Demetae

Llwythau Cymru tua 48 OC. Nid oes sicrwydd am yr union ffiniau.

Roedd y Demetae yn llwyth Celtaidd adeg yr Oes Haearn a chyfnod y Rhufeiniaid. Roedd eu tiriogaeth yn ne-orllewin Cymru, yn cyfateb yn fras i Sir Benfro, Sir Gaerfyrddin a Ceredigion.

Pan gyrhaeddodd y Rhufeiniaid i'r ardal tua 48 O.C. nid ymddengys fod y Demetae wedi gwrthwynebu rhyw lawer. Nid oes cofnod o'r Rhufeiniaid yn ymladd yn eu herbyn, yn wahanol iawn i'w cymdogion, y Silwriaid i'r dwyrain a'r Ordoficiaid i'r gogledd. Sefydlwyd canolfan i'r llwyth ym Maridunum (neu Moridunum: Caerfyrddin heddiw), lle mae cloddio wedi datgelu tref fechan yn ogystal a'r gaer Rufeinig.

Y Celtiaid
Pair Gundestrup
Brythoniaid Cymru Brythoniaid Silures Ordovices Demetae Deceangli Gangani
Llwythau eraill Rhestr o lwythau
Rhanbarthau hynafol Celtiaid Gâl Galatia Celtiberiaid Cynhanes yr Alban Cynhanes Cymru Pictiaid
Diwylliannau hynafol Hallstatt La Tène
Crefydd hynafol Derwyddiaeth Derwydd Bardi Vates Crefydd y Brythoniaid Crefydd yn y Brydain Rufeinig Crefydd Alo-Rufeinig Amldduwiaeth Rhestr Duwiau
Mytholeg y Brythoniaid Mytholeg Gymreig Mabinogi Hanes Taliesin Culhwch ac Olwen Pedair Cainc y Mabinogi Llên gwerin Cymru Mater Prydain Cylch Arthur
Mytholeg Oidelig Táin Bó Cúailnge Cylch Wlster Cylch y Ffeniaid Immram Echtrae
Ieithoedd Celtiaid Ieithoedd Brythonaidd Cymraeg Brythoneg Hen Gymraeg Cymraeg Canol Cernyweg Llydaweg Gwyddeleg Gaeleg yr Alban Manaweg
Celtiaid modern Cymry Albanwyr Gwyddelod Llydawyr Cernywiaid Manawiaid
Gwledydd Celtaidd Cymru Yr Alban Iwerddon Cernyw Llydaw Ynys Manaw
Prif fudiadau gwleidyddol Annibyniaeth i Gymru Datganoli Cymru Annibyniaeth yr Alban Iwerddon Unedig Llydaw Unedig Datganoli Cernyw Undod Celtaidd

Rhoddodd y llwyth ei enw i deyrnas Dyfed yn nes ymlaen, er bod y Ddyfed hanesyddol yn llai na thiriogaeth y llwyth. Efallai fod gan y llwyth gysylltiadau ag Iwerddon; yn sicr yr oedd teulu brenhinol teyrnas Dyfed yn nes ymlaen o dras Wyddelig, ac mae nifer fawr o arysgrifau Ogam mewn Gwyddeleg wedi eu darganfod yn yr ardal yma, er fod y rhain yn deillio o'r cyfnod wedi ymadawiad y Rhufeiniaid. Roedd teyrnas Deheubarth, a ffurfiwyd yn llawer diweddarach, yn cyfateb yn agos i ffiniau'r llwyth yma.