Chris Karsten
Chris Karsten is ’n Afrikaanse joernalis en skrywer wat al verskeie toekennings vir sy skryfwerk ontvang het.
Lewe en werk
[wysig | wysig bron]Chris Karsten is op 9 November 1947 op Morgenzon in Mpumalanga gebore. Hy matrikuleer aan die Hoërskool Hoogenhout op Bethal. Hierna studeer hy verder aan die Universiteit van Pretoria en behaal in 1970 ’n BA-graad met Afrikaans-Nederlands en sielkunde as hoofvakke.
In 1971 begin hy sy loopbaan as joernalis by Die Volksblad in Bloemfontein. Met die stigting van Beeld in 1974 word hy verplaas na Johannesburg, waar hy in die redaksie van hierdie koerant dien en vorder tot hoofsubredakteur. Hy keer terug na Die Volksblad as hoofsubredakteur en is ook onder meer Nasionale Koerante se verteenwoordiger in Zimbabwe, hoof van Die Volksblad se tuiskoerante en parlementêre verslaggewer. Later word hy nuusredakteur en lid van hierdie koerant se hoofredaksie.
Op 1 Junie 1987 word hy aangestel as nuusredakteur en lid van die hoofredaksie by Rapport en hy word later bevorder tot senior adjunkredakteur. Sy verantwoordelikhede in hierdie posisies veroorsaak dat hy wêreldwyd reis om nuusgebeure te dek. Hy en sy gesin woon in hierdie tyd in Westdene in Johannesburg. Na aftrede verhuis hy na George, waar hy steeds optree as kantoorhoof vir Rapport. Hy is getroud met Simone, wat in Kanada gebore is en as kind na Suid-Afrika gekom het. In 2010 besluit hulle om na haar geboorteland te immigreer en hulle vestig hulle op die klein vissersdorpie Lunenburg in Nova Scotia in Kanada. Karsten het drie seuns, Christoff, Eric en Udo. Christoff is op twintigjarige ouderdom in ’n motorongeluk oorlede.
Skryfwerk
[wysig | wysig bron]Verskeie van sy kortverhale verskyn in tydskrifte voordat hy sy eerste boek publiseer, die jeugverhaal Floris Sapiens. Die titel van die boek is afgelei van die Florisbad-opgrawingsterrein in die Vrystaat. Hierdie boek is wetenskapsfiksie en handel oor ’n groep prehistoriese kinders. Floris en sy vriend Saldanna wil nie tradisies blindelings aanvaar nie en gaan op ’n swerftog om nuwe dinge te ervaar. Deur hulle omswerwinge kry hulle te doen met oorlewing, liefde en oorlog, wat oortuigend teen die agtergrond van die oertyd geskets word binne ’n kontemporêre perspektief op selfstandigheid en individualiteit. In 1985 ontvang hy die Sanlamprys (Silwer) vir Jeuglektuur vir Floris Sapiens.[1]
Die jokkie wat met perde kon praat[2] is ook gemik op die jeug en vertel die verhaal van die swart seun Letsie wat stom is en deur ’n wit gesin, die verteller Billy se ouers, aangeneem is. Hoewel Letsie stom is, kan hy uitstekend perdry en telepaties met perde kommunikeer en die gesin belê in ’n resiesperd, Pegasus, wat aan die groot wedren moet deelneem. Die skurk wat die wedrenne beheer, Mannie, sal egter enigiets doen om te voorkom dat sy perd geklop word.
Hierna spits hy hom toe op verhale vir volwassenes. Frats is ’n roman oor Khoena, gebaseer op die lewe van Saartjie Baartman. As jong kind word haar stat deur nedersetters verwoes en sy word as slaaf weggevoer. Later word sy na Londen geneem waar sy vertoon word en met haar groot boude as ’n frats beskou word. In elke hoofstuk word Khoena belig uit die perspektief van ’n ander karakter, sodat die kulturele en sosiale omstandighede van die tyd deur die diversiteit van die karakters beskryf word. Gekontrasteer hiermee is die Britse vrou Dolly van Londen, wat uitgelewer is aan die luste van die Engels aristokrasie. Dolly en haar joernalisvriend Simon beywer hulle vir die vrystelling van mense wat uitgebuit word in die sogenaamde “freak shows”. Khoena en Dolly se wêrelde kruis, sodat die leser insig kry in albei. Ten spyte van Dolly se pogings is sy magteloos om te verhoed dat Khoena Parys toe geneem word waar sy onderwerp word aan anatomiste se wetenskaplike studies. In 2008 verower[3] Frats[4] die ATKV-prys vir goeie gewilde prosa.
