Элвіс Прэслі

Элвіс Прэслі
англ.: Elvis Aaron Presley англ.: Elvis Presley
Асноўная інфармацыя
Дата нараджэння	8 студзеня 1935(1935-01-08)[…]
Месца нараджэння	Тупела, Місісіпі, ЗША
Дата смерці	16 жніўня 1977(1977-08-16)[…] (42 гады)
Месца смерці	Мемфіс, Тэнесі, ЗША[…]
Месца пахавання	Грэйсленд[d]
Краіна	ЗША
Бацька	Vernon Presley[d]
Маці	Gladys Presley[d]
Жонка	Прысцыла Прэслі[d]
Дзеці	Lisa Marie Presley[d]
Альма-матар	Humes Preparatory Academy Middle School[d] (чэрвень 1953)
Музычная дзейнасць
Прафесіі	кінаакцёр, спявак, кампазітар, акцёр, ваенны, афіцэр, філантроп, актывіст
Пеўчы голас	барытон
Інструменты	гітара, фартэпіяна, вакал і бас-гітара
Жанры	рок-н-рол, поп-музыка, rockabilly[d], кантры, госпел[d], рытм-н-блюз, блюз, поп-рок, кантры-рок і рок-музыка
Узнагароды	Зала славы госпела[d] Зала славы рок-н-рола (1986) Ганаровы грамадзянін Будапешта[d] (2011) зорка на галівудскай «Алеі славы»
Аўтограф
elvis.com (англ.) elvisthemusic.com (англ.)
Медыяфайлы на Вікісховішчы
Цытаты ў Вікіцытатніку

Э́лвіс Ааро́н Прэ́слі (англ.: Elvis Aaron Presley; 8 студзеня 1935 — 16 жніўня 1977) — амерыканскі спявак і акцёр. Нягледзячы на тры дзесяцігоддзі, якія мінулі са дня яго смерці, Элвіс Прэслі працягвае заставацца самым паспяховым выканаўцам, побач з Майклам Джэксанам, папулярнай музыкі XX стагоддзя, і яму па сёння належыць мноства непераўзыдзеных рэкордаў у галіне гуказапісу. Яго вядомасць настолькі шырокая, што большасць людзей кліча яго проста — «Элвіс». З Элвісам Прэслі таксама асацыюецца ўстойлівае словазлучэнне «Кароль рок-н-рола» (у Амерыцы часта проста «Кароль» — The King). Знаходзіцца на трэцім месцы сярод найвялікшых выканаўцаў усіх часоў і найвялікшых вакалістаў па версіі часопіса Rolling Stone.

Раннія годы

Маленства

Элвіс Прэслі нарадзіўся 8 студзеня 1935 года ў Тьюпело, штат Місісіпі, у сям'і Вернана і Глэдзіс Прэслі (блізнюк Элвіса — Джэс Гарон — памёр падчас родаў). Сям'я Прэслі была даволі бедная; становішча пагоршылася, калі бацька будучага спевака патрапіў у турму па абвінавачванні ў падробцы чэкаў у 1938 годзе (ён быў вызвалены толькі праз два гады). Элвіс з дзяцінства рос у асяроддзі музыкі і рэлігіі: абавязковым было наведванне царквы і ўдзел у царкоўным хоры. Маці Прэслі асабліва сачыла за манерамі сына, прывіўшы таму на ўсё жыццё выключную ветлівасць і павагу да старэйшых. На свой адзінаццаты дзень нараджэння Элвіс атрымаў у падарунак гітару — наўзамен веласіпеда, які сям'я не магла сабе дазволіць. Верагодна, на такі выбар паўплываў першы музычны поспех Элвіса — за некалькі месяцаў да таго ён атрымаў прыз на кірмашы за выкананне народнай песні «Old Shep».

