3. CAPUT, Dux, Præfectus, quomodo
Chef dicimus. Monachus Sangall. lib. 2. de Carolo
Magno cap. 4 :
Interrogavit, qua pœna dignus esset, qui Caput Francorum in manus
hostium tradidisset.
Caput Anni, Initium. Charta Sergii PP. apud Sammarthanos in Abbatibus Montis majoris Arelat.
sub ann. 1002 :
Ibi tertiam partem pœnitentiæ illi dimittimus, et Ecclesiam usque
ad Caput Anni ei reddimus, et pacem, et capillos incidere habeat ; et si mors in Capite
Anni evenerit, vel infra annum ex parte nostra absolutus maneat.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Caput Annorum, Contraria notione pro fine annorum sumitur, apud Lobinellum Hist. Britann. tom.
2. col. 70 :
Et si tunc non fuerit redempta, id est ad Caput quindecim annorum,
maneat in monachia sempiterna ;
hoc est, expletis quindecim annis. Et col. 73 :
Usque ad Caput sex Annorum,
hoc est, post sex annos.
P. Carpentier, 1766.
◊ Quomodo etiam
Capo
Itali usurpant. Chron. Estense ad ann. 1337. apud Murator. tom. 15. Script. Ital. col.
401 :
Non dignabatis aperire (literas)
neque videre, vel responsum
mihi facere, nisi in Capite iv. dierum.
Nos dicimus,
au bout de
![[]](img/image.png)
quatre jours. Unde
Vicus sine Capite, sive sine buto, in Ch.
ann. 1422. Vide
Capucium prati in
Caputium 1.
P. Carpentier, 1766.
Caputaqua, uno verbo, pro ipso aquæ fonte, in Charta ann. 951. in Append. ad Marcam Hispan.
col. 879 :
Cum suis Caputaquis et suis piscatoriis, etc.
Occurrit rursum
col. 867. et 886. Vide supra
Capdaqua.
Caput Aquæ. Charta Ermengardis Comitissæ Ceritanensis ann. 893 :
Silvis, garricis,
molinis, molinariis, aquis, Caput aquis, aquarum ductibus vel reductibus, etc.
Caput Asini. Cognominatus quidam Miles apud Ordericum Vitalem lib. 8. pag. 681.
pro
magnitudine capitis et congerie capillorum.
Caput Burgi,
Chef de Bourg. in Consuetud. Pictav. art. 4 :
Où ledit Seigneur ait
ville, bourg, ou Chef de bourg.
Adde Consuetud. Santonens. art. 6.
P. Carpentier, 1766.
Caput Cameræ, Præfectus cubiculi,
Chief de chambre, in Lit. remiss. ann. 1431. ex Reg.
175. Chartoph. reg. ch. 94 :
Pierre Daisne, dit Bastard, Chief de chambre de
Baudoin de Sains, dit Trousselet, chevalier, etc.
Caput Castri. Charta ann. 1094. apud Guesnaium in Annalib. Massiliens. pag. 310 :
Guirpimus atque donamus... S. Victori Martyri... quidquid in honore nostro et
ditione prædicti Cœnobii Abbati et Monachis quoquomodo a quibuscunque personis, ubi
acquisierunt, vel in futurum similiter acquirere poterunt, propter sola Capita Castrorum
nostrorum, etc.
Will. de Podio Laurentii cap. 37 :
Comes recuperavit
castrum Saracenum, obsessa et conclusa munitione in Capite Castri.
Infra :
Cæteri autem qui erant in Capite Castri Saraceni inclusi, etc.
Charta
ann. 1306. in Regesto Philippi Pulcri Regis Franc. ann. 1299. num. 165. Tabularii Regii,
pro Vicecomitatu Lautricensi :
Et alias proprietates quascumque, quæ seu quas idem
Bertrandus habet, tenet, et possidet in villa et Capite seu fortalitia castri prædicti
de Lautreco, etc.
Caput Comitatus, vel
Baroniæ, Mesuagium Capitale Baroniæ, castrum, vel aliud ædificium,
quod propter jus gladii dividi non potest, apud Bractonum lib. 2. cap. 34. § 1. cap. 39. §
6. cap. 40. § 4. et in Fleta lib. 5. cap. 9. § 16. Regestum Philippi August. Regis
Francor. Herouvallianum fol. 168 :
Robertus de Corci tenet in Constantino
Kynevillam quæ est de Baronia de Corci, unde ipse respondet per Petrum de Tilleio, in
cujus Baronia Caput Baroniæ est.
Caput Contubernii, alias
Decanus, Denis militibus præpositus. Veget. l. 2. cap. 8. 13.
P. Carpentier, 1766.
Capita Clericata, Præcipui ex Clero, apud Barelet. serm. in Domin. Sexag.
P. Carpentier, 1766.
Caput Domus, Idem qui
Caput mansi, Gall.
Chief-d'ostel, in Libert. hominum
de
Tannay ann. 1352. tom. 6. Ordinat. reg. Franc. pag. 60. art. 10. Transact. ann.
1516. art. 25. ex schedis D.
Chaix advoc. Aquens. :
Quælibet persona de
dicto loco Albarni Caput domus faciens in præsenti loco.
Et art. 28 :
Quælibet persona faciens Caput domus seu hospitii, teneatur et sit astricta
facere jornalia sex.
Sed et puellæ, quibus familiæ cura incumbit, eodem nomine
donantur, in Lit. ann. 1355. tom. 3. earumdem Ordinat. pag. 24. Vide mox
Caput suum
portare.
P. Carpentier, 1766.
Caput Ecclesiæ, Qui ecclesiæ seu monasterio nomine abbatis, prioris, aut quovis alio titulo
præpositus est. Stat.
ann. 1355. tom. 4. earumd. Ordinat. pag. 174. art.
6 :
Les religieux cloistrés ne paieront riens ; mais seulement paieront les Chiefs
des églises.