Hierna wend Karsten hom hoofsaaklik tot misdaadfiksie. Seisoen van sonde is ’n riller waarin ’n reeksmoordenaar mense stelselmatig uitwis, skynbaar in opdrag. Daar is ’n verband tussen hierdie gebeure en ’n regeringsprojek wat uit die apartheidsjare dateer. Hierdie boek verower in 2010 die ATKV se prys vir spanningsliteratuur en is ook op die kortlys vir die toekenning van M-Net se prys in die fliekkategorie.
Abel se ontwaking se verhaal is gebaseer op dieselfde basiese gegewe as die rillerflieks Silence of the lambs en The Texas Chainsaw Massacre, wat albei die Amerikaanse reeksmoordenaar Ed Gein as primêre inspirasiebron gebruik het. Karsten plaas sy verhaal in Suid-Afrika, waar Abel Lotz ’n teruggetrokke handelaar in veral maskers uit Afrika en Suid-Amerika is. Hy word van kleins af groot tussen geestelike versteurdheid en dwepery met godsdiens en vind as volwassene weens sy onaansienlike voorkoms onvoldoende uiting vir sy seksuele drange. Die speurder Ella Neser kry die taak om die moord te ondersoek van Mia Vermooten, wie se lyk in ’n park gevind word. Skaars het sy begin om leidrade te versamel, of ’n tweede lyk word in dieselfde park gevind. Albei lyke is feitlik ongeskonde, behalwe vir ’n stuk vel wat daaruit gesny is. Dit blyk dat Abel die vel wil hê om sy manuskrip Kosmiese reise in te bind. Die karakterisering, veral van Abel, en die deeglike agtergrondinligting maak van die boek ’n geslaagde speurroman, wat die eerste is van ’n trilogie.[5] Abel se ontwaking[6] verower in 2011 die ATKV-Prosaprys asook die ATKV-prys vir Spanningslektuur. Dit word in Engels vertaal en die rolprentregte daarvan word ook verkoop, met die Suid-Afrikaanse Johnny Breedt wat vir die verfilming verantwoordelik is. Die rolprent word in 2015 uitgereik onder die titel Die ontwaking.[7]
Abel se lot is die opvolg waarin Ella Neser se soektog na Abel Lotz voortgesit word. Verskillende storielyne word vernuftig aanmekaar gekoppel. Ella is nog besig om te herstel van haar amper noodlottige ontmoeting met Abel, toe hy haar geliefde vermoor het. Sy sit haar soektog in haar private hoedanigheid voort, al het almal haar beveel om die saak te los. Abel word nou gesoek deur die polisie en ook Interpol en hy ondergaan plastiese chirurgie in Bujumbura in Burundi om homself te vermom sodat hy kan terugkeer na Suid-Afrika.
’n Ander storielyn is dié van Milo en Kaja Borić, wat in die negentigerjare van die twintigste eeu in die burgeroorlog in die eertydse Joego-Slawië wees gelaat is. Dan word hulle deur Suid-Afrikaners aangeneem. Tussendeur word ook vertel van ’n klomp kleinskaalse misdadigers in Johannesburg wat aanknooppunte het met Abel Lotz en sy familie. Abel se lot is in 2012 op die kortlys vir die toekenning van die ATKV-prys vir spanningslektuur.[8]
Die afreis van Abel Lotz [9]sluit die trilogie af. Abel ontmoet in Brugge sy kubervriend Ignaz Boutz, ’n boekbinder, vir wie hy opdrag wil gee om sy Kosmiese reise in mensvel te bind. In Johannesburg is Ella Neser besig om twee moorde te ondersoek wat niks met Abel te doen het nie. Daar is ook ’n Oscar-bekroonde aktrise en op die agtergrond is die oorlog teen terreur. Die skrywer slaag weereens daarin om verskillende storielyne inmekaar te vleg terwyl hy deurgaans die spanning laat toeneem, met die onafwendbare finale ontmoeting tussen Abel en Ella as hoogtepunt. Die sonderlinge karakters met hulle komplekse sielkundige ingesteldheid word geloofwaardig geteken. Die afreis van Abel Lotz is in 2013 op die kortlys vir die toekenning van die ATKV-prys vir spanningslektuur en die Engelse vertaling daarvan, Face-off, is in 2015 op die kortlys vir die toekenning van die Herman Charles Bosman-prys.