У Мемфісе

У верасні 1948 года сям'я Прэслі была вымушана пераехаць у Мемфіс (шт. Тэнесі), дзе было больш магчымасцей для бацькі Прэслі знайсці працу. Менавіта ў Мемфісе Элвіс пачаў больш усвядомлена цікавіцца сучаснай музыкай, па радыё ён слухаў кантры, традыцыйную эстраду, а таксама перадачы з негрыцянскай музыкай (блюз, бугі-вугі, рытм-н-блюз). Ён таксама часта наведваў кварталы Біль-стрыт у Мемфісе, дзе на свае вочы назіраў гульню чорных блюзменов (так, напрыклад, Бі Бі Кінг ведаў Прэслі, калі той яшчэ быў падлеткам) і блукаў па негрыцянскі крамах, пад уплывам якіх у Элвіса выпрацаваўся свой, ярка вылучаюцца яго стыль адзення. Скончыўшы школу летам 1953 года, 18-гадовы Прэслі ўладкаваўся працаваць кіроўцам грузавіка. Менавіта тады ён вырашыў зайсці ў гуказапісвальную студыю, якая належала Сэму Філіпсу, і за восем долараў запісаць пад гітару пару песень. Аддрукаваная ў адным асобніку двухбаковая пласцінка з песнямі «My Happiness» і «That's When My Heartache Begins» была фармальна запозненым падарункам маці Прэслі, хоць сапраўднай прычынай такога кроку было жаданне Прэслі пачуць свой голас у запісу. Да таго часу ён ужо вызначана хацеў стаць музыкай, але не ведаў у якім жанры — выконваць ці госпел і царкоўныя гімны або граць кантры. Ён таксама паспеў некалькімі месяцамі раней выступіць у клубе і на некалькіх аматарскіх канцэртах. Сакратар студыі Філіпс запісала дадзеныя Прэслі, які паказаўся ёй цікаўным (на пытанне, да якога выканаўцу найбольш блізка яго спевы, Прэслі адказаў, што «такога няма»). Прэслі папрасіў яе патэлефанаваць яму, як толькі фірме Філіпс, у якога быў свой лэйбл Sun Records, спатрэбіцца спявак. Пасля гэтага ён неаднаразова спыняўся ў канторы студыі ў надзеі атрымаць працу (для сябе Прэслі запісаў яшчэ адну пласцінку ў пачатку 1954).

Запісы для Sun Records

«That's All Right»

У чэрвені 1954 Сэм Філіпс задумаў запісаць некалькі песень для Sun Records і для гэтага запрасіў знаёмых яму гітарыста Скоці Мура і кантрабасіста Біла Блэка. У пошуках вакаліста ён вырашыў паспрабаваць — па напамінку свайго сакратара — Элвіса Прэслі. Спачатку нічога выразнага не выходзіла, рэпетыцыі тым не менш працягваліся ў студыі некалькі тыдняў. 5 Ліпеня музыкі на перапынку пасля запісу балады «I Love You Because» сталі найграваць «That's All Right (Mama)». Гэта была блюзавая кампазіцыя Артура Крудапа, аднак Прэслі, Мур і Блэк надалі ёй нечаканы рытм. Пачуўшы, як граюць у студыі, Філіпс спытаў музыкантаў, што гэта за мелодыя. Тыя прызналіся, што самі не ведаюць. Філіпс папрасіў іх паўтарыць тое ж самае і запісаў песню. Аналагічным чынам была запісаная следам «Blue Moon Of Kentucky», блюграсавы хіт Біла Манро. Так нарадзілася то гучанне, якое шукалі Сэм Філіпс і сам Прэслі.

