Llibru de Kells
| Llibru de Kells | |
|---|---|
 | |
| códiz y manuscritu allumáu | |
| Datos | |
| Fecha | sieglu VIII |
| Xéneru | lliteratura relixosa |
| Llingua de la obra | llatín |
| Testu completu | https://digitalcollections.tcd.ie/concern/works/hm50tr726?locale=en |
 | |
El Llibru de Kells (Book of Kells n'inglés; Leabhar Cheanannais n'irlandés), tamién conocíu como Gran Evangeliario de San Columba, ye un manuscritu ilustráu con motivos ornamentales, realizáu por monxos celtes hacia l'añu 800 en Kells, un pueblu d'Irlanda.
El llibru consideráu la pieza principal del cristianismu celta y del arte envierno-saxón– ye, a pesar de tar inconcluso, unu de los más suntuosos manuscritos allumaos que sobrevivieron a la Edá Media. Por cuenta de la so gran guapura y a la escelente téunica del so acabáu, munchos especialistes considerase unu de los más importantes muertes del arte relixoso medieval. Escritu en llatín, el Llibru de Kells contién los cuatro Evanxelios del Nuevu Testamentu, amás de notes preliminares y esplicatives, y numberoses ilustraciones y miniatures coloriaes. Na actualidá'l manuscritu ta espuestu permanentemente na biblioteca del Trinity College de Dublín (Irlanda), so la referencia MS 58.
Historia
[editar | editar la fonte]Oríxenes
[editar | editar la fonte]
El Llibru de Kells ye'l más pernomáu representante d'un grupu de manuscritos realizaos ente finales del sieglu VI y principios del IX, en monesterios d'Irlanda, Escocia y el norte d'Inglaterra. Cuntase ente ellos el Cathach de San Columba, la Ambrosiana Orosius o'l Llibru de Durrow, pertenecientes toos al sieglu VII. A principios del sieglu VIII realicen los Evanxelios de Durham, los Evanxelios de Echternach, los Evanxelios de Lindisfarne y los Evanxelios de Lichfield. Toos estos manuscritos presenten semeyances dende'l puntu de vista del estilu artísticu, de la escritura y de les tradiciones escrites, lo cual dexó reagrupalos na mesma familia. L'estilu dafechu consiguíu de les coloraciones asitia'l Llibru de Kells ente les obres más tardíes d'esta serie, escontra finales del sieglu VIII o principios del IX, esto ye na mesma dómina que'l Llibru de Armagh. La obra respeta la mayoría de les normes iconográficas y estilístiques presentes nestos escritos más antiguos: por casu, la forma de les lletres decoraes qu'empecipien cada unu de los cuatro Evanxelios ye ablucantemente regular ente tolos manuscritos de les Islles Britániques compuestos nesta dómina. Pa convencese d'ello, basta con esaminar les páxines introductories al Evanxeliu de Matéu nos Evanxelios de Lindisfarne (equí) y comparales coles del Llibru de Kells.
El Llibru de Kells debe'l so nome a l'abadía de Kells, asitiada en Kells nel condáu de Meath, n'Irlanda. L'abadía, onde se caltuvo'l manuscritu por un llargu periodu de la Edá Media, foi fundada a principios del sieglu IX, na dómina de les invasiones viquingues. Los monxos procedíen del monesteriu d'Iona, una isla de les Hébrides asitiada frente a la mariña oeste d'Escocia. Iona allugaba una de les comunidaes monástiques más importantes de la rexón desque san Columba, el gran evanxelizador d'Escocia, designaríase el so principal centru de irradiación nel sieglu VI. Cuando la isla de Iona tornóse demasiáu peligrosa por cuenta de la multiplicación de les incursiones viquingues, la mayoría de los monxos partieron escontra Kells, que se convirtió asina nel nuevu centru de les comunidaes fundaes por Columba.
