Хакей з мячом

Хакей з мячом, бэндзі (англ.: bandy) ці рускі хакей — зімовая спартыўная камандная гульня з клюшкамі і невялікім цвёрдым мячом на ледзяным полі футбольных памераў з удзелам двух каманд з 11 чалавек на каньках (па 10 палявых гульцоў і аднаму варатару ў кожнай). У працэсе гульні палявыя гульцы спрабуюць клюшкамі закінуць мяч у вароты іншай каманды і пры гэтым не дазволіць супернікам зрабіць тое ж самае.

Матч складаецца з двух таймаў па 45 хвілін; па рашэнні суддзі пры неспрыяльных умовах надвор'я — часцей за ўсё вельмі нізкай тэмпературы або моцным снегападзе — 3 таймы па 30 хвілін, пераможцам з'яўляецца каманда, якая за час гульні здолела часцей закінуць мяч у вароты суперніка (забіла больш галоў).

Найбуйнейшай міжнароднай арганізацыяй у хакеі з мячом з'яўляецца Федэрацыя міжнароднага бэндзі (англ.: FIB — Federation of International Bandy). Хакей з мячом — афіцыйна прызнаны Міжнародным алімпійскім камітэтам зімовы від спорту, аднак у праграму Зімовых Алімпійскіх гульняў ён не ўваходзіць. У якасці паказальнай дысцыпліны хакей з мячом быў прадстаўлены на VI Зімовых Алімпійскіх гульнях у Осла ў 1952 годзе.

Гісторыя

Першыя згадкі аб гульнях на лёдзе замёрзлых вадаёмаў адносяцца да эпохі Сярэднявечча. У рускіх летапісах X—XI стагоддзяў распавядаецца пра народную забаўку, у якой некалькі чалавек на невялікай пляцоўцы палкамі ганялі які-небудзь круглы прадмет. У розных мясцовасцях гульню называлі па-рознаму: ваўчок, кацёл, клюшкаванне.

Прыхільнікам гэтай гульні з'яўляўся Пётр I. Пры ім гульцы пачалі выкарыстоўваць жалезныя канькі, завезеныя царом з Галандыі.

Гульні, якія аддалена нагадваюць сучасны хакей з мячом, адначасова з'явіліся і развіваліся таксама ў іншых краінах — Канадзе, Вялікабрытаніі, Швецыі, Галандыі і таму дакладна сказаць, якая краіна з'яўляецца радзімай хакея з мячом, немагчыма.

Хакей з мячом, у сучасным разуменні спартыўнай дысцыпліны, сфармаваўся ў Вялікабрытаніі ў першай палове XIX стагоддзя. У 1850—1870-я некаторыя англійскія футбольныя клубы («Шэфілд Юнайтэд», «Нотынгем Форэст» і іншыя) нараўне з футболам культывавалі і бэндзі. Паступова ўзнікалі і асобныя бэндзі-клубы. У 1891 годзе ў Вялікабрытаніі была створана Нацыянальная асацыяцыя бэндзі (першае падобнае аб'яднанне ў свеце), якая распрацавала афіцыйныя правілы гульні. Англічане ў канцы XIX — пачатку XX стагоддзяў паспрыялі развіццю хакея з мячом у еўрапейскіх краінах — Швецыі, Нарвегіі, Швейцарыі і іншых. Англійскія спецыялісты арганізоўвалі футбольна-хакейныя гурткі на прамысловых прадпрыемствах у Расіі. У 1888 годзе пецярбургскі студэнт Пётр Масквін заснаваў «Санкт-Пецярбургскі гурток аматараў спорту» (клуб «Спорт»), а ў 1897 годзе ён распрацаваў першыя ў Расіі правілы для хакея з мячом. 20 сакавіка 1898 года ў Санкт-Пецярбургу быў згуляны першы матч па хакеі з мячом — «рускаму хакеі».

У 1913 годзе ў швейцарскім Давосе праведзены чэмпіянат Еўропы па хакеі з мячом, аднак Першая сусветная вайна надоўга спыніла развіццё гэтага віду спорту. У пачатку дваццатых гадоў нацыянальныя федэрацыі былі альбо распушчаны (як у 1924 годзе ў Даніі), альбо прынялі правілы «канадскага хакея» (як у 1922 годзе ў Венгрыі). Аўстрыйцы працягвалі рэгулярна гуляць у бэндзі, але толькі да канца дваццатых гадоў. Насуперак гэтай тэндэнцыі, на перыяд паміж сусветнымі войнамі прыйшоўся росквіт бэндзі ў Прыбалтыцы, калі ў Эстоніі і Латвіі да сярэдзіны трыццатых гадоў праводзіліся рэгулярныя чэмпіянаты.

Толькі ў Скандынавіі (Швецыя, Нарвегія, Фінляндыя) і СССР хакей з мячом не перарываў сваю гісторыю. Да сярэдзіны XX стагоддзя гэтыя чатыры краіны заставаліся адзінымі, у якіх гэты від спорту развіваўся і заставаўся папулярным. Аднак правілы, якія існавалі з аднаго боку ў Скандынавіі, а з другога боку ў СССР, крыху адрозніваліся. Гэтыя абставіны стрымлівалі папулярызацыю бэндзі ў іншых краінах, нягледзячы на высілкі ўсіх чатырох краін: Нарвегія, напрыклад, у 1952 годзе настаяла на ўключэнні ў праграму Зімовых Алімпійскіх гульняў у Осла бэндзі ў якасці паказальнага віду спорту. 12 лютага 1955 года ў Стакгольме была створана Федэрацыя міжнароднага бэндзі, правілы гульні былі ўніфікаваны, пасля чаго ў тым жа годзе адбылася першая міжнародная сустрэча па новых правілах паміж зборнымі СССР і Швецыі. З 1957 года рэгулярна праводзяцца чэмпіянаты свету.