Caput Ecclesiæ. Charta Sanctii Regis Aragon. ann. 1093. apud Catellum in Comitib. Tolosan. pag.
93 :
Adhuc etiam dono ipsam turrim cum ipsas casas de castro... et ante casas Caput
Ecclesiæ cum ipso allodio, etc.
Vide
Capsum.
Caput Ecclesiæ, pro
Capitio, seu ea Ecclesiæ parte, ubi altare erigitur. Chronicon S. Benigni Divion. apud Acher. tom. 1. Spicil.
pag. 421 :
Post mortem vero Ademari, Lampaia uxor ejus dedit ad altare S. Mariæ
in hoc loco constitutum, quod Caput Ecclesiæ dicebatur ab antiquis.
Vide
Capitium 2. Ita in regionibus urbis Romæ apud Mabillonium
tom. 4. Analect :
Caput Afræ (sic leg. putem, pro Africæ)
et
Caput S. Joannis,
pag. 512. et 514. Vide
Capsum et
Caput
regionis Romæ.
Caput Episcopatus, Major Ecclesia dicitur in Capitul. Caroli Calvi, tit. 40. cap. 13. ap. Pistas. ann. 869. Vide Baluz. ad h.
l.
In Capite esse. Lex Longob. lib. 1. tit. 17. § 2. Rothar. 284.
Si servi per concilium rusticanorum manu armata in vicum intraverint, et quicunque homo
liber sub regni nostri ditione positus cum illis consiliatus in Capite fuerit, animæ suæ
incurrat periculum, etc.
Infra :
Et si liber homo in Capite non fuerit, ille
prior servus qui eos conduxit, moriatur.
Leges Luitprandi apud Muratorium tom. 1. Scriptor.
Ital. part. 2. pag. 69. col. 1. 93. (6, 40.) :
Si quis fream alienam sine voluntate mundualdi ejus movere de casa, ubi ipsa
habitat, præsumpserit, et alibi adduxerit, componat ille qui in Caput est pro illicita
præsumptione ad mundualdum una solidos lxxx.
Quod
dicimus,
Se mettre à la teste, Qui est à la teste des seditieux.
Caput Excubiarum, Qui excubiis præest,
Capitaine du Guet. Curia Generalis Catalaniæ in villa
Montissoni ann. 1363 :
Sancimus quod si Vicarius Barcinonensis pro eligendo Capita
Excubiarum... pecuniam acceperit, etc.
Capite Censi, Servituti et censui obnoxii. Guibertus lib. 3. de Vita sua cap. 7 :
Communia autem novum ac pessimum nomen sic se habet, Capite Censi omnes solitum
servitutis debitum semel in anno solvant, etc.
Charta Communiæ Bruerarium ann.
1186 :
Statutum est etiam, ut homines Capite Censi dominis suis censum capitis sui
tantum persolvant.
Privilegium Erleboldi Stabulensis Abb. de Villa
Germiniaco concessa B. Remigio ann. 1160. ex Tabul. S. Remigii Remensis :
De
hominibus Capite Censis Abbas et Ecclesia S. Remigii plenariam obtineant justitiam...
quicumque de prædictis hominibus Capite Censis voluerit solvere capitagium suum
Ecclesiæ S. Remigii... Porro quidquid tam in hominibus Capite Censis, quam, etc.
alienatum est et distractum.
Vide suo loco
Capite-Census,
Capitales Homines, et Consule Juris-Consultos.
Capitis Deditio, Servitus. Baldricus in Chronico Camerac. lib. 1. cap. 29 :
Invento igitur
salutaris remedii consilio, puerum Capitis sui Deditione, tantæ animadversionis iram
placare suadent.
P. Carpentier, 1766.
Caput Facere, vox medica, Suppurare, Gall.
Aboutir, Itali
Far capo, eodem sensu,
usurpant. Mirac. S. Rosæ tom. 2. Sept. pag. 457. col. 2 :
Quibus precibus factis,
illico morbus ille Caput fecit ac principium, prout vulgariter
dicitur.
P. Carpentier, 1766.
Caput Facere, Domum habere, ut Caput familiæ. Stat. Avenion. ann. 1243. cap. 119. ex Cod. reg.
4659 :
Statuimus quod omnis homo qui vendet bladum in civitate ista, det
sextaragium, nisi in hac civitate faciat focum suum et Caput suum. Avoir maison et tenir
feu,
in Consuet. Burbon. cap. 36. Vide
Caput suum portare.
P. Carpentier, 1766.
Caput Ferri, Gall.
Tête de fer, Cognomentum cujusdam Viviani, in Charta ann. circ.
1070.
Caputfinis, Ad agri caput finis, limes. Vetus Charta sub ann. 1060. apud Ughellum in
Episcopis Teatinis :
Et habet Caputfine fluvium Fauri, et ipsa arcata de ipso
molendino, pedefine terra quæ ipsis donatariis remansit.
Alia ibidem ann. 1065 :
Habent fines a Capitefine casa longa, et fine pesco Dolati Joannis Boni, pedefine
Albertono, de uno laterefine fossato sicco, ab altero laterefine, terra, etc.
Vide
Capus 3.
P. Carpentier, 1766.
Caput Foci, an Fulcrum focarium ? Inventar. ann. 1218. inter Probat. tom. 1. Hist. Nem. pag.
67. col. 2 :
Duas sartagines, grazillam, et Capud foci.
P. Carpentier, 1766.
Caput Fundorum, Eorum dominus capitalis, Charta ann. 1244. in Chartul. Mont. S. Mart. part. 4.
fol. 87. r°. :
Hæc omnia facta fuerunt bene et legitime per dictos Joan. Beduin et
Johan. de Dulleto nostros concanonicos, qui ex parte ecclesiæ nostræ erant Capita
fundorum dictæ domus et gardini.
P. Carpentier, 1766.
Caput Germaniæ, Rhenus dicitur respectu Galliæ, quod hanc ab illa separet, in Vita S. Emmer. tom.
