Jacaranda mimosifolia
Jacaranda mimosifolia  | ||
|---|---|---|
 | ||
| Estáu de caltenimientu | ||
 Vulnerable (IUCN)[1] | ||
| Clasificación científica | ||
| Reinu: | Plantae | |
| División: | Magnoliophyta | |
| Clas: | Magnoliopsida | |
| Subclas: | Asteridae | |
| Orde: | Lamiales | |
| Familia: | Bignoniaceae | |
| Tribu: | Tecomeae | |
| Xéneru: | Jacaranda | |
| Especie: |
Jacaranda mimosifolia D.Don, 1822 | |
| Consultes | ||
| Royal Botanic Gardens, Kew | Royal Botanic Gardens, Kew | |
| World Flora Online | World Flora online | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
Jacaranda mimosifolia, comúnmente llamáu jacarandá, jacaranda o tarco, ye un árbol subtropical de la familia Bignoniaceae natural de Suramérica y llargamente cultiváu poles sos vistoses y duraderes flores azules.
La Xunión Internacional pal Caltenimientu de la Natura evalúa al jacarandá como vulnerable.[2]
Descripción
[editar | editar la fonte]
Les raigaños, de desenvolvimientu oblicuu, iguales y fasciculaes nun son invasores, polo que cuando se presenta un periodu d'escasez d'agua l'árbol vese bien afeutáu.
La copa del jacarandá nun tien una forma uniforme: delles vegaes en forma d'una sombriella, delles vegaes de forma piramidal, pero nunca trupa. Polo xeneral, forma una copa ovoide ya irregular. La estructura ye de ramificación principal estendida. La copa algama un diámetru de 4 a 6 m, proyeutando una solombra de mediana intensidá.
El tueru principal tien una forma daqué torcida y tien un altor de 6 a 9 m y un diámetru de 40 a 70 cm. El ritidoma ye de color pardu buxu y de testura llisa na mocedá, y aspra, fisurada y escura cola edá, forma escames rectangulares que pueden esprendese. El jacarandá algama 8 a 12 m d'altor. Ye un árbol semideciduo de crecedera media y una llonxevidá de más de 100 años.
Les fueyes son grandes, de 30 a 50 cm de llargor; son compuestes, opuestes, bipinnaes, con fueyuques de 25 a 30 con pares de folíolos pequeños de forma oval-oblonga, apiculaos, de color verde claru y testura de la so superficie llisa pubescente. La cara cimera de la fueya ye de color verde escuru, la cara inferior pálida. La dómina de foliación asocede a principios de branu.
Les flores, de 4 a 5 cm, tán arrexuntaes en panículas terminales erectas, de 20 a 30 cm y son de color azul violeta. Tien la corola con tubu bien retorcigañáu y los 5 pétalu soldaos. Los lóbulos de dicha corola son daqué desiguales y entamaos en 2 llabios, unu de 2 lóbulos enriba y l'inferior de 3. Tola corola ye veluda, esterior y -sobremanera- interiormente. El androcéu, como ye habitual nes bignoniacees, tien el más llargu de los 5 estames maneru y 2 de los fértiles son más llargos que los dos restantes. El pistilu ye llargu, pubescente y ye de color ablancazáu. El floriamientu producir mientres la primavera, primero que la foliación, y dacuando tien un segundu floriamientu, más escasa, nel branu.
El frutu maderizu, dehiscente, planu, en forma de castañuela -y qu'en guaraní llámase (ka-í jepopeté) que significa daqué según "aplausu de monu"- ye una cápsula loculicida d'unos 6 cm de diámetru, orbicular y estruyida, de color verde que se torna pardu escuru cuando madura, con granes alaes. Los frutos apaecen a finales de seronda y permanecen tol añu.
Distribución
[editar | editar la fonte]El jacarandá ta distribuyíu en Brasil, Bolivia, Paraguái y tamién nel Nordeste arxentín.
En Paraguái: práuticamente en tol país, atopándose en tola zona oriental, ente que na zona occidental o Chaco, onde forma -juntamente colos Urundey, Paratodo y especies de Quebracho- isletas d'árboles grandes y va escayendo la so presencia según faise más seca o greba la zona. Crez nunes poques rexones estremeres del Chaco Boreal, tales como los cañones de Cerro Lleón y baxaes cerca de Filadelfia.
Introducióse n'árees ayenes al so hábitat natural onde crez perbién: na provincia de Buenos Aires (Arxentina), Nueva Zelanda, Florida, California, el sur de Texas,[3] en Lafayette, sur de Louisiana,[4] nel altiplanu de Méxicu, n'España, tantu na Península como nes Islles Canaries, el sur de Portugal, sur d'Italia, Ḥawai, sureste y suroeste d'Australia y Sudáfrica.
Hábitat y cultivo
[editar | editar la fonte]- Redolada natural: montes caducifolios tropicales.
- Clima: bien sensible a temperatures inferiores a –1 °C siguíes(más de 4 h). Los exemplares nuevos muerren si la temperatura ye inferior a 0 °C. Aguanta un secañu débil. Prefier plenu sol pero afacer a semisombra. Se desrama con vientos y nubes de mediana intensidá.
- Suelu: húmedu, la seca llinda la so crecedera. El pH óptimo ye'l neutru (de 6,0 a 7,5) tolerando cierta alcalinidad de 8,5. Nun tolera'l salín nel suelu. Crez bien en suelos de testura arenu-arcillo-humíferos; pero, polo xeneral, afacer a cualquier condición de suelu.
