Krign-bev
.jpg)
| Iskevrennad eus | disease of cellular proliferation, neoplasm, tumor, kleñved  |
|---|---|
| Anv er yezh a orin | καρκῐ́νος |
| Anvet diwar | crab, Kresteneg |
| Age of onset | any age |
| Abeg pennañ | causes of cancer, infectious causes of cancer |
| Efed | cancer pain |
| Studiet gant | onkologiezh, cancer biology |
| Dibarder mezegel | onkologiezh |
| Dezverket dre | malignancy |
| Risk factor | butuniñ |
| Handled, mitigated, or managed by | cancer prevention, early detection of cancer, treatment of cancer |
| ICD-9-CM | 199 |
| ICPC 2 ID | A79 |
| ID en Thesaurus NCI | C9305 |
| Enebet ouzh | benign neoplasm |
Dre viroù melen emañ diskouezet ar yoc'henn yud, ur steredenn velen en he c'hreiz.
1 : skeventenn dehou
2 : livenn-gein
3 : skeventenn gleiz
4 : kostezennoù
5 : aortenn
6 : felc'h
7 : lounezh kleiz
8 : lounezh dehou
9 : avu
Ar c'hrign-bev, anvet ivez kankr, zo ur c'hleñved hirbad hag a zeu diwar paotadur direizh ar c'helloùigoù en ur gwiad yac'h eus ar c'horf[1]. Ar c'helloùigoù-se zo klonet diwar ur gellig bet kemmet he dezverkoù.
Seul vuanoc'h e kaver ar c'hrign-bev, seul niverusoc'h ez eo ar chañsoù da zreistbevañ. Ar butun a zo kaoz eus 22% eus ar marvioù gant ar c'hrign-bev. Un 10% all a zo awenet gant an teuc'hegezh, ar bouetañ fall, ar vank a sport hag un evañ alkol re uhel.
Un darn eus ar c'hrignoù-bev a c'hell bezañ talet outo dre chom hep butuniñ, ober sport, chom hep evañ re alkol, debriñ legumaj, debriñ frouezh,chom hep debriñ re boued savet gant ar greanterezh ha kig-ruz, chom nebeut amzer dindan an heol pa vez kreñv. E 2015, e-tro 90,5 milion a dud a oa klañv gant ur c'hrign-bev[2]. E-tro 14,1 milion a dud a vez kavet dezho ur c'hreign-bev bep bloaz (hep krign-bev ar groc'hen er-maez eus ar melanom). E-tro 8,8 million a dud a varv bep bloaz gant ur c'hrign-bev (15.7% eus hollad ar marvioù).
Bevoniezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Doareoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ur renkadur a zo d'ar c'hrignoù-bev hervez peseurt organ a zo taget :
- Krign-bev ar vronn
- Krign-bev ar pankreas
- Krign-bev ar skevent
- Krign-bev an divgell
- Krign-bev an empenn
- Krign-bev ar vigell
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ar c'hrign-bev a zo bet atav eus outañ en istor Mab-Den. An deskrivadur anatañ eus ar c'hrign-bev a oa bet e-tro 1600 a-raok Jezuz-Krist e Papiruz Edwin Smith. En destenn-se e oa kaoz eus krign-bev ar vronn. Hippokrates (e-tro -460,-370 ) a glask diskrivañ doareoù disheñvel ar c'hrign-bev, evit ober eus outo e implij ar ger gresianek καρκίνος karkinos (krank pe grilh-dour). An anv-se a zo deuet dre tres un dorzhell solud ha drouk, gant "ar gwaziennoù astennet a-bep tu evel al loen ar c'hrank, dre ma z'eo an tostañ, en deus roet an anv-se".
Er XVvet, XVIvet ha XVIIvet kantved, e oa krog ar vedisined da sellet e-barzh ar c'horfoù evit kompren na pen aos e oa marvet an dud. Ar c'helnner alaman Wilhelm Fabry a soñje dezhañ e oa awenet krign-bev ar vronn gant ur bouloudenn wad. Ar c'helenner izelvroat François de la Boe Sylvius, heulier Descartes, a soñje dezhañ e oa awenet an holl c'hleñvedoù gant un argerzh kimiek.
Dreistbevañ
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
An dreistbevañ d'ur c'hrign-bev a zo liammet gant an doare krign-bev, ha peur eo bet kavet ar c'hleñved. Hervez ar c'hrign-bev ha peur eo bet kavet, an dreistbevañ a vez mat-tre pe izel-tre (nebeut mizioù). Ur wech metastazet ur c'hrign-bev ez eo uhel ar feur mervel. Un hanter eus ar c'hlañvidi tapet gant ur c'hrign-bev alouber (hep ar c'harcinoma in situ pe krign-bev ar groc'hen hep melanom) a varvo gant ar c'hrign-bev pe ar pare.
Epidemologiezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E 2008, 12,7 milion krign-bev a oa bet kavet hag e 2010 e-tro 7,98 milion a dud a oa marvet gant ur c'hrign-bev. 13% eus ar marvioù bep bloaz a zo gant ur ur c'hrign-bev. Ar c'hrign-bev a gaver ar muiañ eo krign-bev ar skevent (1,4 milion a dud marvet), krign-bev ar stomog (740 000 den marvet), krign-bev an avu (700 000), krign-bev ar c'holon pe liammet gantañ (610 000) ha krign-bev ar vronn (460 000). Dre ar sifroù-se e weler ez eo ar c'hrignoù-bev alouber an doare uhelañ ma varver er bed dioreet hag an eil er vroioù o tiorenn. An hanter eus an dud tapet gant ur c'hrign-bev a vez kavet e takad ar vroioù dioreet.