6. Sept. pag. 474. col. 2 :
Transmisso amne Ligere, per partes Galliarum seminando
fidei semina, carpebat iter, usque dum Caput Germaniæ penetraret, id est, Reni
fluenta.
P. Carpentier, 1766.
Caput Guerræ, Gall.
Chef de guerre, Militum dux, præfectus copiis militaribus. Stat.
ann. 1373. tom. 5. Ordinat. reg. Franc. pag. 660. art. 9 :
Nos lieuxtenans, ou
Chefs de guerre, ou autres officiers, etc.
Inquisit. ann. 1378. ex Tabul.
Cartus. B. M. de Parco :
Paravant que le feu Viconte (Louis de
Beaumont)
fust oncques Chief de guerre, etc. Chiefs des batailles,
in
Stat. milit. ann. 1351. tom. 4. earumd. Ordinat. pag. 68. art. 3. Vide supra
Caporalis.
P. Carpentier, 1766.
In Capite Guerriare dicitur dominus cum copiis suis militaribus præsens adest. Charta Simonis de
Ruppeforti ann. 1200. in Chartul. Campan. fol. 56. v°. :
Non juvarem contra
comitissam et comitem supradictos, nisi ipsi guerriarent in Capite et pro guerra sua
propria.
Alia Guill. de Asperom. ann. 1221. ibid. fol. 87. v°. :
Si pro
propria causa sua et in suo Capite guerram moveret.
Id est,
in propria
persona, ut habent alia eadem de re instrumenta. Vide
Hostis.
P. Carpentier, 1766.
Caput Hominis, Idem quod
Capitagium, Census capitalis. Charta ann. 1186. inter
Probat. tom. 2. Hist. Lothar. col. 395 :
Eis etiam dedit quidquid habebat apud
Vadon-ville, exceptis Capitibus hominum in festo S. Remigii solvendis.
Vide
Capitale 5.
Caput Jejunii, seu
Quadragesimæ, Quarta feria Quinquagesimæ, qua jejunium
quadragesimale inchoatur :
εἴσϐασις τῶν ἁγίων νηστείων,
Græcis, in quam exstant Sermones Germani Patr. CP. et Leonis Imp. apud Gregorium in lib.
Sacrament. :
Feria 4. Caput jejunii, ad Collectam : Concede nobis, Domine, præsidia
militiæ Christianæ sanctis inchoare
jejuniis, ut contra spiritales nequitias pugnaturi continentiæ muniamur
auxiliis.
Concil. Meldense ann. 845. cap. 76 :
Post quartam feriam, quæ
Caput jejunii nominatur.
Amalarius lib. 1. de Eccl. Offic. cap. 7 :
Unde
et quarta feria, qua jejunium hoc inchoamus, Caput jejunii appellari consuevit.
Vide Micrologum cap. 49. et Canones Saxonicos Edgari Regis de Modo imponendi pœnitentiam
cap. 3. Edictum Pistense Caroli Calvi cap. 33. tom. 3. Historic. Franc. pag. 186. etc.
denique Filesacum lib. de Quadragesima Christiana cap. 12. Id alii nominis quatuor diebus
jejunii, qui primam Dominicam Quadragesimæ præcedunt, tribuunt. Vide Missalem S. Ambrosii.
Capitis Inflexio. In monasterio Casinensi, forte etiam et in aliis, is mos servatur, ut quod
proponitur in Conventu, seniores voce, juniores vero capitis inflexione approbent. Petrus
Diac. lib. 4. cap. 94 :
Cumque omnes tum voce, tum Capitum inflexione hunc se velle
(Abbatem)
respondissent, etc.
Nos dicimus,
Opiner du
bonnet. De Capitis inclinatione
in liturgiis vide Glossar. med. Græcit. voce
Κεφαλοϰλισία col. 642.
P. Carpentier, 1766.
Caput Insidiorum, Qui
insidiis seu excubiis præest, Gall.
Capitaine du guet. Lit.
remiss. ann. 1364. in Reg. 98. Chartoph. reg. ch. 258 :
Dictus bajulus cum uxore
Capitis insidiorum dictæ villæ (Montispessulani)
et cum nonnullis aliis
mulieribus curiæ dicti bajuli non juratis nec in talibus expertis se informavit.
Vide
Caput excubiarum et
Insidiæ.
Caput Lupinum gerere dicitur in Legibus Edwardi Confes. cap. 7. quod Anglice
Wulfesheofod
dicitur, is qui proscriptus est,
utlagatus, et exlex, a
die utlagationis
suæ : illius enim qui proscriptus est, caput cuivis, perinde ac lupi exponitur
amputandum, si in provinciam redeat. Contractius vero hanc vocem Saxonicam alii efferunt,
vulfves heved et vulveshead a vulf, Lupus et heofod, Caput. Bractonus lib. 3. tit. 2. cap.
13. § 3 :
Forisfacit utlagatus omnia quæ pacis sunt, quia a tempore quo utlagatus
est Caput gerit Lupinum. Itaque ab omnibus interfici poterit, et impune, maxime si se
defenderit, vel fugerit, ita quod difficilis sit ejus captio.
Vide eumdem eodem
lib. cap. 11. § 5. Fletam lib. 1. cap. 27. § 12. 13. librum cui titulus
Mireor,
cap. 4. et Knyghtonum pag. 2356. Meminit Procopius lib. 3. de Bello Gothico, quorumdam
Pisidiæ populorum, qui
Λυϰοϰρανίται vocabantur, non quod
lupina iis essent capita, sed quod regionis quam incolebant, mons,
Λύϰου ϰράνα, vocaretur ; meminit etiam Justinianus in Nov. 24. § 1. ut et
Theophanes pag. 152. Vide Grimmii
Antiq. Juris pag. 733. et conf. Reinard. Vulp. lib. 3. vers. 245. sqq.