La determinación exacta del llugar y de la fecha de realización del manuscritu emprestóse a ensame d'alderiques. Según la tradición, el llibru sería redactáu na dómina de san Columba, quiciabes inclusive por él mesmu. Sicasí, estudios paleográficos demostraron la falsedá d'esta hipótesis, yá que l'estilu caligráficu usáu nel Llibru de Kells #desenvolver con posterioridá a la muerte de Columba.
Cuntar con siquier cinco teoríes distintos avera del orixe xeográficu del manuscritu. De primeres, el llibru podría ser escritu en Iona y treslladáu urxentemente a Kells, lo qu'esplicaría que nunca fuera termináu. Otra manera, la so redaición podría empecipiase en Iona antes de ser siguida en Kells, onde sería atayada por dalguna razón desconocida. Otros investigadores aventuren que'l manuscritu bien podría ser totalmente escritu nel scriptorium de Kells. Una cuarta hipótesis asitia la creación orixinal de la obra nel norte d'Inglaterra, posiblemente en Lindisfarne, antes del so treslláu a Iona y depués a Kells. El Llibru de Kells, finalmente, podría ser la realización d'un monesteriu indetermináu n'Escocia. Anque esta cuestión probablemente nun llegue a resolvese nunca de manera satisfactoria, la segunda teoría basada nel doble orixe de Kells y Iona ye xeneralmente la más aceptada. Per otra parte, más allá de determinar la hipótesis correuta, ta firmemente establecíu que'l Llibru de Kells foi realizáu por monxos pertenecientes a una de les comunidaes de san Columba, que caltenía estreches rellaciones, si non más, cola Abadía de Iona.
Dómina medieval
[editar | editar la fonte]Fora'l que quier el llugar en que foi redactáu, los historiadores tán totalmente seguros de la presencia del Llibru de Kells na abadía del mesmu nome a lo menos a partir del sieglu XII, o inclusive a principios del XI. Un pasaxe de los Añales de Ulster, sobre l'añu 1006, informa n'efeutu que «el gran Evanxeliu de Columcille [i.y Columba], principal reliquia del mundu occidental, foi sustraíu subrepticiamente en plena nueche d'una sacristía de la gran ilesia de piedra de Cenannas [i.y Kells] por cuenta del so preciosu estoxu». El manuscritu foi atopáu meses más tarde «so un montón de tierra», allixeráu de la so cobertoria decorada con oru y piedres precioses. Si #asumir, como xeneralmente faise, que'l manuscritu en cuestión ye'l Llibru de Kells, trátase entós de la primer fecha na que puede allugase con certidume la obra en Kells.
L'arranque violentu de la cobertoria esplicaría, amás, la perda de delles fueyes del principiu y el final de la obra.
Nel sieglu XII, copiáronse ciertos documentos referentes a tierres propiedad de l'abadía de Kells sobre delles fueyes en blancu del Llibru de Kells, lo qu'apurre una nueva confirmación de la presencia de la obra nesti establecimientu monásticu. Por cuenta de la escasez de papel na Edá Media, la copia de documentos n'obres tan importantes como'l Llibru de Kells yera una práutica habitual.
Un escritor del sieglu XII, Giraldus Cambrensis (Gerardo de Gales), describe nun célebre pasaxe del so Topographia Hibernica un gran llibru evanxélicu qu'almiraría en Kildare, cerca de Kells, y que se supón sería'l Llibru de Kells. La descripción, sía que non, paez concordar:
- «Esti llibru contién l'harmonía de los cuatro evanxelistes buscada por Jerónimo, con distintes ilustraciones casi en cada páxina que s'estremen por variaos colores. Equí podéis ver la cara de maxestá, divinamente dibuxáu, equí los símbolos místicos de los evanxelistes, cada unu coles sos ales, dacuando seis, dacuando cuatro, dacuando dos; equí l'águila, ellí'l toru, allá l'home y acullá el lleón, y otres formes casi infinites. Reparáiles superficialmente con una mirada ordinaria, y vais pensar que nun son más qu'esbozos, y non un trabayu cuidadosu. La más refinada habilidá ta toa ella alredor vuesu, pero podríais nun percibila. Mirái con más atención y vais enfusar nel corazón mesmu del arte. Vais Discernir complexidaes tan delicaes y sutiles, tan llenes de nuedos y de venceyos, con colores tan frescos y viviegos, que podríais deducir que tou esto ye obra d'un ánxel, y non d'un home.»
