
Porĉiamiĝis lia nomo per la verkado de »The life and strange surprising adventures of Robinson Crusoe of York« (1719); ĉi verkon laŭdegis Jean-Jacques Rousseau kiel unurangan edukilon por adoleskantoj. Gravis en ĝi la elturniĝo de la unuopulo per propra lerteco kaj forto. Kvankam ja rimarkeblas kelkaj paraleloj al la historio Alexander Selkirk, ĝi havas membiografian kernon: Defoe, estante kaŝkomisiito de registaro kiun li antaŭe malapogis, taksis sin mem ĉiam sola kaj alfrontanta multajn danĝerojn. La furorlibro ĝuis multajn eldonojn, tradukojn kaj imitadojn.
Aliaj verkoj aventuraj-misteraj, ekz. »Captain Singleton«, nuntempe kvazaŭ ne plu konatas. Eldonadon de ĉiuj verkoj Defoe ankoraŭ mem komencis en 1705, sed longan tempon postmorte oni nur (re)presis liajn ĉefajn verkojn, ekz. »History of the union of Great Britain« (1709) kaj »Novels«. Kompletecon eldonistan aspiris pli malfrue W. Hazlitt (»Works«, Londono 1840–41) kaj Bohn (»Standard library«, 1882). La manuskripton »Complete Engliŝ gentleman« publikigis Buelbring (1890) ene de la libro »Of royal education« (1895).
Verkoj (elekto)
redakti- Robinson Crusoe (1719)
- A Journal of the Plague Year ("Kroniko de la pest-jaro", 1722)
- The Fortunes and the Misfortunes of the Famous Moll Flanders (1722)
- Colonel Jack (1722)
- Roxana (1724)
En Esperanto aperis
redakti- Robinsono Kruso : lia vivo kaj strangaj, mirindegaj aventuroj / de Danielo Defo. [Original transl. by A. Krafft. Preface R. W. Mason]. Philadelphia: Henry Altemus Company, [1908], 143 p. : multaj ilustr. Dua eldono: Mondial - Librejo.com, Novjorko, 2004.
- Robinsono Kruso : legolibro por geknaboj laŭ Campe / kompil. de H. J. Bulthuis. Zutphen: Thieme, 1928. - XII, 127 p. : ilustr. 2-a eld. Zutphen: Thieme, 1931. - XII, 130 p. : ilustr.
Fonto
redakti- "Defoe, Daniel" - ĉe: Meyers Großes Konversations-Lexikon, volumo 4. Leipzig 1906, p. 580-581
Literaturo
redakti- Philip Nicholas Furbank u. W. R. Owens: A critical bibliography of Daniel Defoe. London: Pickering & Chatto. 1998. ISBN 1-85196-389-8
- Reinhard Stach: Robinson und Robinsonaden in der deutschsprachigen Literatur. Eine Bibliographie. Würzburg: Königshausen und Neumann. 1991. (=Schriftenreihe der Deutschen Akademie für Kinder- und Jugendliteratur Volkach; 12) ISBN 3-88479-588-0
- John Andrew Stoler: Daniel Defoe. An annot. bibliogr. of modern criticism, 1900-1980. New York k.a.: Garland. 1984. (=Garland reference library of the humanities, 430) ISBN 0-8240-9086-1