- Resistencia ambiental: aguanta bien la contaminación urbana, pero non la industrial. En llugares bien contaminaos la xamasca se desgreña, pasando a un procesu d'aveyuscamientu.
- Pol so aspeutu los jacarandás son interesantes en xardinería, pa decorar, pola guapura de les sos flores, en parques y xardinos urbanos onde la contaminación ye menor. Puede ser utilizáu en cais y aveníes de baxu tránsitu vehicular, pero nestes condiciones el so tamañu vese llindáu. Especie utilizada como árbol d'alliniación, de forma aisllada o formando grupos. La so madera arumoso ye apreciada n'ebanistería y en carpintería pa realizar laminaos.
- Tolera'l desrame y tien un bon comportamientu ante la fradadura. Rique fradadures de llimpieza y ortopédiques. Ye un árbol non demasiáu esixente y de crecedera relativamente rápido. Les xelaes perxudicar, sobremanera a los exemplares nuevos, que lleguen a morrer. Floria abondosamente n'esposición soleyera.
- La reproducción ye por granes a fines d'iviernu o principios de primavera. Almite con dificultá'l tresplante en primavera o seronda.
- Enfermedaes y plagues: n'ocasiones ye atacáu por fungu como Capnodium citri (fumagina) y Xanthomonas glandis; tamién por pulgones. Anque ye abondo resistente a enfermedaes de fungos ya inseutos.
Propiedaes
[editar | editar la fonte]El fervinchu y tintura de flores, fueyes y corteza usar por vía oral pal tratamientu de disentería amebiana y otres afecciones gastrointestinales agudes.[5]
Atribúyese-y propiedá antiséptica, antiamebiana, antitumoral y espasmolítica.[6]
Usos
[editar | editar la fonte]La madera ye escelente pa trabayos de carpintería n'interiores. De color claru, vetes curties y bien marcaes, dibuxu paecíu al fresnu européu, ye llixera (aprox. 450 kg/m³) y bien trabajable.
== Toxicidá Tola planta ye venenosa en casu de ingestión, y puede desencadenar iritación de la piel y alergía al remanala[7]
Taxonomía
[editar | editar la fonte]Jacaranda mimosifolia describióse por David Don y espublizóse en Botanical Register, 8: t. 631, 1822.[1][8]
El vocablu Jacaranda provién del so nome nativu guaraní y significa "fragante";
mimosifolia ye un epítetu llatín que significa "de fueyes asemeyaes a les d'una mimosa". Tamién lo conoz equivocadamente col nome de palisandro, pos el verdaderu "palisandro" ye en realidá'l palisandro africanu (Dalbergia cearensis).
Nome común
[editar | editar la fonte]- Español: jacarandá, tarco, palisandro (anque nun tien de confundir se col palisandro africanu).
- Otros nomes comunes en Paraguái:
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Prau (1998). Jacaranda mimosifolia. 2006 Llista Roxa d'Especies Amenazaes IUCN. IUCN 2006. Consultáu'l 11 May 2006. Listed as Vulnerable (VU B1+2ac v2.3) * Missouri Botanical Garden
- ↑ Prau (1998). Jacaranda mimosifolia. 2006 Llista Roxa d'Especies Amenazaes IUCN. IUCN 2006. Consultáu'l 11 mayu 2006. Llistáu como «vulnerable» (VU B1+2ac v2.3)
- ↑ «Jacaranda mimosifolia en Texas».
- ↑ «Jacarandás en Lafayette, Luisiana y otros llugares de los Estaos Xuníos». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-04-11.
- ↑ (Acevedo J.), 1990. Páx.109.
- ↑ (Villareal ML. et al.), 1992. Fitoterapia 63:518.
- ↑ Jacaranda mimosifolia en Dave's Garden
- ↑ «Jacaranda mimosifolia». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 29 de xunu de 2012.
- ↑ Jacaranda mimosifolia en The Plant List
Bibliografía
[editar | editar la fonte]- Tostaren, V.: Una guía pa plantes maderices del Chaco (120 páxs.). Loma Plata (Paraguái): INTTAS (Iniciativa pa la Investigación y Tresferencia de Teunoloxía Agraria Sostenible), 2004.
- Peña-Chocarro, M., J. d'Exea, M. Vera, H. Maturo y S. Knapp: Guía d'árboles y arbustos del Chaco húmedu (291 páxs.). Asunción (Paraguái): The Natural History Museum (Guayrá, Paraguái), Fundación Moisés Bertoni y Fundación Hábitat y Desenvolvimientu (J. d'Exea y M. Peña-Chocarro, eds.), 2006.
- Ulmke, C., y L. August: Una guía pa les plantes natives del Chaco paraguayu (243 páxs.). Loma Plata (Paraguái): INTTAS (Iniciativa pa la Investigación y Tresferencia de Teunoloxía Agraria Sostenible), 2004.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Jacaranda mimosifolia.
 |
Wikispecies tien un artículu sobre Jacaranda mimosifolia. |
- Agr.UNA.py Archiváu 2014-09-02 en Wayback Machine (Universidá Nacional d'Asunción: catálogu d'especies forestales de Paraguái).
| Control d'autoridaes |
|
|---|
Datos: Q838818- Multimedia: Jacaranda mimosifolia
Especies: Jacaranda mimosifolia
- Wikipedia:Revisar traducción
- Astérides n'estáu vulnerable
- Páxines qu'usen ficha de taxón con parámetros desconocíos
- Plantes melecinales
- Maderes
- Jacaranda
- Flora d'América del Sur
- Árboles ornamentales
- Árboles de clima subtropical continental
- Plantes de xardín
- Plantes descrites en 1822
- Plantes descrites por D.Don