Yá que Gerardo informa ver esti llibru en Kildare, podría ser que se tratara d'otra obra igual en calidad pero güei perdida. Más probablemente, Gerardo podría a cencielles confundir Kells y Kildare.
L'abadía de Kells foi eslleida tres les reformes eclesiástiques del sieglu XII. La ilesia de l'abadía foi tresformada entós n'ilesia parroquial, anque caltuvo'l Llibru de Kells.
Dómina moderna
[editar | editar la fonte]El Llibru de Kells permaneció en Kells hasta 1654. Esi añu, la caballería d'Oliver Cromwell estableció una guarnición na ilesia llocal, y el gobernador de la villa unvió'l manuscritu a Dublín pa mayor seguridá. El llibru foi presentáu a los universitarios del Trinity College en 1661 por un tal Henry Jones, quien se convertiría n'obispu de Meath sol reináu de Carlos II. Salvu contaes ocasiones como esposiciones temporales, el Llibru de Kells nunca más abandonó'l Trinity College. Dende'l sieglu XIX ye oxetu d'una esposición permanente y abierto al públicu na Vieya Biblioteca (Old Library) de la universidá.
Nel sieglu XVI, los númberos de capítulu de los Evanxelios, establecíos oficialmente nel sieglu XIII pol Arzobispu de Canterbury, Stephen Langton, fueron añadíos nos márxenes de les páxines en númberos romanos. En 1621, les fueyes fueron numberaes pol obispu de Meath, James Ussher. En 1849, la reina Victoria y el príncipe Alberto fueron convidaos a roblar el llibru: en realidá roblaron sobre una fueya añadida darréu, y que se creía auténtica. Esta fueya foi retirada cuando se reencuadernó el llibru en 1953.
El manuscritu haise reencuadernado delles vegaes a lo llargo de los sieglos. Nuna d'estes ocasiones, nel sieglu XVIII, les páxines fueron tullíes ensin considerancia, portando la perda d'una pequeña parte de les ilustraciones. En 1895 realizóse una nueva encuadernación, pero deterioróse bien rápido. Sobre'l final de los años 1920, calteníense dixebraes del manuscritu delles fueyes sueltes. Finalmente, en 1953, la obra foi reencuadernada en cuatro volúmenes por Roger Powell, quien s'ocupó coles mesmes d'alisar con delicadeza delles páxines que s'habíen deformado.
Nel añu 2000, el volume que contién l'Evanxeliu según Marcos foi unviáu a Canberra, n'Australia, pa una esposición dedicada a los manuscritos allumaos. Yera la cuarta vegada que'l Llibru de Kells viaxaba al estranxeru pa ser espuestu. Desgraciadamente, mientres el viaxe, el volume sufrió «desperfectos menores» na so pigmentación. Supónse que les vibraciones producíes polos motores del avión podríen ser la causa.
Reproducciones
[editar | editar la fonte]
En 1951, la editorial suiza Urs Graf-Verlag Bern realizó una edición facsimilar del Llibru de Kells. La mayoría de les páxines reproducieronse en fotografíes en blancu y negru, ya imprimiéronse cuarenta y ocho páxines (les que teníen decoraciones en tola páxina) en color.
En 1979, Éditions Facsimilé Lucerne (), otra editorial suiza, solicitó autorización pa producir un facsímil totalmente en color.[1] La ufierta foi primeramente refugada polos responsables del Trinity College, que tarrecíen que'l manuscritu sufriera daños mientres la operación. En 1986, arriendes de la puesta a puntu d'un cuidadosu dispositivu d'aspiración que dexaba tender y fotografiar les páxines ensin tener que tocales, l'editor llogró por fin lluz verde. Dempués de fotografiar cada páxina, preparábase una copia pa comparar atentamente los colores colos del orixinal, pa realizar los axustes que fueren necesarios. En 1990 publicóse'l facsímil en dos volúmenes con, per una parte el facsímil puramente dichu y por otra un tomu de comentarios redactaos por especialistes. La ilesia de Kells (de la Ilesia d'Irlanda), nel llugar del antiguu monesteriu, dispón d'un exemplar. Ta igualmente disponible una versión en CD-ROM que contién toles páxines escaniaes, según otres informaciones.
