Арап çырăвĕ
Арап алфавичĕ — арап чĕлхин çырăвĕн алфавичĕ, çаплах урăх чĕлхесенче те (ытларах çĕнетнĕ тĕсĕпе), тĕслĕхрен, перси тата хăш тĕрĕк чĕлхисенче, усă кураççĕ.
Алфавичĕ 28 сас паллинчен тытăнса тăрать, сылтăмран сулахаялла çыраççĕ. Арап алфавичĕ финики алфавитне арап ятарлă сасĕсене палăртакан паллăсене хушăнса пулса тухнă. Çак сас паллисем - са, ха, заль, дад, за, гайн.
Хупă сасăсене палăртни
[тӳрлет | кодне тӳрлет]28 сас паллисенчен кашни, алиф сас паллисĕр пуçне, пĕр хупă сасса палăртать. Сас паллисене кăтартасси сăмахра хăш тĕлре пулнинчен килет. Сăмахăн пур сас паллине, ултă сас паллисĕр пуçне (алиф, даль, заль, ра, зай, вав) пĕрле çыраççĕ.
| сăмах вĕçĕнче | сăмах варринче | сăмах пуçĕнче | уйрăм тăракан | ячĕ | транслитераци | транскрипци |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ﺎ | ﺍ | أَلِف ’алиф | — | — | ||
| ﺐ | ﺒ | ﺑ | ﺏ | بَاء ба̄’ | б | [b] |
| ﺖ | ﺘ | ﺗ | ﺕ | تَاء та̄’ | т | [t] |
| ﺚ | ﺜ | ﺛ | ﺙ | ثَاء с̱а̄’ | с̱ | [θ] |
| ﺞ | ﺠ | ﺟ | ﺝ | جِيم джӣм | дж | [ʤ], [g] |
| ﺢ | ﺤ | ﺣ | ﺡ | حَاء х̣а̄’ | х̣ | [ħ] |
| ﺦ | ﺨ | ﺧ | ﺥ | خَاء х̮а̄’ | х̮ | [x] |
| ﺪ | ﺩ | دَال да̄ль | д | [d] | ||
| ﺬ | ﺫ | ذَال з̱а̄ль | з̱ | [ð] | ||
| ﺮ | ﺭ | رَاء ра̄’ | р | [r] | ||
| ﺰ | ﺯ | زَاي за̄й | з | [z] | ||
| ﺲ | ﺴ | ﺳ | ﺱ | سِين сӣн | с | [s] |
| ﺶ | ﺸ | ﺷ | ﺵ | شِين шӣн | ш | [ʃ] |
| ﺺ | ﺼ | ﺻ | ﺹ | صَاد с̣а̄д | с̣ | [sˁ] |
| ﺾ | ﻀ | ﺿ | ﺽ | ضَاد д̣а̄д | д̣ | [dˁ], [ðˤ] |
| ﻂ | ﻄ | ﻃ | ﻁ | طَاء т̣а̄’ | т̣ | [tˁ] |
| ﻆ | ﻈ | ﻇ | ﻅ | ظَاء з̣а̄’ | з̣ | [zˁ], [ðˁ] |
| ﻊ | ﻌ | ﻋ | ﻉ | عَيْن ‘айн | ‘ | [ʔˤ] |
| ﻎ | ﻐ | ﻏ | ﻍ | غَيْن гайн | г | [ɣ] |
| ﻒ | ﻔ | ﻓ | ﻑ | فَاء фа̄’ | ф | [f] |
| ﻖ | ﻘ | ﻗ | ﻕ | قَاف к̣а̄ф | к̣ | [q] |
| ﻚ | ﻜ | ﻛ | ﻙ | كَاف ка̄ф | к | [k] |
| ﻞ | ﻠ | ﻟ | ﻝ | لاَم ля̄м | ль | [l] |
| ﻢ | ﻤ | ﻣ | ﻡ | مِيم мӣм | м | [m] |
| ﻦ | ﻨ | ﻧ | ﻥ | نُون нӯн | н | [n] |
| ﻪ | ﻬ | ﻫ | ﻩ | هَاء ха̄’ | х | [h] |
| ﻮ | ﻭ | وَاو ва̄в | в | [w] | ||
| ﻲ | ﻴ | ﻳ | ﻱ | يَاء йа̄’ | й | [j] |
Алиф — арап алфавичĕн пĕртен-пĕр нимĕнле сасăна кăтартакан мар хупă сас палли. Пĕр чух тăсăмлă уçă сасăна а̄ (аяларах пăхăр), е хăйĕн сассисĕр пулăшу орфографи паллине кăтартма пултарать.
