1914

	Añu 1914
Años:	1911 1912 1913 - 1914 - 1915 1916 1917
Décades:	Años 1880 Años 1890 Años 1900 - Años 1910 - Años 1920 Años 1930 Años 1940
sieglos:	sieglu XIX - sieglu XX - sieglu XXI

**1914 n'otros calendarios**
Calendariu gregorianu	1914 MCMXIV
Ab urbe condita	2667
Calendariu armeniu	1363
Calendariu chinu	4610 – 4611
Calendariu hebréu	5674 – 5675
Calendarios hindús - Vikram Samvat - Shaka Samvat	1969 – 1970 1836 – 1837
Calendariu persa	1292 – 1293
Calendariu islámicu	1332 – 1333
Calendariu rúnicu	2164

1914 (MCMXIV) foi un añu común entamáu en martes nel calendariu gregorianu, y un añu comun entamáu en miércoles nel calendariu xulianu.

Fechos

1 de xineru - Entama a funcionar la primer llinia regular d'aviación de pasaxeros del mundu, que xunía les ciudaes de Tampa y St. Petersburg. Tony Jannus, el primer pilotu con llicencia federal d'aviación, llevaba pasaxeros d'un estremu al otru de la badea de Tampa nun hidroavión Benoist XIV. L'alcalde de St. Petersburg, Abram C. Pheil, foi'l primer pasaxeru de la St. Petersburg–Tampa Airboat Line, nun vuelu inaugural que concentró a 3.000 persones pa ver el so despegue.