P. Carpentier, 1766.
◊ Teste loeue, eadem
notione, in Poem. Ms. Alex. part. 2. ubi de sene qui, Troja destructa, tamquam a patria
proscriptus vagabatur :
En ramposnant li dit : Vielhart, Teste loeue,
Vostre mort avez hui toute jour pourceue.
Caput Mansi, Gall.
Chef de famille. Chiez d'ostiez in Charta ann. 1300. in Regesto
Philippi Pulcri ann. 1299. num. 54. ex Tabul. Regio.
Chemier pro
Chef mez,
in Consuetud. Pictavensi art. 30. 49. 95. 125. et Santonensi art. 22. 30. 107.
Primogenitus, cui competit caput mansi. Tabularium Ecclesiæ Ambianensis :
Sunt etiam in eadem villa septem Mansiones, quorum
unusquisque debet in festo beati Firmini singulis annis duodecim
denarios ;
cum vero Caput Mansi obierit, debet 7. sol. pro revelatione.
Caput Mansi, Domus ipsa præcipua, quæ pertinet ad primogenitum, vel in qua habitat Caput
familiæ,
Chevel Manage, in veteri Consuet. Norman. part. 1 :
El Chevel
Manage ne poent les seurs rien reclamer, se il n'i a manages autretant come de freres.
Chef mez,
in Consuet.
de Desure in Agro Bononiensi art. 3.
Cuiemez, in Ruensi art. 33.
Chef mois, in Normannica tit. de Decretis art.
562.
Chef d'heritage, ibid. art. 356.
Lieu Chevel, quasi locus capitalis, in
Consuet. Vicecomitatus Bajocensis art. 4. In aliis
Chef lieu, ut in Pontivensi art.
82. 83. Cabillonensi art. 168. Claromontensi art. 14. 37.
Domus Capitanea, in
Historia Episcoporum Autissiodorensium cap. 58 :
Remisit eis manum mortuam, talliam
Martii, ex qua dabantur per annum in Martio de singulis Domibus Capitaneis quinque
solidi.
In Gallia Narbonensi metrocomias
Capcastels appellari auctor est
Ph. Berterius Diatr. 1. cap. 6. Hugo Flaviniac. in Chron. Virdun. ann. 1097 :
De
Capite Mansi 2. sextarios avenæ.
Tabular. Eccles. Cadurcensis :
Ipse
alode meus de Albussio qui est in pago Caturcino in vocabulo Poio Annono, cum ipso Caput
Manso, cum terras et vineas, etc.
Infra :
Et iste Caput Mansi, ubi ego
permaneo, etc.
Tabularium Conchense in Ruthenis Ch. 122 :
Illo Caput
Manso ubi Sigbrandus visus fuit manere, etc.
Passim in hoc Tabulario. Vitalis
Episcopus Oscensis et Observantiæ Regni Arag. pag. 23. de Infantionibus :
Habent
privilegium quod possunt emere a Peyteriis et villanis, et non tenebuntur peytare, si
etiam emerint Caput Mansi ;
scilicet ex Foro Oscensi Jacobi I. Regis Arag. ann.
1247. qui habetur in Foris Arag. lib. 7. fol. 132. Edit. 1624. Michael
del Molino
in Repertorium Fororum Arag. :
Caput Mansum quid velit dicere, et quid significet
de Foro, vide in Foro unico, tit. de Expeditione Infantionum lib. 7. fol. 39. et vide in
Observant. 2. tit. de Privileg. Militum fol. 26... Dixerunt quidam antiqui Foristæ, quod
Caput Mansum vult dicere jus primogenituræ, vel ipsa primogenitura, quæ vulgariter
dicitur Majorazgo. Alii dixerunt quod Caput Mansum vult dicere tota hæreditas in
universum, etc.
Fori Oscæ ann. 1247. fol. 36 :
Ita tamen quod in
hujusmodi emptione Principis dominium non defraudetur, quod vulgariter dicitur Caput
Mansum.
Caput Mansus. Tabul. Abb. Belliloci in Lemovicib. n. 72 :
Cedo... de meo jure
hæreditatis, hoc est, medietatem, eundem Caput Mansum cum octo deneriatis de vinea, etc.
Hunc Capmansum Deo et S. Petro offero.
Idem n. 141 :
Nulli inter istas
fines dividit distantia, licet culta aut inculta ibi terra maneat, nisi solæ mansiones
quæ fiunt in Capite, Caput Mansum, ubi Burgus visus est manere, etc.
Occurrit
etiam in veteri Charta apud Dominicum de Prærogat. allod. pag. 213. 214.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Campmasius. Limborch. lib. Sentent. Inquisit. Tolos. pag. 16 :
Item alia vice vidit et
duxit Petrum Raimundi de S. Papulo hereticum ad Campmasium suum, ubi comedit cum eo,
etc.
Pag. 58 :
Item in domo seu Campmasio suo Yspanorum, etc.
Pag. 81 :
In domo et Campmasio Johannis, etc.
Occurrit pag. 53. 54. 112.
139. et 194.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Capmansus, in Tabulario Vosiensi fol. 62. verso :
Dedit totum S. Petro Vosiensi quod habebat in mansum de la Genesta, et in Capmanso omnes fevales suos et
jutziam.
P. Carpentier, 1766.
Capmansium. Charta ann. 1319. in Reg. 59. ch. 318 :
Quæ bartæ et Capmansium remanent
infra et usque ad fornil de la Gautz. Chefau,
in Lit. remiss. ann. 1389. ex Reg.
138. Chartoph. reg. ch. 21 :
Ledit Guilhon venoit comme devant ou Chefau de laditte
Katherine et de sondit mary.
Ubi paulo supra legitur :
Devant l'ostel de
sondit mary et d'elle.
P. Carpentier, 1766.
Capmasura, Charta ann. 990. inter Probat. tom. 2. Hist. Occit. col. 145 :
Capmasuras
duas, et in Pineto manso uno optimo, et in Montanaco manso uno, etc.
Homag.