Перси алфавитĕнче (унран пулнисенче те) сас паллисен йĕрки кăшт урăхларах — малтан ва̄в пулать, хыççăн — ха̄’.
Уçă сасăсене кăтартни
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Арап чĕлхин тăсăмлă виçĕ сасăна (а̄, ӯ, ӣ) алиф, вав, йа сас паллисемпе çыраççĕ. Çырури кĕске уçă сасăсем пуплевре илтĕнмеççĕ те. Сасăна сăмахра илтĕнмелле каламалла пулсан (тĕслĕхрен, Коранра тата сăмахсарсенче), уçă сасăна кăтартма йĕркен çийĕнчи тата айĕнчи уçăмламалине (харакат) çыраççĕ.
Арап алфавичĕллĕ арап мар чĕлхисенче, уçă сасăсене матрес лекционис меслечĕпе (перси чĕлхинче тăсăмлă «алиф», «йа» тата «вав» уçă сасăсене çеç кăтартаççĕ) палăртаççĕ, е хушма паллăсене (уйгур челхинчи евĕр) кĕртеççĕ. Арап чĕлхинче уçă сасăсене кăтартакан сас паллисем çуккипе (семит чĕлхисенче уçă сасăсем сăмахăн никĕсне те кĕмеççĕ, сăмаха туса хунă е улăштарнă чух ылмашăнаççĕ) ХХ ĕмĕрте хăш мăсăльман çĕршывĕсенче (Турци, Вăтам Ази, Индонези, Малайзи тата урăх.) арап алфавичĕ вырăнне уçă сасăсене умлă-хыçлă кăтартма пултаракан алфавитсем (латиница, кириллица тата ур.) çырăва кĕреççĕ.
Хушма сас паллисем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Çӳлерех кăтартнă 28 сасă паллине хуруф (арап. حروف, ед.ч. حرف харф) теççĕ. Вĕсемсĕр пуçне, арап çырăвĕнче алфавит шутне кĕмен хушма виçĕ паллăпа усă кураççĕ.
| сăмах вĕçĕнче | сăмах варринче | сăмах пуçĕнче | уйрăм тăракан | ячĕ | транслитераци | транскрипци |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ﺀ | هَمْزَة хамза | ’ | [ʔ] | |||
| ﺄ | ﺃ | |||||
| ﺈ | ﺇ | |||||
| ﺆ | ﺅ | |||||
| ﺊ | ﺌ | ﺋ | ﺉ | |||
| ﺔ | — | ﺓ | تَاء مَرْبُوطَة та̄’ марбӯт̣а | — | [h] / [t] | |
| ﻰ | — | ﻯ | أَلِف مَقْصُورَة ’алиф мак̣с̣ӯра | а̄ | [aː] / [a] | |
- Хамза (карланкă смычка) уйрăм çырма та юрать, е«лартмалли» сас палли çинче (алиф, вав или йа) çыраççĕ. Хамза çырмалли мелĕ орфографи йĕркипе килĕшӳллĕ контекстран килет. Кирек епле мел пулсан та, хамза яланах пĕр сасăна палăртать.