11 de xineru - Entama la erupción del volcán Sakurajima, en Xapón. Tres d'un gran terremotu, el 13 de xineru, entama a salir llava pel so cráter, en cantidá suficiente como pa xunir lo que hasta entonces fora una islla cola península d'Ōsumi.
8 de febreru - L'equipu nacional de fútbol de Luxemburgu consigue la so primer victoria. Ganó 5-4, nún partíu amistosu, a la seleición de Francia, no que ye la so única victoria sobre los franceses en tola historia d'esti deporte.
28 de febreru - Xentes d'etnia griega proclamen, nel Epiru septentrional, la República Autónoma del Epiru septentrional pa evitar l'absorción de la rexón pol recién creáu principáu d'Albania.
27 de marzu - El médicu belxicanu Albert Hustin llogra facer la primer tresfusión non direuta de sangre, usando anticoagulantes pa caltenela viable nel tiempu qu'hai dende que se sacó del donante hasta que se tresfundió.
9 d'abril - Méxicu: Incidente Tampico. Un malentendíu ente soldaos navales d'Estaos Xuníos y soldaos mexicanos lleales al dictador mexicanu Victoriano Huerta desemboca na rotura de les rellaciones diplomátiques ente los dos países. El 20 d'abril el presidente Woodrow Wilson pidirá al Congresu d'Estaos Xuníos permisu pa usar la fuercia escontra Méxicu en rempuesta al incidente Tampico. Al día siguiente 2.300 marineros ya infantes de marina de la flota del Atlánticu del Sur desembarquen nel puertu de Veracruz, qu'ocuparán demientres seis meses.
1 de mayu - Entama, en Lyon (Francia), la Esposición Internacional de 1914, que ha tar visitable hasta'l 1 de payares.
17 de mayu - El protocolu de Corfú garantiza l'autonomía a les provincies de Korçë y Gjirokastër, que formen l'Epiru septentrional, magar qu'embaxo la soberanía nominal d'Albania.
28 de xunu - L'estudiante serbo-bosniu Gavrilo Princip mata n'atentáu a Franz Ferdinand, archiduque d'Austria (ver seición de Muertes) y a la so muyer, Sophie Reichsgräfin Chotek.
2 de xunetu - L'emperador alemán Guillermu II anuncia que nun va acudir al entierru del archiduque.
4 de xunetu - Funeral pol archiduque Franz Ferdinand nel castiellu d'Artstetten, 80 km al oeste de Viena.
4 de xunetu - Cuatro persones muerren nun edificiu de Nueva York, na avenida Lexington, cuando a un anarquista que preparaba una bomba p'atentar escontra John D. Rockefeller españó-y la bomba en casa.
5 de xunetu - Aconceyen en Postdam autoridaes d'Austria-Hungría y Alemaña p'aldericar sobre les posibilidaes d'una guerra escontra Serbia, Rusia y Francia.
15 de xunetu - Revolución Mexicana: Victoriano Huerta dimite de la presidencia del país.
18 de xunetu - Mahatma Gandhi abandona Sudáfrica per última vez. Marcha, a bordu del S.S. Kinfauns Castle, dende Ciudá del Cabu con destín a Londres.
23 de xunetu - Austria-Hungría únvia-y a Serbia un ultimátum.
25 de xunetu - Austria-Hungría ruempe rellaciones diplomátiques con Serbia, y entama la movilización del so exércitu. El xefe del estáu mayor serbiu, el xeneral Radomir Putnik, ye arrestáu en Budapest, pero permítese-y volver a Serbia.
28 de xunetu - Austria-Hungría declára-y la guerra a Serbia pol asesinatu del archiduque Franz Ferdinand, lo que da aniciu a la Primer Guerra Mundial. El zar de Rusia Nicolás II declara la movilización parcial del so exércitu escontra Austria-Hungría.
31 de xunetu - Rusia ordena la movilización xeneral del so exércitu.
31 de xunetu - El políticu socialista francés contrariu a la guerra, Jean Jaurès, ye asesináu por un nacionalista en París.
1 d'agostu - L'Imperiu alemán declára-y la guerra al Imperiu rusu, y entama a movilizar al so exércitu. Francia, pela so banda, ordena tamién la movilización xeneral del de so.
1 d'agostu - La Bolsa de Nueva York pieslla pola guerra europea, que forciara a pesllar a la mayoría de los mercaos de valores del continente.
3 d'agostu - Alemaña declára-y la guerra a Francia.
4 d'agostu - La entrada de los alemanes en Bélxica, rompiendo la so neutralidá, provoca la entrada del Reinu Xuníu na guerra.
5 d'agostu - Alemaña declára-y la guerra a Bélxica, y el reinu de Montenegru, pela so banda, declára-yla al Imperiu austrohúngaru.
5 d'agostu - Instálase, na ciudá d'Estaos Xuníos de Cleveland (Ohio), el primer semáforu del mundu, nel cruce ente l'avenida Euclid y la cai 105 Este.
6 d'agostu - Austria-Hungría declára-y la guerra a Rusia.
7 d'agostu - Primer Guerra Mundial. Batalla de Mulhouse: Francia llanza'l so primer ataque de la guerra, col que intenta, ensin éxitu, recuperar la provincia d'Alsacia.
12 d'agostu - El Reinu Xuníu declára-y oficialmente la guerra a Austria-Hungría.
15 d'agostu - Inaugúrase oficialmente, col pasu del SS Ancon, la canal de Panamá.
15 d'agostu - Revolución Mexicana: Les tropes de Venustiano Carranza, al mandu del xeneral Álvaro Obregón, entren na Ciudá de Méxicu.
15 d'agostu - Primer Guerra Mundial. Batalla de Cer: L'exércitu serbiu derrota al austrohúngaru no que ye la primer victoria de la Entente na guerra.
17 d'agostu - Primer Guerra Mundial. Entama la batalla de Tannenberg, qu'enfrenta a los exércitos alemán y rusu.
20 d'agostu - Primer Guerra Mundial. Soldaos alemanes ocupen Bruxeles.
23 d'agostu - Xapón declára-y la guerra a Alemaña.
1 de setiembre - San Petersburgu camuda'l so nome pol de Petrográu.
3 de setiembre - Benedictu XV asocede a Píu X como papa.
5 de setiembre - Primer Guerra Mundial. Alcuerdu de Londres: Los países de la Entente (Reinu Xuníu, Francia y Rusia) comprométense a nun firmar separtaos de los demás un alcuerdu de paz coles potencies centrales.
7 de setiembre - Primer Guerra Mundial. Turquía declára-y la guerra a Bélxica.
10 de setiembre - Primer Guerra Mundial. Sudáfrica declára-y la guerra a Alemaña. Trés díes dempués entama la so ofensiva escontra la colonia alemana d'África del Suroeste.
3 d'ochobre - Primer Guerra Mundial. 25.000 soldaos canadienses embárquense pa lluchar n'Europa.
9 d'ochobre - Primer Guerra Mundial. Acaba'l sitiu d'Amberes, que ye capturada pol exércitu alemán.
5 de payares - Primer Guerra Mundial. Reinu Xuníu y Francia decláran-y la guerra a Turquía. El Reinu Xuníu ocupa Xipre, que controlará hasta la declaración d'independencia d'esti país en 1960.
24 de payares - Benito Mussolini ye espulsáu del Partíu Socialista Italianu.
18 d'avientu - Exiptu conviértese nun protectoráu británicu.