Aquit. ex Reg. Cam. Comput. Paris. sign. JJ. rub. fol. 37. r°. :
Dominus de
Benqueto juratus dixit se tenere a dom. rege... militiam seu Capmasuram de Podio
Bardos.
Capmasus. Charta anni 1298. in Regesto Conestabliæ Burdegal. pag. 198 :
Ipsas
castellanias cum omnibus redditibus, censibus, exitibus, et cum servitiis, et Capmasis,
bordis, et bordariis, affariis et tenementis, etc.
Et infra :
in dictis
castris et castellaniis, villis et affariis, et tenementis, et masis, et Capmasis,
bordis et bordariis.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cabmasus. Charta ann. 1058. ex Archivo S. Vict. Massill. armar. Ruten. n. 2 :
Duo
Cabmasi, qui sunt in ipsa villa... hos mansos donamus, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Capmazius, in Litteris Bernardi Comitis Armaniaci ann. 1294. apud Marten. tom. 1. Collect.
Ampliss. col. 1388 :
Specialiter in territoriis, castris seu locis, villis,
Capmaziis de Vazareto, d'Estusano, etc.
Caput Mansio, in Tabulario Brivatensi Ch. 210. Conchensi Ch. 500.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Caput Mansura. Donatio facta Monasterio Moisiacensi circa ann. 1050 :
Dono ad ipsum locum
ipsam hereditatem.. duas Caput mansuras, etc.
Capmansionile. Tabularium Bellilocense Ch. 24 :
Et in Lensiaco Caput Mansionile, ubi
Odolricus visus fuit manere.
N. 34 :
In villa quæ dicitur Capre,
Capmansionile cum ipsa vinea Deo et S. Petro offerimus.
N. 53 :
Et in
ipso loco Caput Mansionile, ubi Martinus visus est manere.
N. 145 :
In
primis Capmansionile meum indominicatum, quem pater meus mihi dimisit, cum orto, cum
vineis, etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Campmansionilis. Tabularium Bellilocense in Lemovic. Ch. 155 :
Campmansionilem nostrum
indominicatum cum ipso orto.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cabalis Mansus. Charta ann. 1008. ex Archivo S. Victoris Massil. :
Ego Pontius Episcopus
et fratres mei Willelmus et Fulco donatores sumus Deo et S. Victori de his, quæ nobis
jure hæreditario dimissa sunt, unum Mansum Cabalem in villa de Tricis, etc.
L. Henschel, 1840–1850.
Capita martarorum i. e. marturum apud Russos olim pro pecunia usu veniebant. Chart. c. ann. 1230.
ap. Lappenberg. Histor. Init. Hanseat. Document. pag. 36 :
Vectores... recipiant
precium suum, videlicet quilibet vectorum 8. Capita Martarorum et unum par maparum, vel
loco maparum 3. Capita Martarorum.
L. Henschel, 1840–1850.
Caput melius, Germ.
Besthaupt. Vide
Melius Catallum in
Catallum.
Chart. ann. 1191. ap. Guden. in Cod. Diplom. tom. 1. pag. 307 :
In morte cujuslibet
trium prenotatorum Melius Caput animalis Ecclesiæ S. Johannis solveretur.
Alia
Charta ann. 1270. ibid. vol. 3. pag. 757. Antiq. Fuldens. lib. 3. tradit.
35 :
Jumentum quod vulgo dicitur Caput Optimum.
Capita Militum, Præcipui, primores exercitus, Gallis
les Chefs, apud Vegetium lib. 3. cap.
3. Theophanes ann. 2. Artemii :
Καὶ προεϐάλετο στρατηγὸν ϰαὶ ϰεφαλὴν ἀυτῶν, etc.
Constant.
Porphyr. in Tacticis pag. 8 :
Καὶ ἐποίον ϰεφαλὴν εἰς αὐτοὺς, ϰαὶ
ἔλεγον τὴν μὲν ϰεφαλὴν στρατηγὸν ϰαὶ τὴν φάλαγγα στρατηγίαν.
Leo in Tact. cap.
3. § 6 :
Πρώτη ϰεφαλὴ, ὁ στρατηγός. Κεφαλάδες,
Græcis
recentioribus, Scylitzæ, Codino, Achmeti, et aliis.
Capomilitiatus, Officium
Capitis Militum, seu urbis Capitanei, qui aliis
Magister
Militum dicitur. Exstat Inscriptio ann. 1392. supra Ecclesiæ Tiburtinæ portam, quæ
dicitur facta tempore
Capomilitiatus Nicolai Brunelii. Exstat integra apud
Waddingum ann. 1256.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Caput Ministeriorum, Primus artificum, Gal.
Chef de metier. Instrum. ann. 1228. ex Parvo
Chartul. S. Victor. Massil. :
Congregato Concilio Communis Massiliæ ad sonum
campanæ, ut moris est, in palatio communis, in quo Dominus Potestas, Major et sanior
pars Consiliariorum et Capitum ministeriorum, etc.
Passim occurrit in Statutis
ejusdem Massiliæ. Vide
Ministerium.
P. Carpentier, 1766.
Caput-mobile, Ipse aquæ fons et origo, idem quod supra
Caputaqua. Charta ann. 937.
ex Chartul. Caunens. monast. :
Necnon Casaseubertas (cedo)
... cum suo
Caput-mobile et risclauso, puteis, fontibus, aquis, etc.
Vide
Caput
molis.
P. Carpentier, 1766.
Caput-modulus, Eadem notione. Charta ann. 1075. ex Tabul. S. Vict. Massil. :
Venditor sum
de ipsos molendinos, qui sunt ad Adventuras, cum ipsis Caputmodulis, cum piscatoriis et
adjacenciis earum, cum pratis, aquis, aquarumve ductibus et reductibus earum, et
molinis, et cum ipsis Caput-modulis.
P. Carpentier, 1766.
Caput Molendini, Caput unde aqua currit ad molendinum, ipsa molendini
exclusa. Chartul.