Die manuskrip van ’n Man van min belang wen in 2012 die tweede prys in NB-Uitgewers se Groot Romanwedstryd. Die verhaal begin aan die einde van ’n seun (Luca Thom) se speurtog na en hereniging met sy doodgewaande pa en sentreer rondom die opsporing en identifisering van die beendere van vermoorde politieke aktiviste gedurende apartheid. Wanneer die oorskot van vier mense in die Langkloof ontdek word, soek die joernalis Luther en die struggleveteraan Mosman na antwoorde. Mosman is nou direkteur van ’n obskure intelligensieafdeling wat gemoeid is met die uitken van die oorskot van diegene wat tydens apartheid verdwyn het.[10] Hy het egter nog nie vrede gemaak met sy struggle-ervarings nie en is steeds op soek na vergelding teenoor sy eertydse vyand. ’n Naam in ’n sprokiesboek lei hulle na die mariene bioloog Luca, seun van die polisieberader Eddie Thom en die oud-aktrise Carlita Rosati. Teen hierdie spannende en meesleurende agtergrond kom die sentrale boodskap eindelik deur: Die individu is verganklik en nietig en eindelik, soos die titel reeds aandui, van mindere belang. Hierdie roman word in 2014 bekroon met die ATKV-prys vir gewilde prosa.[11]
In Die respektabele meneer Hartslief[12] is Elie Hartslief die respektabele man van die titel.[13]Antie Hartslief maak in haar armoedige huisie in Brixton vier van haar broerskinders groot saam met hulle neefs en niggies, die Hartslief- en Lerm-kinders. Elie was altyd die leier. Die Hartsliefs is Eli, sy broer Basie en hulle susters Lottie en Poppie. Die Lerms is Boela die blokman, Moks die gay kok en Sampie, die klein mens. As volwassene bly Eli in Sandton en werk vir ’n beleggingsmaatskappy. Hy is getroud met die baas se dogter, Wanda.[14] Elie se broer Basie se koplose lyk word dan in ’n sloot langs die pad aangetref nadat hy betrokke geraak het by Stella, die gunstelingminnares van die Roemeense nagklubeienaar Bogdan Petrescu. Die familie trek laer nadat dit duidelik geword het luitenant Kosile van die polisie gaan nie veel aandag aan hierdie moordsaak skenk nie. Die leidrade lei hulle na Stella, en Moks die kok infiltreer Stella se restaurant om inligting te bekom. Die man wat Petrescu se vuil werk doen, is Lood die loodgieter, wat besonder oortuigend in al sy vele fasette geskilder word. Die bevredigende ontknoping van hierdie spannende roman kom eers op die laaste bladsy. Hierdie boek is in 2015 op die kortlys vir die toekenning van die KykNet-Rapportprys in die rolprentafdeling.[15]
Die verdwyning van Billy Katz het die onwettige handel in ledemate as hooftema.[16] Dit is ’n opvolg op die Abel-trilogie, met speurder Ella Neser wat nog emosionele en fisieke letsels oorhou na haar stryd met die reeksmoordenaar Abel Lotz.[17] Sy kry egter opdrag om die saak van vier linkervoete wat by die Emmarentiadam in Johannesburg in ’n Checkers-sak gekry is, te ondersoek. Tydens haar ondersoek kry sy te doen met oudspeurder Lou Pepler, wat twee dekades vantevore die verdwyning van die losbol Billy Katz moes probeer oplos. Pepler was onsuksesvol en bedryf nou sy eie sekuriteitsmaatskappy. Die storielyn van sy destydse soektog na Billy Katz en die storielyn van die hede word met mekaar afgewissel. Ander sentrale karakters is die godsdienstige Mona Pottas en haar dogters, Vera en Heidi, en die stom optelkind Rakker, wie se tong as kind vir moetie uitgesny is. Hierdie disfunksionele gesin kyk graag na tuisvideo’s wat hulle self vervaardig en waarin hulle self speel, met harte en ledemate wat van lyke afgesaag word. Daar is verder die grypdief Stink Attie Kieser, wat die gimsak waarin die voete was, steel, en Julia, wat ook onder verdenking is.