Першыя сінглы і выступленні

Юны Элвіс

Сінгл «That's All Right» (з «Blue Moon Of Kentucky» на адваротным баку) выйшаў 19 ліпеня 1954 і разыйшоўся ў колькасці дваццаці тысяч асобнікаў, дзякуючы амаль бесперапыннаму пройгрышу песні на радыёстанцыях Мемфіса. Па формуле першай пласцінкі (запіс аднаго боку на аснове блюзу, запіс другога — на аснове кантры) на працягу года былі выпушчаныя сінглы «Good Rockin 'Tonight» (верасень 1954 г.), «Milkcow Blues Boogie» (студзень 1955 г.), «Baby, Let's Play House» (красавік 1955 г.), «I Forgot To Remember To Forget» (жнівень 1955 г.). Усе гэтыя песні сталі не толькі бясспрэчным артыстычным дасягненнем для самога спявака, але і класікай рок-н-ролу, якая абавязана сваім развіццём у немалой ступені менавіта работам Элвіса Прэслі для Sun Records. Варта адзначыць, што яго раннія пласцінкі не называліся тады рок-н-ролам (тэрмін гэты ўсё яшчэ быў выкарыстоўваем рэдка), а лічыліся новай разнавіднасцю кантры, таму мянушку Элвіса Прэслі ў тыя гады было «Хілбілі кэт» («Hillbilly Cat», " хілбілі "- адна з састарэлых назваў кантры). Ранняя музыка Прэслі выклікала супярэчнасці, так як радыёслухачам таго часу было незразумела, спявае ці белы выканаўца або негрыцянскі (расавая сегрэгацыя была тады нормай жыцця амерыканскага Поўдня), незразумелы быў жанр (папулярная музыка яшчэ з пачатку стагоддзя таксама выразна катэгарызавалася), — менавіта гэта змешванне ўсіх элементаў амерыканскай культуры і ставіцца ў заслугу Элвісу Прэслі. Улетку 1954 таксама пачаліся першыя выступленні Прэслі, Мура і Блэка (на афішах яны ўсе разам называліся «Blue Moon Boys»). Нягледзячы на правал у папулярным радыёканцэрце кантры-музыкі «Grand Ole Opry» у Нэшвіле ў верасні таго года, выступленні «Blue Moon Boys» праходзілі з вялікім поспехам. Яны шмат гастралявалі па Поўдню, асабліва па Тэхасе, часам з імі ездзілі Джоні Кэш і Карл Перкінс, узыходзячыя зоркі Sun Records. З кастрычніка 1954 года музыкі сталі пастаяннымі ўдзельнікамі суботніх радыёканцэртаў «Louisiana Hayride», якія праходзілі ў Луізіяне. Менавіта тады нарадзілася характэрная харэаграфія рухаў Прэслі на сцэне, — складалася ў апантаным разгойдванні сцёгнаў у спалучэнні з эмацыйнымі рухамі рук і цела, — выклікала беспрэцэдэнтнае ўзбуджэнне публікі. Гэтыя выступленні, а таксама новыя сінглы спрыялі росту вядомасці спевака на Поўдні ЗША, а да канца 1955 і ў нацыянальным маштабе (сінгл «I Forgot To Remember To Forget» заняў 1-е месца ў хіт-парадзе катэгорыі кантры часопіса «Білборд»). Гэта прыцягнула ўвагу палкоўніка Тома Паркера, дзелавога паўднёўца, які апякаў у той час зорку кантры Хэнка Сноў. Паркер на працягу года прыглядаўся да Прэслі, перш чым заключыў кантракт з спеваком у жніўні 1955 года на кіраванне яго справамі (хоць фармальна ранейшы імпрэсарыё Прэслі — Боб Ніл — яшчэ год заставаўся яго менеджарам). Паркер разумеў абмежаваныя магчымасці Sun Records і шукаў выхад на буйныя лэйблы. Нарэшце, зацікаўленасць праявілі RCA Records, 20 лістапада 1955 года падпісалі кантракт з Прэслі. RCA таксама прадбачліва выкупілі ўвесь каталог запісаў Прэслі на Sun Records за 40 000 долараў, з якіх 5000 прызначаліся асабіста Прэслі.

Кароль рок-н-ролу (1956)

Тэлевыступленні і новыя запісы

1956 стаў паваротным у лёсе Элвіса Прэслі, прынёсшы яму не толькі нацыянальную, але і сусветную славу. Першым сінглам Прэслі на RCA стала пачуццёвая блюзавай кампазіцыя «Heartbreak Hotel». Песня не мела нічога агульнага з ранейшымі запісамі на Sun Records, і гэта насцярожыла RCA, аднак іх асцярогі апынуліся марнымі: сінгл заняў 1-е месца і разышоўся ў колькасці больш за мільён асобнікаў. Следам былі выпушчаныя сінгл «I Want You, I Need You, I Love You», а таксама першы працяглы альбом («Elvis Presley»), упершыню ў гісторыі гуказапісу таксама пераваліла мільённую адзнаку. Тады ж рушылі ўслед першыя тэлевыступленні, якія выклікалі шок у Амерыкі і пакланенне тысяч амерыканскіх падлеткаў. Музыка, адзенне, рухі, манеры і маладосць Элвіса — усё было непадобна на звычайных выканаўцаў кантры і ўжо тым больш — на эстрадных спевакоў накшталт Сінатры. У той жа час паднялася хваля абурэння з боку старэйшага пакалення, хто бачыў у Прэслі вульгарнасць і бясталентнасць (асабліва негатыўную рэакцыю выклікала тэлешоў Мілтан Берліо, на якім у чэрвені 1956 Элвіс упершыню выканаў «Hound Dog»), што стварыла Элвісу Прэслі імідж «бунтара», хоць сам спявак ніколі такім сябе не адчуваў. Прыкладам адносін да спеваку можа служыць тэлевядучы Эд Саліван, які першапачаткова заявіў, што Прэслі няма месца ў яго шоў, аднак затым не толькі запрасіў спевака на некалькі перадач, але і які заявіў у прамым эфіры, што Элвіс Прэслі «сапраўды прыстойны малады чалавек». Улетку 1956 выходзяць сінгл «Hound Dog / Don't Be Cruel», а ўвосень другі альбом «Elvis» — і той і іншы занялі 1-е месца; да гэтага часу Прэслі дасягнуў міжнароднай папулярнасці дзякуючы выпуску пласцінак за мяжой (асаблівы — і дастаткова стабільны — поспех у Прэслі быў і застаецца ў Вялікабрытаніі і Германіі). У кастрычніку амерыканскі часопіс «Вар'етэ» даў Прэслі «каралём рок-н-ролу». Тады ж палкоўнік Том Паркер стаў адзіным імпрэсарыё Элвіса Прэслі.