Транслитераци
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Кириллицăллă тата латтинлă арап çырăвĕсен транслитерацин таблици, çаплах Интернетре сарăлнă арап çырăвĕн çирĕп йĕркеллĕ мар латтин транслитерацийĕ
| хупă сасăсем | уçă сасăсем | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ء | ب | ت | ث | ج | ح | خ | د | ذ | ر | ز | س | ش | ص | ض | ط | ظ | ع | غ | ف | ق | ك | ل | م | ن | ه | و | ي | ا | و | ي | арап сас паллисем | |
| ’ | б | т | с̱ | дж | х̣ | х̮ | д | з̱ | р | з | с | ш | с̣ | д̣ | т̣ | з̣ | ‛ | г | ф | к̣ | к | л | м | н | х | в | й | а̄ | ӯ | ӣ | кириллилени | |
| ʾ | b | t | ṯ | ǧ | ḥ | ḫ | d | ḏ | r | z | s | š | ṣ | ḍ | ṭ | ẓ | ʿ | ġ | f | q | k | l | m | n | h | w | y | ā | ū | ī | станд. | латтинлени |
| ' | th | j | 7 | kh | dh | sh | 9 | 6 | dh | ` | gh | 8 | oo | ee | нестр. | |||||||||||||||||
| 2 | 5 | 3 | ou | |||||||||||||||||||||||||||||
Арап çырăвне латтинлес йĕрке ISO 233 тĕнче стандарчĕпе килĕшӳллĕ.
Арап алфавичĕ, латтиница никĕсĕпе
[тӳрлет | кодне тӳрлет]1930-мĕш çулсен пуçламăшĕнче СССР-та Вăтам Азире пурăнакан арапсем валли латтинланă алфавита туса хатĕрленĕ, йышăннă. Анчах та ăна кулленхи пурнăçа кĕртеймен.
| A a | B в | C c | Ç ç | D d | E e | F f | G g |
| Ƣ ƣ | H h | Ħ ħ | I i | J j | K k | L l | M m |
| N n | O o | P p | Q q | R r | S s | Ş ş | T t |
| Ѣ ѣ | U u | V v | X x | Y y | Z z | ’ |
Юникод
[тӳрлет | кодне тӳрлет].......
Аялтарах никĕс арап паллисене таблицăна пухнă.
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | ||
| 0600 | | | | | ؋ | ، | ؍ | ؎ | ؏ | ||||||||
| 0610 | ؐ | ؑ | ؒ | ؓ | ؔ | ؕ | ؛ | ؞ | ؟ | ||||||||
| 0620 | ء | آ | أ | ؤ | إ | ئ | ا | ب | ة | ت | ث | ج | ح | خ | د | ||
| 0630 | ذ | ر | ز | س | ش | ص | ض | ط | ظ | ع | غ | ||||||
| 0640 | ـ | ف | ق | ك | ل | م | ن | ه | و | ى | ي | ً | ٌ | ٍ | َ | ُ | |
| 0650 | ِ | ّ | ْ | ٓ | ٔ | ٕ | ٖ | ٗ | ٘ | ٙ | ٚ | ٛ | ٜ | ٝ | ٞ | ||
| 0660 | ٠ | ١ | ٢ | ٣ | ٤ | ٥ | ٦ | ٧ | ٨ | ٩ | ٪ | ٫ | ٬ | ٭ | ٮ | ٯ | |
| 0670 | ٰ | ٱ | ٲ | ٳ | ٴ | ٵ | ٶ | ٷ | ٸ | ٹ | ٺ | ٻ | ټ | ٽ | پ | ٿ | |
| 0680 | ڀ | ځ | ڂ | ڃ | ڄ | څ | چ | ڇ | ڈ | ډ | ڊ | ڋ | ڌ | ڍ | ڎ | ڏ | |
| 0690 | ڐ | ڑ | ڒ | ړ | ڔ | ڕ | ږ | ڗ | ژ | ڙ | ښ | ڛ | ڜ | ڝ | ڞ | ڟ | |
| 06A0 | ڠ | ڡ | ڢ | ڣ | ڤ | ڥ | ڦ | ڧ | ڨ | ک | ڪ | ګ | ڬ | ڭ | ڮ | گ | |
| 06B0 | ڰ | ڱ | ڲ | ڳ | ڴ | ڵ | ڶ | ڷ | ڸ | ڹ | ں | ڻ | ڼ | ڽ | ھ | ڿ | |
| 06C0 | ۀ | ہ | ۂ | ۃ | ۄ | ۅ | ۆ | ۇ | ۈ | ۉ | ۊ | ۋ | ی | ۍ | ێ | ۏ | |
