Lev Trotski

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
"Trotski" bura istiqamətləndirir. Digər istifadə formaları üçün baxın: Trotski (dəqiqləşdirmə).
Lev Trotski
rus. Лев Давидович Троцкий
bayraq
Petroqrad Fəhlə və Əsgər Deputatları Soveti İcraiyyə Komitəsinin sədri
bayraq2
8 oktyabr 1917 – 8 noyabr 1918
ƏvvəlkiNikolay Semyonoviç Çxeidze
SonrakıQriqori Yevseyviç Zinovyev
8 noyabr 1918 – 13 mart 1918
Əvvəlkivəzifə;Rusiya respublikasının xarici işlər naziri kimi Tereşenko Mixail İvanoviç
SonrakıGeorgi Vasili Çiçerin
bayraq
RSFSR-ın İnqilabçı hərbi şurasının sədri
6 sentyabr 1918 – 26 yanvar 1925
Əvvəlkivəzifə təsis edilmişdir
SonrakıMixail Vasilyeviç Frunze
12 noyabr, 1923 – 26 yanvar, 1925
Əvvəlkivəzifə təsis edilmişdir
SonrakıMixail Vasilyeviç Frunze
RSFSR-ın hərbi işləri üzrə xalq komissarı
14 mart 1918 – 12 noyabr 1923
ƏvvəlkiN.İ.Podvoyski
Sonrakıvəzifə ləğv edildi
Şəxsi məlumatlar
Doğum adı Лейб Давидович Бронштейн[4]
Doğum tarixi 26 oktyabr (7 noyabr) 1879[1][2]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 21 avqust 1940(1940-08-21)[3][1][…] (60 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi beyin qansızması[d]
Partiya Rusiya sosial-demokrat işçi partiyası (bolşeviklər),
Rusiya kommunist partiyası,
İsveçrənin sosial-demokrat partiyası
Təhsili
Fəaliyyəti siyasətçi, diplomat, avtobioqraf[d], filosof, inqilabçı, hərbi qulluqçu, tarixçi, jurnalist, yazıçı
Atası David Leonti Bronşteyn
Anası Anna Lvovna Bronşteyn
Həyat yoldaşı Sokolovskaya Aleksandra
Uşaqları

oğlanları: Sedov Lev
Sedov Sergey

qızları: Volkova Zinaida,
Nevelson Nina
Dini Ateist
Hərbi xidmət
Mənsubiyyəti Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı
Qoşun növü Qızıl Ordu
Döyüşlər
Rütbəsi general
Təltifləri "Qırmızı bayraq" ordeni
İmzanın şəkli
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Lev Davidoviç Trotski (rus. Лев Дави́дович Тро́цкий, əsl soyadı Bronşteyn; 26 oktyabr (7 noyabr) 1879[1][2], Bereslavka[d], Xerson quberniyası, Rusiya imperiyası[1] – 21 avqust 1940[3][1][…], Koyoakan[d]) — Marksist inqilabçı və nəzəriyyəçi, Sovet siyasi xadimi, Qırmızı ordu qurucusu və ilk rəhbəri, trotskizm nəzəriyyəsinin banisi.

Trotski əvvəlcə Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının Menşevik İnternasionalist qanadını dəstəkləyirdi. O 1917-ci il Oktyabr İnqilabı baş verməmiş, tez bir zamanda Bolşeviklərə qoşulmuş və nəhayət Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə (bolşeviklər) Partiyasında lider olmuşdur. RSFSR-in və SSRİ-nin ilk illərində o, Xarici İşlər üzrə Xalq Komissarı kimi və sonra Hərbi Dəniz İşləri üzrə Xalq Komissarı rütbəsi ilə Qırmızı Ordunun yaradıcısı və komandanı kimi xidmət etmişdir. 1920-ci illərdə Stalinin siyasəti və yüksəlişinə qarşı və Sovet İttifaqında bürokratiyanın artan roluna qarşı apardığı uğursuz mübarizədən sonra, Trotski hakimiyyətdən kənarlaşdırılmış (Oktyabr 1927), Kommunist Partiyasından xaric edilmiş (Noyabr 1927) və sonda, 1929-cu ildə Sovet İttifaqından sürgün olunmuşdur. Meksikada sürgündə olarkən, Trotski, IV İnternasionalın başçısı kimi, Sovet İttifaqındakı Stalin bürokratiyasına qarşı çıxmağa davam etmişdir. Avropa faşizminə qarşı Qırmızı Ordunun müdaxiləsinin ilk təbliğatçısı, Trostski, Stalinin Hitlerlə imzaladığı "qarşılıqlı toxunulmazlıq paktı"na qarşı çıxmışdır. 1940-cı ilin avqustunda Stalinin əmrilə Meksikada ispaniyalı Sovet agenti Ramon Merkader (Ramón Mercader) tərəfindən qətlə yetirilmişdir. Onun SSRİ-də qalan ailə üzvlərinin əksəriyyəti həbs olunmuş və edam edilmişdir.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Lev Trotski, Lev Davidoviç Bronşteyn (rusca: Лев Давидович Бронштейн) 7 noyabr 1879-cu ildə, Rusiya İmperiyasinın (indiki Bereslavka (Береславка; 47°53′34″N 32°17′25″E) Bobrinets rayonu, Kirovoqrad oblastı, Ukrayna) Xerson quberniyasında, Yanovka (rusca: Яновка), yaxud Yanivka (ukraincə: Янівка) kəndində anadan olmuşdur. Yəhudi ata, David Leontyeviç Baronşteyn (1847–1922) ana Anna Baronşteynin (1850–1910) səkkiz uşağından beşincisi idi. Ailə yəhudi olsa da, deyilənlərə görə, dindar deyildi. Ailədə adətən Rus və Ukrayna dilləri istifadə olunmuşdur. Evdə işlədilən dil, Surjik kimi tanınan Rus və Ukrain dillərinin qarışığı idi. Trotskinin kiçik bacısı, Olqa, qabaqcıl Bolşevik, Lev Kamenevlə evlənmişdi.

