Haearn
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | elfen gemegol, metel  |
|---|---|
| Math | meddyginiaeth, primary metabolite |
| Màs | 55.845 ±0.002 uned Dalton |
| Fformiwla gemegol | Fe |
| Clefydau i'w trin | Iron deficiency anemia, hypochromic anemia |
| Dyddiad darganfod | c. Mileniwm 5. CC |
| Symbol | Fe |
| Rhif atomig | 26 |
| Trefn yr electronnau | [Ar] 3d⁶ 4s² |
| Electronegatifedd | 1.83 |
| Cyflwr ocsidiad | 1.83 |
| Rhan o | elfen cyfnod 4, Elfen Grŵp 8 |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
| Haearn
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Symbol | Fe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rhif | 26 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dwysedd | 7874 kg m-3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Metel o liw llwyd yw haearn, sy'n elfen gemegol yn y tabl cyfnodol ac iddo'r symbol Fe (o'r Lladin ferrum 'haearn') a'r rhif 26. Elfen chweched gyffredinaf y bydysawd ydyw, sy'n bodoli mewn pedwar isotop sefydlog: 54Fe (5.845%), 56Fe (91.754%), 57Fe (2.119%), a 58Fe (0.282%).
Metel ydyw, ond anaml y'i ceir mewn ffurf fetelig ar wyneb y ddaear, gan ei fod yn ocsideiddio ym mhresenoldeb ocsigen a gwlybwr. Defnyddir y mwyn hematit (Fe2O3) yn amlaf i gynhyrchu haearn. Gall priodweddau haearn eu newid gan greu aloion ohono gydag amryw o fetelau eraill (a rhai an-fetelau, yn enwedig carbon a silicon) i ffurfio duroedd.
Mae haearn yn rhan anhepgor o ddeiet achos y'i ddefnyddir i ffurfio hemoglobin yn y gwaed. Serch hynny, gall gormodedd o haearn fod yn wenwynig ac mae'n un o'r achosion tocsicolegol cyffredinaf o farwolaeth plant dan 6 oed.
