8. vijek

Istočna hemisfera na početku 8 vijeka.

Istočna hemisfera na kraju 8. vijeka.

8. vijek je razdoblje koje je trajalo od 701. do 800. godine. U Evropi se tradicionalno smatra dijelom ranog srednjeg vijeka.

Pregled

Na istočnoj hemisferi je tada najveća država - Arapsko Carstvo, odnosno Omejadski halifat - na samom početku 8. vijeka ponovno pokrenulo teritorijalnu ekspanziju, što je na krajnjem zapadu kao rezultat imalo muslimansko osvajanje Iberijskog poluotoka, odnosno prvo uporište islama na evropskom kontinentu. Ekspanzija je, međutim, relativno brzo zaustavljena, prvo od strane Bizanta razbijanjem opsade Carigrada, zatim od strane Franaka u bitci kod Poitiersa. Halifat, koji se više nije mogao širiti, suočio se sa ekonomskom i političkom krizom, koja se odrazila kako kroz dinastijske sukobe, tako i kroz velike ustanke u Sjevernoj Africi i Perziji. Potonji je na vlast donio novu, abasidsku, dinastiju halifa, mada ona nije uspjela u potpunosti nametnuti vlast Halifatu, s obzirom da su Omejadi zadržali kontrolu nad Iberijskim poluotokom. Time je prestalo dotadašnje političko jedinstvo islamskog svijeta, ali su se Abasidi nakon toga posvetili kako unutrašnjim reformama, tako i razvoju arapske kulture i nauke, zbog čega njihov dolazak na vlast predstavlja početak tzv. islamskog zlatnog doba.

Abasidi su nedugo nakon dolaska na vlast uspjeli u bitci za Talas zaustaviti širenje Kineskog Carstva na zapad, odnosno omogućiti kasniju islamizaciju Centralne Azije. Taj veliki poraz je slijedilo i izbijanje velikog Anshi ustanka protiv dinastije Tang; iako je ustanak nakon nekoliko godina skršen, izazvao je dotada nezapamćeno krvoproliće i razaranja te se od njega dinastija Tang nikada nije uspjela oporaviti. Vakuum moći su počeli postepeno koristiti regionalni gospodari rata, dok je na zapadnim granicama kinesku vlast počela izazivati Tibetansko Carstvo.

Nakon što je dobacilo arapske napade Bizantsko Carstvo nije uspjelo iskoristiti taj uspjeh, prije svega zbog unutrašnjih problema, odnosno ikonoboračkog spora. On je izazvao ne samo endemske građanske ratove u Bizantu, nego trajno pokvario odnose sa zapadnom Crkvom. To su najbolje iskoristili franački vladari iz nove dinastije Karolinga koji su se nametnuli kao novi zaštitnici rimskih papa, a od druge polovice 8. vijeka pod Karlom Velikim otpočeli proces stvaranja nove, velike države koja je ne samo ujedinila dotadašnja "barbarska kraljevstva" nego otpočela program pokrštavanja dotada paganskih područja na sjeveru Evrope. Duga Karlova vladavina, koja je dovela do prvog velikog procvata kulture u Evropi nakon pada Rimskog Carstva, poznatog kao karolinška renesansa je pred sam kraj vijeka zasjenjena pojavom vikinških napadača sa sjevera.

Glavni događaji i razvoji

• 711 - Arapi ruše Vizigotsku državu i osvajaju Hispaniju.
• 717 - 718 - Bizant uz pomoć Bugara razbija drugu arapsku opsadu Carigrada, čime je zaustavljen islamski prodor u Evropu sa istoka.
• 732 - Bitka kod Poitiersa u kojoj franački vojskovođa Karlo Martel zaustavlja prodor Arapa u Evropu.
• 726 - Bizantski car Lav III Isavrijac donosi ukaz kojim naređuje uništavanje ikona čime započinje period ikonoborstva.
• 25. 1. 750 - Bitka na Zabu u kojoj ustanici na čelu sa As-Saffahom nanose odlučujući poraz omejadskom halifi Marvanu II, poslije čega će As-Saffah postati halifa i uspostaviti Abasidski halifat.
• maj-septembar 751 - Bitka za Talas u kojoj abasidska vojska nanosi odlučujući poraz kineskoj vojsci dinastije Tang, okončavši tako kinesku dominaciju nad Centralnom Azijom i stvorivši uvjete za postepenu islamizaciju te oblasti.
• 751 - Franački majordom Pipin Mali, uz podršku plemića i blagoslov pape Zaharije sa prijestolja zbacuje kralja Hilderika III okončavši time Merovinšku dinastiu, te stupa na prijestolje započevši Karolinšku dinastiju.
• 756 - Abd ar-Rahman I, jedini preživjeli član bivše vladarske kuće Omejada, u al-Andalusu (Španija) osniva samostalnu muslimansku državu poznatu kao Kordovski Emirat, čime je trajno okončano dotadašnje političko jedinstvo islamskog svijeta.
• 756 - 763 - Veliki An Shi ustanak protiv kineske dinastije Tang koji će izazvati trajno slabljenje države.
• 774 - Franački kralj Karlo Veliki poduzima pohod na sjevernu Italiju u kojoj je svrgnut Deziderije, posljednji langobardski kralj; Karlo Veliki se proglašava langobardskim kraljem, čime je najveći dio Italije nominalno pripojen Franačkom Carstvu.
• 787 - Drugi nikejski sabor na kome je osuđeno ikonoborstvo te ponovno utvrđeno jedinstvo zapadne i istočne Crkve.
• 793 - Vikinzi napadaju, pljačkaju i pustoše samostan Lindisfarne u sjeveroistočnoj Engleskoj; tradicionalni datum početak vikinškog doba.
• 800 - Karlo Veliki okrunjen za rimskog cara.

Važnije osobe

• Karlo Veliki

Izumi i otkrića

• Izrada papira (među Arapima)