Fidemiense :
Caput molendini, si dirutum fuerit, quæque familia focum tenens in
villa operarium sufficientem una die, si opus fuerit, sub monitione majoris ad illud
reparandum mittere tenetur.
Eadem sic leguntur in Ch. Gallica ann. 1254. ibid.
fol. 3 :
Quant li Quevès du muelin est disrous, cascune maisnie feu tenans en le
ville i doit envoier à le semonse del maire ung ovrier souffisant, sans machon, et sans
carpentier, pour aidier à refaire et selon chou ke bonne gent nos en ont conseilliet.
Nos disons ke Quevès du meulin dure très l'un chorun jusques à l'autre, si comme il siet
sor un suel de l'un vantele à l'autre et xv. piés de masseles deseure le suel d'une part
et d'autre, et pour chou que l'iawe est forte.
Vide
Capitium
molendini in
Capitium 2.
Capud Molis. Charta Caroli Simplicis pro Monasterio S. Aniani Narbonensis :
Et ipsos
molendinos qui sunt in rivulo Venudupei, cum illorum Capud Molis, necnon et villares,
etc.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Caput Monasterii. Annal. Benedict. tom. 3. pag. 403. num. 22 :
Multa in Monasterii
utilitatem fecit novus Abbas (Farfensis)
tum prædiis ex censibus augendis,
tum instaurandis ædificiis, in quibus Caput Monasterii, quod per annos quadraginta octo
incolis destitutum fuerat, denuo ædificasse dicitur.
Capitis Partem Retinere, nostris,
Retenir de quoi servir le Fief. Tabularium Monast. Dolensis :
Concedimus etiam, ut quicumque ex nostris casatis, vel feodatis, partem aliquam
sui fisci, sive casamenti, quod a nobis habet, dare voluerit, hoc agere
possit, ita tamen ut non totum feodum det, sed Partem Retineat Capitis. Act. ann.
1092.
Charta Ludovici Regis Franc. ann. 1139 :
Quicumque autem Militibus
Templi de feodo nostro aliquid dare voluerit, præter civitatem, aut castellum, nos illud
volumus et concedimus, ita quod inde servitium nostrum non perdamus.
Alia ex
Tabulario S. Crucis Talemondensis fol. 3 :
De possessione sua dare vel vendere non
prohibeatur... tantillo interdicto, ut dominus suus inde suum non perdat
servitium.
Vide
Servitium.
P. Carpentier, 1766.
Capita Partium, Factionis duces, Gall.
Chefs de party. Annal. vett. Mutin. ad ann. 1225.
apud Murator. tom. 11. Script. Ital. col. 58 :
Eodem anno potestas Mutinæ misit
multa Capita partium ad confinia, Cremonam, et etiam alibi.
Capita Populorum,
ac Principes ex provincia Lemovicensi, etc. in Concilio Lemovicensi ann.
1031. Sess. 1.
Caput Porcinum, Tacticorum vox, de qua sic Vegetius lib. 3. cap. 19 :
Cuneus dicitur
multitudo peditum, quæ juncta cum acie primo angustior, deinde latior procedit,... quam
rem milites nominant Caput Porcinum.
Vide Ammianum lib. 17. Agathiam lib. 2. et
ex eo Suidam.
Caput Porci. Cencius Camerarius in Ceremoniali :
Pincerna insuper et Marescallus tam de
comestione, quam aliis donariis remunerantur similiter, excepto quod Capita Porcorum
aptata non habent, neque claretum.
P. Carpentier, 1766.
Caput Suum Portare, dicitur de eo, qui Caput est familiæ, paterfamilias vel materfamilias. Charta
Iteri episc. Laudun. ann. 1255. in Reg. B. Chartoph. reg. ch. 13 :
Duodecim
denarios et unum denarium bonæ monetæ dicti homines...... tenebuntur solvere et reddere
eidem thesaurario....... quolibet anno, in die nativitatis B. M. V. in ecclesia B. M.
Laudunensis ad clipeum, ubi ab antiquo solvi consueverunt capitagia de dicto thesauro,
videlicet quilibet homo et quælibet femina Capud suum portans duodecim denarios Paris.
monetæ, vel æquivalentis, et unum denarium bonæ monetæ, nomine et ratione capitagii sui,
et in recompensatione mortuarum manuum et forismaritagiorum prædictorum.
Vide
supra
Caput facere.
P. Carpentier, 1766.
Capitis Proprii Esse, Obedientiæ impatiens, pro arbitrio suo agere, Gall.
Volontaire, Reg.
visitat. Odon. archiep. Rotomag. fol. 512. ex Cod. reg. 1245 :
Unus de illis duobus
presbiteris... erat adeo proprii Capitis, quod nolebat alicui in aliquo obedire.
Caputpurgium, vel
Capitipurgium, Medici appellant liquores qui per nares mittuntur,
vel quidquid masticatur aut gargarizatur, et apophlegmatismum facit, i. a capite phlegma
deducit. Matth. Silvatic.
Caput Quadragesimæ, in Regula S. Benedicti cap. 48. in Concil. Agath. cap. 9. in Charta ann. 1028.
apud Sammarthanos in Abbatibus Roncerei, etc. appellatur quarta feria Cinerum, ut auctor
est Amalarius Fortunatus lib. 1. de Offic. Eccl. cap. 7. Vide Haeftenum l. 10. Disq.
monast. tract. 8. disq. 9. et supra
Caput
jejunii.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Caput Regionis Romæ, quam in varias regiones divisam nemo nescit. Pontificale Rom. apud Muratorium
tom. 3. Scriptor. Ital. pag. 650. col. 1 :
Ante Pontificem Conservatores, Capita
regionum et alii Magistratus ac Nobiles urbis præibunt.
P. Carpentier, 1766.
Caput Sanctuarii, Parochus capitalis, primigenius, Gall.
