Superaarde
’n Superaarde is ’n eksoplaneet met ’n groter massa as die Aarde, maar aansienlik kleiner as ons Sonnestelsel se kleinste reuseplanete, Uranus en Neptunus, wat albei sowat 15 aardmassas is.[1] Die term verwys net na die massa van die planeet en nie na die oppervlaktoestande, bewoonbaarheid of ander ooreenkomste met die Aarde nie. Die alternatiewe benamings gasdwerg en mini-Neptunus word ook soms gebruik.
Definisie
[wysig | wysig bron]Verskillende waardes word in bronne genoem vir ’n superaarde. Die meeste bronne gee ’n maksimum van 10 aardmassas aan[1][2][3] (~69% van ons kleinste reuseplaneet, Uranus), en die minimum massa wissel van 1[1] of 1,9[3] tot 5 aardmassas.[2] Sommige skrywers stel voor dat die term net gebruik word vir planete sonder ’n aansienlike atmosfeer, of planete wat nie net ’n atmosfeer het nie, maar ook ’n soliede oppervlak, iets wat die vier reuseplanete in ons Sonnestelsel nie het nie.[4] Planete met ’n massa van meer as tien keer dié van die Aarde word "reuseplanete" genoem.[5]
Ontdekkings
[wysig | wysig bron]In die Sonnestelsel self is geen planete wat aan die vereistes voldoen nie, aangesien die grootste planeet met ’n soliede oppervlak die Aarde is, en die gasreuse se massa is minstens 14 aardmassas.
Die eerste superaardes is in 1992 deur Aleksander Wolszczan en Dale Frail om die pulsar PSR B1257+12 ontdek. Die buitenste twee planete van die stelsel se massa is omtrent vier keer dié van die Aarde.
Die eerste superaarde om ’n hoofreeksster is in 2005 deur ’n span onder Eugenio Rivera ontdek. Dit wentel om Gliese 876 en word Gliese 876 d genoem. (Twee Jupiter-grootte eksoplanete is vroeër in dié stelsel ontdek.) Die superaarde het ’n massa van 7,5 aardmassas en ’n baie kort wentelperiode van net sowat 2 dae. Vanweë sy nabyheid aan die ster (’n rooidwerg) kan sy oppervlaktemperatuur 430–650 kelvin wees.[6]
In April 2007 het ’n span onder Stéphane Udry in Switserland die ontdekking aangekondig van die eerste twee superaardes binne ’n ster se bewoonbare sone, waar vloeibare water op die oppervlak moontlik is: om die ster Gliese 581.[7] Albei lê aan die kant van die bewoonbare sone. Gliese 581 c het ’n massa van minstens 5 aardmassas en is 0,073 AE van die ster af. Dit is dus aan die "warm" kant van die bewoonbare sone, met ’n geskatte gemiddelde temperatuur van −3 en 40 grade Celsius (sonder inagneming van atmosferiese invloede). Gliese 581 d is sowat 0,22 AE van die ster af en het ’n massa van 7,7 aardmassas.
Die jongste waarneming van ’n superaarde was op 7 Januarie 2013, toe sterrekundiges van die Kepler-sending die ontdekking van KOI-172.02 aangekondig het – ’n planeet baie soos die Aarde wat binne die bewoonbare sone om ’n ster wentel wat met die Son ooreenstem. Dit is dus ’n "groot kandidaat om buiteruimtelike lewe te huisves".[8]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Valencia, V.; Sasselov, D. D.; O'Connell, R. J. (2007). "Radius and structure models of the first super-earth planet". The Astrophysical Journal. 656 (1): 545–551. arXiv:astro-ph/0610122. Bibcode:2007ApJ...656..545V. doi:10.1086/509800.
- ↑ 2,0 2,1 Fortney, J. J.; Marley, M. S.; Barnes, J. W. (2007). "Planetary Radii across Five Orders of Magnitude in Mass and Stellar Insolation: Application to Transits". The Astrophysical Journal. 659 (2): 1661–1672. arXiv:astro-ph/0612671. Bibcode:2007ApJ...659.1661F. doi:10.1086/512120.
- ↑ 3,0 3,1 Charbonneau, D. (2009). "A super-Earth transiting a nearby low-mass star". Nature. 462 (7275): 891–894. arXiv:0912.3229. Bibcode:2009Natur.462..891C. doi:10.1038/nature08679. PMID 20016595.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑ Seager, S.; Kuchner, M.; Hier-Majumder, C. A.; Militzer, B. (2007). "Mass–radius relationships for solid exoplanets". The Astrophysical Journal. 669 (2): 1279–1297. arXiv:0707.2895. Bibcode:2007ApJ...669.1279S. doi:10.1086/521346.
- ↑ Mayor, M.; Pepe, F.; Lovis, C.; Oueloz, D.; Udry, S. (2008). "The quest for very low-mass planets". In Livio, M.; Sahu, K.; Valenti, J. (reds.). A Decade of Extrasolar Planets around Normal Stars. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-89784-6.
- ↑ Rivera, E. (2005). "A ~7.5 Earth mass Planet Orbiting the Nearby Star, GJ 876". The Astrophysical Journal. 634 (1): 625–640. arXiv:astro-ph/0510508. Bibcode:2005ApJ...634..625R. doi:10.1086/491669.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑ Udry, S. (2007). "The HARPS search for southern extra-solar planets XI. Super-Earths (5 and 8 Earth mass) in a 3-planet system". Astronomy and Astrophysics. 469 (3): L43–L47. arXiv:0704.3841. Bibcode:2007A&A...469L..43U. doi:10.1051/0004-6361:20077612.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑ Moskowitz, Clara (9 Januarie 2013). "Most Earth-Like Alien Planet Possibly Found" (in Engels). Space.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2020. Besoek op 9 Januarie 2013.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Superaarde.
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