Nacencies

5 de febreru - William S. Burroughs, escritor d'Estaos Xuníos (m. 1997).
5 de febreru - Alan Lloyd Hodgkin, científicu británicu, ganador del Premiu Nobel en Fisioloxía o Medicina en 1963 (m. 1998).
2 de marzu - Martin Ritt, direutor de cine d'Estaos Xuníos (m. 1990).
17 de marzu - Juan Carlos Onganía, militar arxentín, presidente de facto del país de 1966 a 1970 (m. 1995).
20 de marzu - Richard Carlyle, actor d'Estaos Xuníos (m. 2009).
31 de marzu - Octavio Paz, diplomáticu y escritor mexicanu, ganador del Premiu Nobel de Lliteratura en 1990 (m. 1998).
2 d'abril - Alec Guinness, actor inglés (m. 2000).
4 d'abril - Marguerite Duras, escritora y direutora de cine francesa (m. 1996).
8 d'abril - María Félix, actriz mexicana (m. 2002).
3 de mayu - Martín de Riquer, escritor español (m. 2013).
5 de mayu - Tyrone Power, actor d'Estaos Xuníos (m. 1958).
13 de mayu - Joe Louis, boxeador d'Estaos Xuníos (m. 1981).
18 de mayu - Pierre Balmain, diseñador de moda francés (m. 1982).
29 de mayu - Tenzing Norgay, sherpa nepalés (m. 1986).
15 de xunu - Yuri Andropov, políticu soviéticu, secretariu xeneral del Comité Central del Partíu Comunista de la Xunión Soviética ente 1982 y 1984 (m. 1984).
5 de xunetu - Eduardo Herrera Bueno (Herrerita), xugador de fútbol asturianu (m. 1991).
17 d'agostu - Bill Downs, periodista y corresponsal de guerra d'Estaos Xuníos (m. 1978).
26 d'agostu - Julio Cortázar, escritor arxentín (m. 1984).
5 de setiembre - Nicanor Parra, poeta, escritor, matemáticu y físicu chilenu (m. 2018).
12 de setiembre - Desmond Llewelyn, actor galés (m. 1999).
15 de setiembre - Adolfo Bioy Casares, escritor arxentín (m. 1999).
6 d'ochobre - Thor Heyerdahl, antropólogu y esplorador noruegu (m. 2002).
8 d'ochobre - Henry C. Pearson, pintor modernista y astractu d'Estaos Xuníos (m. 2006).
4 de payares - Martin Balsam, actor d'Estaos Xuníos (m. 1996).
9 de payares - Hedy Lamarr, actriz austriaca (m. 2000).
13 de payares - Julio Caro Baroja, antropólogu, historiador, llingüista y ensayista español (m. 1995).
25 de payares - Joe DiMaggio, xugador de béisbol d'Estaos Xuníos (m. 1999).
10 d'avientu - Dorothy Lamour, actriz ya cantante d'Estaos Xuníos (m. 1996).
14 d'avientu - Karl Carstens, políticu alemán, presidente de la República Federal d'Alemaña de 1979 a 1984 (m. 1992).
26 d'avientu - Richard Widmark, actor d'Estaos Xuníos (m. 2008).

Muertes

13 de xineru - Valentín Zubiaurre, compositor español (n. 1837).
15 de xineru - Camilo García de Polavieja, militar español (n. 1838).
12 de marzu - George Westinghouse, industrial d'Estaos Xuníos (n. 1846).
20 de marzu - Giuseppe Mercalli, sismólogu y vulcanólogu italianu (n. 1850).
25 de marzu - Frédéric Mistral, poeta francés, Premiu Nobel de Lliteratura en 1904 (n. 1830).
12 de mayu - Eugenio Montero Ríos, políticu español (n. 1832).
28 de xunu - Franz Ferdinand, archiduque austriacu (n. 1863).
31 de xunetu - Jean Jaurès, políticu francés (n. 1859).
9 d'agostu - Roque Sáenz Peña, abogáu y políticu arxentín, presidente del país ente 1910 y 1914 (n. 1851).
20 d'agostu - Píu X, papa (n. 1835).
22 de setiembre - Alain-Fournier, escritor francés (n. 1886).
10 d'ochobre - Carlos I, rei de Rumanía (n. 1839).
19 d'ochobre - Julio Argentino Roca, polítiu y militar arxentín, presidente del país en 1880-1886 y en 1898-1904 (n. 1843).
2 de payares - Heinrich Burkhardt, matemáticu alemán (n. 1861).
1 d'avientu - Alfred Thayer Mahan, militar, xeoestratega ya historiador d'Estaos Xuníos (n. 1840).

Referencies

Enllaces esternos

	Añu 1914
Años:	1911 1912 1913 - 1914 - 1915 1916 1917
Décades:	Años 1880 Años 1890 Años 1900 - Años 1910 - Años 1920 Años 1930 Años 1940
sieglos:	sieglu XIX - sieglu XX - sieglu XXI