Curé primitif. Charta Raynaldi
archiep. Rem. ann. 1125. in Chartul. Cluniac. ch. 200 :
De elemosinis autem et
dimissionibus quas obituri facient, hoc ordine procurabit (presbyter)
ut,
adhibitis sibi testibus legitimis, parrochianum commoneat primo quid ipsis monachis, ut
pote in Capite sanctuarii constitutis, pro animæ suæ remedio demittat.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Caput Sagittæ, Ferrum quo sagitta armatur, apud Rymerum tom. 5. pag. 245. Vicecomes Gloucestriæ
provideat
infra Ballivam suam de mille garbis sagittarum et 500. duodenis cordarum pro
sagittis, et duobus milibus Capitibus pro sagittis.P. Carpentier, 1766.
Caput Scaræ, Gall.
Chef d'escadre, Qui militum cuneo præfectus est, vulgo
Escadron. Ordinat. milit. Ms. Caroli ducis Burgund. ann. 1473 :
Les
conductiers après leur institution et qu'ilz seront arrivez en leurs compaignies, les
départiront en quatre escadres égales, et sur les trois d'icelles commettront trois
Chiefs d'escadre.
Vide
Scara 3.
1. Caput Scholæ, qui Scholæ
militari præest. Ammianus lib. 25 :
Addebatur missos a Jovino milites adventare,
quos Capita Scholarum ordo castrensis appellat.
2. Caput Scholæ. Dignitas
Ecclesiastica, in ædibus cathedralibus, collegiatis, et
monasteriis, quæ alias, et in aliis Ecclesiis,
Scholastici
dicitur. In veteri Notitia Hincmari Archiep. Remens. apud Sirmondum in notis ad Capit.
Caroli C. memoratur
Sigloardus Presbyter vel Caput scholæ sanctæ Remensis Ecclesiæ.
Marten. tom. 1. Anecd. col. 150. in Fundatione
Prioratus S. Petri de Salve :
Constituerunt illic Priorem... Geraldum de Uglas
cum Monachis his Ebrardo, etc. Felice, quem constituerunt sacristam esse, et
cellerarium, Benedictum, qui caput Scholam regeret, anno 1029. Gausfredo Abbate...
Aicmaro Caput Scholæ
Monasterii Gellonensis.
Capischolus, Gall.
Caspiscol.
Concilium Bituricense ann. 1031. cap. 7 :
Archidiaconi, Abbates. Præpositi,
Capischoli, Canonici, etc.
Capiscolis in Annal. Benedict. tom. 2. pag. 404.
Capiscolius apud Martenium tom. 4. Anecd. col. 606. Apud
Le Lievre, in Hist. Viennensi cap. 26. occurrit
Scholasticus sive
Capiscolus. In Charta Duranni Episcopi Arvernensis in Biblioth. Clun. pag. 535.
subscribit
Bernardus Capiscolus. Vide Odonem Gesseum in Hist. Podiensi lib. 1. cap.
23. lib. 2. cap. 21. Joseph. Scaliger. lib. 2. Epist. 185. Jacob. Petitum post
Pœnitentiale Theodori pag. 628. etc. Leges Partitæ seu Alfonsinæ, 1. part. tit. 6. 1. 5.
ubi de Cantoribus :
E algunas Eglesias Cathedrales son en que y a Cabescoles, que
han este mesmo officio que los Chantres, e Cabiscol tanto quiere dezir como cabdillo de
el coro, para levantar los cantos.
Vide suo loco.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cabiscolus. Hist. Dalphin. tom. 1. pag. 129. inter testes Guirpitionis ann. 1128. factæ per
Leodegarium de Clariaco Hugoni Episc. Gratianopol. recensentur
Ademarus Cabiscolus S.
Donati, etc. Et tom. 2. pag. 26. col. 2 :
Convenerunt in Capitulo R. in
Christo Pater D. Guill. Dei gratia Archiep... Humbertus Cabiscolus, etc.
Gassendus in Notitia Ecclesiæ Diniensis pag. 69. hæc habet de Præcentore : Prætereo autem
quod
Præcentor vocetur vulgo
Cabiscolus, causam reputari, quod sit veluti
Caput Chori ; at litteræ S. ac L. interpositæ verisimile
faciunt sic dictum quasi
Caput Scholæ ; idque confirmari ex eo
potest, quod in actis Joannis Filioli legerim,
Joannem Tassilem contulisse Scholas, ut
procuratorem Præcentoris ad quem pertineret illarum collatio.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Capitalis Scholæ. Annal. Benedict. tom. 4. pag. 43 :
Inde reversus (Willelmus)
in monasterium (Luciacum)
... factus primum divini officii assiduus custos,
ac Scholæ Capitalis illius loci.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Caput Colista, in Anecdot. Martenii tom. 4. col. 132.
Capischolia, Dignitas Capitis scholæ, id Charta ann. 1083. apud Catellum in Histor. Occitan.
pag. 870.
Capiscolia, in Charta ann. 1029. apud
Stephanotium Antiquit. Occitan. MSS. part. 2. pag. 486.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Cabischolaris Honor, in nova Gall. Christ. tom. 1. pag. 5.
3. Caput Scholæ, Locus ubi
consistit qui scholæ Cantorum præest. Ordo Romanus :
Tunc procedit Pontifex
(sacra facturus)
et antequam veniat ad Scholam, dividuntur cereostata
quatuor ad dextram, et tria ad sinistram, et pertransit Pontifex in Caput Scholæ, et in
gradu superiore, primo adorat sancta, etc.
Eadem verba habentur præterea infra.
Caput Senatus, Qui senatui præest. Vetus Scriptor de Constantino, post Ammianum Valesii editus :
Symmachus Caput Senati.
Inscriptio statuæ aureæ eidem Symmacho erectæ :
Qui primus in Senatu sententiam rogari solitus.
Liber Pontificalis in
Symmacho PP. :
Festus Caput Senatus et Exconsul.
Vita SS. Faustini et
Jovitæ Mart. num. 4 :
Parentes eorum Caput Senatus in hac civitate fuerunt.