У 1963 годзе бэндзі быў адроджаны ў Галандыі, у 1988 годзе — у Венгрыі, з 1981 года праводзяцца рэгулярныя гульні ў ЗША, а з 1986 годзе — у Канадзе. Пасля распаду СССР у арбіту міжнароднага бэндзі ўцягнуліся Казахстан, Беларусь, Эстонія, Латвія і Кіргізія. З 2004 года праводзяцца чэмпіянаты свету па хакеі з мячом сярод жанчын. У 2011 годзе хакей з мячом быў прадстаўлены на Зімовых Азіяцкіх гульнях, якія праходзілі ў Казахстане.

У сакавіку 2012 года ў шведскім горадзе Упсала ўпершыню ў гісторыі хакея з мячом была адкрыта Зала славы шведскага бэндзі.

Сучасны хакей з мячом

Члены Федэрацыі міжнароднага бэндзі

Паказчыкам папулярнасці хакея з мячом можна лічыць тое, што на чэмпіянатах свету на працягу шэрагу гадоў удзельнічае па 12 каманд з Еўропы, Паўночнай Амерыкі і Азіі. Найстарэйшымі ўдзельнікамі гэтага турніру з'яўляюцца Расія (СССР), Швецыя і Фінляндыя, якія прымалі ўдзел ва ўсіх чэмпіянатах, пачынаючы з 1957 года. З другога чэмпіянату ўдзельнічае ў турнірах і зборная Нарвегіі. З 1985 года рэгулярна накіроўваюць сваю зборную на чэмпіянаты свету Злучаныя Штаты Амерыкі. З 1991 года ў чэмпіянатах выступаюць зборныя Нідэрландаў, Канады і Венгрыі, з 1995 — каманда Казахстана, з 2001 — Беларусі, з 2003 — Эстоніі, з 2006 — Манголіі, з 2007 — Латвіі, з 2012 — Кіргізіі і Японіі, з 2013 — Украіны, з 2014 — Германіі і Самалі.

Вынікі апошніх чэмпіянатаў свету дазваляюць казаць аб тым, што ў сусветным хакеі з мячом сфарміравана своеасаблівая «табель аб рангах». Наймацнейшымі зборнымі з'яўляюцца расійская і шведская. Канкурэнцыю ім можа скласці каманда Фінляндыі, якая мае ў сваім актыве адзін тытул чэмпіёна свету. Гэтыя зборныя, а таксама Казахстан і Нарвегія фармуюць «вялікую пяцёрку» мацнейшых каманд свету.

Акрамя краін, зборныя якіх удзельнічаюць у чэмпіянатах свету, у Міжнароднай федэрацыі хакея з мячом прадстаўлены таксама Індыя, Італія, Польшча, Аўстралія, Ірландыя, Сербія, Швейцарыя, Літва, Арменія, Аргенціна, Англія, Кітай і Афганістан (усяго 32 краіны).

Акрамя турніраў нацыянальных зборных, у хакеі з мячом таксама праводзяцца міжнародныя турніры сярод клубных каманд. Самым прэстыжным сярод іх з'яўляецца Кубак свету па хакеі з мячом, які штогод праводзіцца ў Швецыі. Важнае значэнне мае таксама Кубак еўрапейскіх чэмпіёнаў. Праводзіцца і цэлы шэраг камерцыйных турніраў.

Асноўныя правілы

Поле для хакея з мячом

Клюшка i мяч

Варатар у хакеі з мячом гуляе без клюшкі

Поле для хакея з мячом уяўляе сабой прамавугольную ледзяную пляцоўку з даўжынёй 90—110 і шырынёй 50—70 м. Памеры варот: вышыня — 2,1 м, шырыня — 3,5 м. Акружнасць мяча — да 24 см, вага — не больш за 165 г.

Стандартная працягласць гульні — два таймы па 45 хвілін.

Кожная каманда павінна выставіць на поле 10 палявых гульцоў і варатара. Як і ў футболе, палявыя гульцы валодаюць адным з трох амплуа — абаронца, паўабаронца ці нападнік. Варатар — адзіны гулец на полі, які не скарыстоўвае клюшку, мае права браць мяч рукой у мяжах сваёй штрафной плошчы, мае здзяйсняць падзення і скачкі на лёд.

Як і ў хакеі з шайбай, гульцы могуць замяняцца практычна ў любы момант і неабмежаваную колькасць разоў.

Пры парушэнні правілаў суддзя можа прызначыць свабодны ўдар або пенальці, вынесці вуснае папярэджанне, выдаліць гульца на 5, 10 хвілін, або да канца гульні без права замены.

Гл. таксама

• Хакей з шайбай
• Хакей на траве

Спасылкі

• Aфіцыйны сайт Федэрацыі міжнароднага бэндзі (англ.)
• Яўген Дзянісаў.. Па мянушцы бэндзі (руск.)(недаступная спасылка). Коммерсантъ-Спорт (27 сакавіка 2006 года). Архівавана з першакрыніцы 5 лютага 2012. Праверана 10 ліпеня 2012.
• Зараджэнне і развіццё гульні (руск.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 лютага 2012. Праверана 10 ліпеня 2012.
• The Game of Bandy (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 студзеня 2012. Праверана 10 ліпеня 2012.