El manuscritu, nel so estáu actual, empieza con un fragmentu de la llista de nomes hebreos, qu'ocupa la primer columna del anverso del foliu 1. La otra columna d'esti foliu ta ocupada por una miniatura de los cuatro símbolos de los evanxelistes, güei llevemente borrada. La miniatura ta empobinada de tal manera que'l llibru tien de xirase 90 graos pa esaminala. La tema de los cuatro símbolos de los evanxelistes ta presente del entamu a la fin de la obra: casi siempres los representa xuntos, coles mires de sorrayar y afirmar la unidá del mensaxe de los cuatro evanxelios.
El restu del llibru, amás de les tables canóniques, #estremar en seiciones, tando cada entamu de seición indicáu por miniatures y páxines llenes de testu decoráu. En particular, cada unu de los Evanxelios ye introducíu con miniatures meticulosamente preparaes. Los testos preliminares tán trataos como una seición de plenu derechu, recibiendo entós una decoración suntuosa. Amás de los Evanxelios y los testos preliminares, el «segundu entamu» del Evanxeliu según Matéu tien derechu él mesmu a la so propia decoración introductoria.
La miniatura de la Virxe y el Neñu ta na primer páxina de testu, y resulta un preliminar apropiáu pal entamu de les Curties causae de Matéu, qu'empieza por un Nativitas Christi in Bethlem (« la nacencia de Cristu en Belén »). La primer páxina de les Curties causae (foliu 8º) ta decorada y arrodiada d'un elegante marcu. La combinación ente la miniatura a la izquierda y el testu a la derecha constitúi coles mesmes una introducción bien viva y colorista a los testos preliminares. Les primeres llinies de les otres seiciones de los testos preliminares fueron igualmente oxetu de cuidos particulares, pero ensin algamar el mesmu nivel que l'entamu de les Curties causae de Matéu.
L'Evanxeliu según Matéu, como marca la norma, empieza con una xenealoxía de Jesús: el rellatu puramente dichu de la vida de Cristu nun empeza hasta'l versículu 1:18, que-y lo considera por esti motivu como'l «segundu entamu» d'esti Evanxeliu. El Llibru de Kells trata esti segundu entamu con una énfasis dignu d'un testu estreme. Esta parte del Evanxeliu de Matéu empieza pola pallabra «Cristu», que los manuscritos medievales teníen por #costume embrivir coles lletres griegues Xi y Ro.
Esti "monograma Xi Ro", más conocíu como "monograma de la Encarnación", foi oxetu d'un cuidu especial nel Llibru de Kells, hasta invadir el foliu 34º na so totalidá. La lletra Xi apodera la páxina, con unu de los sos brazos estendiéndose por una gran superficie de la fueya. La lletra Ro ta acurrucada so les formes de Xi. Dambes lletres tán estremaes en compartimientos lujosamente decoraos con enxareyaos y otros motivos. Inclusive'l fondu del diseñu ta enchíu d'ilustraciones enxareyaes unes con otres. Ente esta masa de ornamientus despíntense toa clase d'animales, incluyendo inseutos. Finalmente, d'unu de los brazos de Xi surden tres ángeles. Esta miniatura, nel cenit d'una tradición empecipiada col Llibru de Durrow, amuésase como la más terrible y más cuidada de los monogramas de la Encarnación d'ente tolos manuscritos bíblicos de les islles britániques. Según Claude Médiavilla, especialista en caligrafía, el monograma de la Encarnación sería probablemente «la pieza de llume más complexo nunca realizada [...] Debió esixir munches selmanes, quiciabes meses, d'un trabayu trabayosu pal cuerpu y la vista».