| 06D0 | ې | ۑ | ے | ۓ | ۔ | ە | ۖ | ۗ | ۘ | ۙ | ۚ | ۛ | ۜ | | ۞ | ۟ | |
| 06E0 | ۠ | ۡ | ۢ | ۣ | ۤ | ۥ | ۦ | ۧ | ۨ | ۩ | ۪ | ۫ | ۬ | ۭ | ۮ | ۯ | |
| 06F0 | ۰ | ۱ | ۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ | ۺ | ۻ | ۼ | ۽ | ۾ | ۿ |
Каллиграф стилĕсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Латин алфавитĕнче тĕрлĕ шрифтсем пур, çавăн пекех арап чĕлхи кун-çулĕнче арап çырăвĕн те темиçе стиль, «алă» (арап. خط х̮ат̣т̣ «йĕр, çырни, алă») пур.
Арап çырăвĕн авалхи стилĕсенчен пĕри — куфи, е куфа (арап. كوفي, Куфа хула ятĕнчен).
- Каçăсем
- Тĕрле стиль каллиграфи тĕслĕхĕсем 2008 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче архивланӑ.
- Мăсăльман каллиграфийĕ: Алăсем 2009 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.
- Arabic Calligraphy — Major Styles 2008 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 23-мӗшӗнче архивланӑ. (Islamic Arts and Architecture Organization, 2003)
- The Art of Arabic Calligraphy (Mamoun Sakkal, 1993)
Арап цифрисем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]VIII ĕмĕртенпе хисепе çырма модифициленĕ индии цифрисемпе вуннăллă тăрăмлă шутлав йĕркипе усă кураççĕ. Хисепе цифрăсемпе сулахайран сылтăмалла çыраççĕ.
| европа | кулленхи арап | тухăç арап |
|---|---|---|
| 0 | ٠ | ۰ |
| 1 | ١ | ۱ |
| 2 | ٢ | ۲ |
| 3 | ٣ | ۳ |
| 4 | ٤ | ۴ |
| 5 | ٥ | ۵ |
| 6 | ٦ | ۶ |
| 7 | ٧ | ۷ |
| 8 | ۸ | ٨ |
| 9 | ٩ | ۹ |
Çавăн пекех пăхăр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Арап алфавичĕпе каллиграфи 2003 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.(акăлч.)
- Арап алфавичĕ(акăлч.)
- Арап алфавичĕпе каллиграфи 2008 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ.(акăлч.)
- Ара алфавичĕ, вырăс транскрипципе
- Арап транслитерацийĕ, харпăр тĕллĕ юсаса лартма пулать 2008 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 28-мӗшӗнче архивланӑ.
- Тĕрлĕ стиллĕ каллиграфи тĕслĕхĕсем 2008 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче архивланӑ.
- Мăсăльман каллиграфийĕ: Алă çырăвĕсем 2009 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 8-мӗшӗнче архивланӑ.
- Arabic Calligraphy — Major Styles 2008 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 23-мӗшӗнче архивланӑ. (Islamic Arts and Architecture Organization, 2003)
- The Art of Arabic Calligraphy (Mamoun Sakkal, 1993)
Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Культура и письменность Востока. 1931, № 10.