Passio S. Caloceri Martyris num. 2 :
Quod pater ipsorum Caput Senatus in eadem
civitate fuerit, respondit.
Chartam Leonis IX. PP. ann. 1049. subscribit
Faustinus Caput Senatus et consul, apud Cælestinum et Ughellum in Episcopis
Bergomensibus.
Τῆς συγϰλήτου πάσης βουλῆς ἡγούμενος
dictus a Zenone Fratre Longinus, apud Theophanem ann. 17. Zenon.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Caput Senior, Dominus superior, apud Lobinellum Hist. Britan. tom. 2. pag. 182 :
Brientius etiam filius Urvoii, rerum omnium istarum Caput Senior, ibi affuit, qui
hæc omnia... concessit.
Caput Solidum. Libertates villæ Martelli in Lemovicib. ann. 1219. apud Justellum :
Quidquid acquisierint de suis terris... debet habere firmitatem, si cum sigillo
suo factum fuerit, reddito tamen Capite Solido, et accaptamento, et aliis redditibus
dominis quibus contingunt.
Quod vero
Caput solidum hic vocatur,
Capsoos et
Capsools, dicitur in Foris Beneharnensib. tit. 1. et alibi
passim, ubi vox hæc sumitur pro
laudimio : in Consuetudine Vasatensi jungitur cum
venta :
Capsools, vel
Capsouls et vendas. Sed quod
Gallandus ait, formatum id vocabuli, quasi præstatio sit a domino
capi solita, ex
supra allato loco refellitur : unde probabilius est
Capsools idem valere quod
Chef sol ; ita ut sit
solidus ex pretio rei venditæ, qui domino
capitali exsolvitur seu pars pretii, verbi gratia quintus, tertius decimus aut
vicesimus solidus, ad quam proportionem exsolvuntur vulgo laudimia. Vide
Capsoldum.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Per Capita Succedere, Dicitur de hæredibus plurimis qui suam quique
hæreditatis partem
accipiunt æqualiter, nulla stirpis, quam repræsentant, habita ratione.
Quoniam secundum
consuetudinem... quando plures cognati germani alicujus defuncti ad successionem illius
admittebuntur, tales cognati germani ex suo Capite et per Capita, et non in stirpes seu
per repræsentationem, succedebant... Dominus de S. Georgio, quia solus exstabat, pro uno
Capite dumtaxat, prænominati vero Domini de Buolio, de Mermenda, et de Calvamonte, quia
tres erant, pro tribus Capitibus sive portionibus... eidem Johannæ Daulphine succedere
debebant
, apud Baluz. tom. 2. Hist. Arvern. pag. 394.
Caput Tenere, Terminari, Gall.
Aboutir. Chronic.
Parmense ad ann. 1282 :
Et omnes domus Tenentes Caput ad plateam, pro Communi
æstimatæ fuerunt, ut pro Communi emerentur.
Vide alia
notione in
Captenere.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
In Capite Tenere, Abs Rege feudum tenere, nullo medio. Donatio Castrorum Volonæ et Montisfortis a
Regina Johanna Comitissa Provinciæ ann. 1379. facta Fulconi de Agouto, ex Schedis Præsidis
de Mazaugues :
Immediate et in Capite a nobis nostrisque teneant.
Vide
Tenere.
P. Carpentier, 1766.
Caput Tenerum Habere, Gallice diceremus
Avoir la tête foible, Debilioris esse capitis. Reg.
visitat. Odon. archiep. Rotomag. ex Cod. reg. 1245. fol. 346. v°. :
Dominus Hugo de
facili inebriabatur, et habebat Caput tenerum contra vinum.
P. Carpentier, 1766.
Capita Terrarum, Prædiorum domini. Stat. Mutin. rubr. 369. pag. 74. r° :
Quilibet massarius
et Capita terrarum, villarum et locorum districtus Mutinæ,... teneantur comparere coram
judice.
les Bénédictins de St. Maur, 1733–1736.
Caput Tersorii, Ora tersorii, Gall.
Bord. Inventar. Ecclesiæ Aniciensis ann. 1444 :
Item aliud Tersonum (tersorium)
de lino habens in quolibet Capite
duas barras de cotone albo.
Ad Caput Venire, in Historia Franc. epitomata Fredegarii cap. 65. nostris,
Venir a chef,
rem perficere.
Caput Viæ. Bulla Joannis XXII. PP. apud Waddingum num. 1321. in Regesto pag. 126 :
Seu est Caput Viæ per quam ingreditur ad dictum ortum.
Caput Vicariæ, Vicariæ, seu villæ præfectus, vel præcipuus. Petrus II. Rex Aragon. in Charta MS.
ann. 1283. pro confirmat. libertatum Catalaniæ :
Mittantur nuncii per vicarios et
officiales nostros,... quod portent bustiam cum signo Vicarii seu Capitis Vicariæ, vel
Subvicariæ.
Caput Villæ. Polyptychus S. Remigii Remensis :
In Ypapanti 10. sol. de Capite Villæ. In
Pascha 8. pulli, etc.
Fleta lib. 1. cap. 24. § 4 :
Nullus extraneus in
forinsecum Capitis Villæ, aut in suburbio hospitetur. Chef de bourg,
in
Consuetudine Santonensi art. 6. et Burdegal. art. 46.
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/151b.jpg)
« 1 caput » (par C. , 1678), dans , et al., Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. augm., Niort : L. Favre, 1883‑1887, t. 2, col. 151b. http://ducange.enc.sorbonne.fr/CAPUT1![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/151c.jpg)
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/152a.jpg)
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/152b.jpg)
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/152c.jpg)
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/153a.jpg)
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/153b.jpg)
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/153c.jpg)
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/154a.jpg)
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/154b.jpg)
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/154c.jpg)
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/155a.jpg)
![[]](?x=http://media.enc.sorbonne.fr/ducange/jpg/C/155b.jpg)