Usu
[editar | editar la fonte]
El Llibru de Kells tenía un fin sacramental y non educativu. Un evangeliario tan grande y luxosu tenía de dexase nel altar mayor de la ilesia, y usase solamente pa lleer pasaxes de los Evanxelios na misa. Anque ye probable que'l sacerdote oficiante nun lleera realmente'l manuscritu, sinón que recitara de memoria. A esti respectu, ye interesante remarcar que'l robu de la obra nel sieglu XI, según los Añales de Ulster, tuviera llugar na sacristía, onde se guardaben les copes y otros accesorios llitúrxicos, y non na biblioteca de l'abadía. La ellaboración del llibru paez integrar esta dimensión, faciendo del manuscritu un oxetu bien bellu pero bien pocu práuticu. Per otra parte, el testu contién numberosos errores non correxíos, y otros nicios dan testimoniu del llixeru compromisu cola exactitú del conteníu: llinies demasiao grandes de cutiu síguense nos espacios llibres percima o per debaxo, y los númberos de capítulu necesarios pa poder usar les tables canóniques nun s'ensertaron. Polo xeneral, nun se fixo nada que pudiera alteriar la guapura formal de les páxines: lo estético priorizóse percima de la utilidá.
Arte contemporáneo
[editar | editar la fonte]Apocayá foi lleváu al cine cola película d'animación The Secret of Kells (The Secret of Kells), de Tomm Moore, que'l so tema central trata la hestoria del llibru nuna co-producción de 75 minutos de duración, rodada ente Irlanda, Canadá y Bélxica.[1]
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ IMDb.com, Inc. (ed.): «The Secret of Kells» (inglés) (2009). Consultáu'l 16 de febrero de 2010.
Bibliografía
[editar | editar la fonte]- Bernard Meehan, Le Livre de Kells, Thames & Hudson, 1995, ISBN 2-87811-090-0
- René Fédou, Lexique historique du Moyen Âge, Armand Collin, 1999, ISBN 220021622X
- Peter Harbinson, L'art médiéval en Irlande, Zodiaque, 1998, ISBN 2-7369-0244-0
- Francoise Henry, L'art irlandais, vol. 2, Zodiaque, 1991, ISBN 2-7369-0070-7
- Livre de Kells, Faksimile Verlag Luzern, Lucerna, 1990, ISBN 3-85672-031-6
- Calkins, Robert G. Illuminated Books of the Middle Ages. Ithaca, New York: Cornell University Press, 1983, ISBN 0-500-23375-6
- Henderson, George.From Durrow to Kells : the Insular Gospel-books, 650-800. New York: Thames and Hudson, 1987, ISBN 0-500-23474-4
- Henry, Francoise. The Book of Kells. New York: Alfred A Knopf, 1974, ISBN 0-500-23213-X
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]- Edición facsimilar dixital del llibru completu nel sitiu del Trinity College, Dublin
- Páxina web de les Éditions Facsimilé Lucerne sobre'l Llibru de Kells Archiváu 2008-05-03 en Wayback Machine (en francés)
- Imáxenes escaniaes Archiváu 2011-08-02 en Wayback Machine de dominiu públicu (n'inglés)
- Otres imáxenes escaniaes (n'inglés)
- Artículu de Jerry B. Lincecum, profesor del Austin College (Texas) (n'inglés)
- Artículu sobre'l Llibru de Kells na Enciclopedia Católica (n'inglés)
- «The Book of Kells - in pictures» (n'inglés). The Guardian. 14 d'avientu de 2012. http://www.guardian.co.uk/books/gallery/2012/dec/14/book-kells-pictures#/?picture=400651745&index=1. Consultáu'l 3 de xineru de 2013. «The Book of Kells - in pictures» (n'inglés). The Guardian. 14 d'avientu de 2012. http://www.guardian.co.uk/books/gallery/2012/dec/14/book-kells-pictures#/?picture=400651745&index=1. Consultáu'l 3 de xineru de 2013.
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q204221
Multimedia: Book of Kells