9 yaşlı Lyova, Odessada Müqəddəs Pavel məktəbində oxumağa göndərilir. Trotski bioqrafiyasının müəllifi İsaac Deutscher (İzak Döytçer) yazır ki, Odessa o zamanki Rusiyanın bir çox şəhərindən fərqli olaraq, kozmopolit liman şəhəri idi. Bu mühit gənc oğlanın beynəlmiləlçi dünyagörüşünün inkişafına kömək etmişdir. 1889–1895 ci illər arasında oxuduğu Odessa şəhərində Trotski "Matezis" tipoqrafiya və elmi nəşriyyatın sahibləri Moissey Filipoviç Şpeçner və Fanni Solomonovnanın ailəsində yaşamışdır.

Odessadaki məktəbdən qovulan Trotski, təhsilini davam etdirmək üçün gəldiyi Nikolayev şəhərində inqilabçı fəaliyyətinə başlayır. İlk başda narodniklərə (inqilabçı populistlər) qoşulur. Daha sonra isə əvvəllər qarşısında olduğu Marksizm ideologiyasını mənimsəyir. Fizika-riyaziyyat fakultəsinə qəbul olunur ancaq bu təhsilini elə başlanğıcda buraxır. 1897-ci ilin başlanğıcında Cənub-Rus İşçiləri Birliyini (Южно́-ру́ccкий рабо́чий сою́з) qurmağa kömək edir. Lyova ləqəbini istifadə edərək siyasi vərəqələr, pamfletlər yazıb çap edir və sənayə işçiləri və inqilabçı tələbələr arasında yayır.

1896-cı ildən sosial-demokrat hərəkatına qoşulmuşdur. 1904-cü ildən bolşevik və menşeviklər birliyi fraksiyasında iştirak etmiş, 1905–1907-ci illərdə Petroqradda faktiki olaraq fəhlə deputatlar sovetinin lideri olmuşdur. Həmçinin peşəkar natiq olaraq təsiredici nitqi ilə seçilirdi. Həmin illərdə "İzvestiya" qəzetinin, 1908–1912-ci illərdə isə "Pravda" qəzetinin redaktoru olmuşdur. 1912-ci ildə bolşeviklər "Pravda" adlı yeni qəzet nəşrinə başladılar, bu böyük mübahisələrə səbəb oldu.

Oktyabr inqilabında sonra 1917–1918-ci illərdə sovet dövlətinin xarici məsələlərinə, 1918–1925-ci illərdə isə hərbi məsələlərinə başçılıq etmişdir. "Qızıl Ordu"nun yaradıcılarından biridir.

Trotskinin Stalinlə hakimiyyət uğrunda mübarizəsi 1924-cü ildə onun məğlubiyyəti ilə nəticələndi, 1927-ci ildə partiyadan çıxarılaraq Alma-Ataya göndərildi. 1929-cu ildə isə SSRİ-dən xaric edildi və Sovet vətəndaşlığı əlindən alındı.

Lakin Trotski, SSRİ-dən kənarda olsa belə Stalinə, qarşı fəaliyyətini davam etdirirdi və Stalinin əmrilə baş tutmuş əvvəlki bir neçə uğursuz cəhddən sonra 20 avqust 1940-cı ildə ispan mənşəli NKVD agenti Ramon Merkader tərəfindən Meksikada, yaşadığı mənzildə buz baltası ilə ağır yaralandı və növbəti gün vəfat etdi.

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Filmoqrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Trotskinin Bakıya səfəri (film, 1924) — sənədli film
  2. Trotski (teleserial, 2017) — teleserial

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 ТРОЦКИЙ // Большая российская энциклопедия. Электронная версия (rus.). Большая российская энциклопедия, 2016.
  2. ↑ 1 2 Исаев Ю. Н. Чувашская энциклопедия (rus.). Чувашское книжное издательство, 2006. 2567 с. ISBN 978-5-7670-1471-2
  3. ↑ 1 2 The Fine Art Archive. 2003.
  4. ↑ Krugosvet (rus.). 2000.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Lev Trotski ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Lev_Trotski&oldid=7565686"