Benewens fiksie skryf Karsten ook ’n aantal goed nagevorste niefiksieboeke oor misdaad en die misdadigers wat dit gepleeg het (insluitende Opspraak deur moord, Riller in die raaisel, Dodelike vroue, Verlore onskuld,[18]Boos en bisar en[19] Suid-Afrikaanse geweldenaars sonder genade) en die biografie oor die filmster Charlize Theron, Ek leef my droom. In laasgenoemde boek is hy die eerste joernalis wat die polisiedossier oor Charlize se pa se dood (hy is deur sy vrou geskiet) ter hande kry om te bestudeer.
Publikasies
[wysig | wysig bron]| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| Fiksie | |
| 1985 | Floris Sapiens |
| 1997 | Die jokkie wat met perde kon praat |
| 2007 | Frats |
| 2009 | Seisoen van sonde |
| 2010 | Abel se ontwaking |
| 2011 | Abel se lot |
| 2012 | Die afreis van Abel Lotz |
| 2013 | ’n Man van min belang |
| 2014 | Die respektabele meneer Hartslief |
| 2015 | Die verdwyning van Billy Katz |
| 2016 | Die dood van 'n goeie vrou |
| 2017 | Koms van die motman |
| 2019 | Anderman se Vrou |
| 2020 | Die versoeking van Thomas Maas |
| 2020 | Man uit die dode |
| 2021 | Gerugte van 'n ontvoering |
| 2022 | Op pad na Moormansgat - Die verhaal van Billy Foster en Koos de la Rey, Human & Rousseau |
| Nie-fiksie | |
| 2007 | Dodelike vroue: Wanneer passie in bloed eindig |
| Opspraak deur moord: Suid-Afrikaanse doodslag skok | |
| Riller in die raaisel: Onopgeloste Suid-Afrikaanse misdade | |
| Verlore onskuld: Suid-Afrikaanse kinders wat moor en roof | |
| 2008 | Boos en bisar |
| Suid-Afrikaanse geweldenaars sonder genade | |
| 2009 | Charlize: Ek leef my droom |
Pryse
[wysig | wysig bron]- 2008 – ATKV Prosa-prys vir Frats[20]
- 2011 – ATKV Prosa-prys vir Abel se ontwaking[21]
- 2014 – ATKV Prosa-prys vir ’n Man van min belang
Bronnelys
[wysig | wysig bron]Boeke
[wysig | wysig bron]- Wybenga, Gretel en Snyman, Maritha (reds.) “Van Patrys-hulle tot Hanna Hoekom” Lapa-Uitgewers Eerste uitgawe Tweede druk 2005
Tydskrifte en koerante
[wysig | wysig bron]- Coetzee, Corné “Mozart vir mooi, Liszt vir moord” “Plus” 15 Oktober 2009
- Ferrus, Diana “Rapport” 2 September 2007
- Malan, Marlene “Abel Lotz moor weer” “Rapport” 30 Maart 2014
- Nieuwoudt, Stephanie “Joernalis skryf jeugboek met ’n verskil” “Plus” 9 Desember 1997
- Rautenbach, Elmari “Winterbach-manuskrip wen” “Beeld” 13 Maart 2012
- Retief, Hanlie “Taai soos bloed vloei ink in sy are” “Rapport” 18 Maart 2012
Internet
[wysig | wysig bron]- Crime beat: http://crimebeat.bookslive.co.za/blog/2013/02/06/crime-beat-a-quiet-chat-with-chris-karsten/
- Green, Phyllis Sarie: http://www.sarie.com/lewe-liefdes/5-boekminute-met-chris-karsten/
- NB-Uitgewers: http://www.nb.co.za/authors/257 Geargiveer 9 Oktober 2016 op Wayback Machine
- Roberts, Maryke LitNet: http://www.litnet.co.za/onderhoud-oor-die-respektabele-meneer-hartslief-deur-chris-karsten/
- Storiewerf: http://www.storiewerf.co.za/cvs/cv_chriskarsten_ph.htm Geargiveer 13 September 2014 op Wayback Machine
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Le Roux, Marina “Rapport” 14 Desember 1997
- ↑ Snyman, Maritha “Kakkerlak” Uitgawe 3, 2005
- ↑ Jones, Ingrid “Boeke-Insig” no.2 Somer 2008
- ↑ Roux, Jaybee “Beeld” 3 Desember 2007
- ↑ Breytenbach, Malene “Rapport” 7 November 2010
- ↑ Geldenhuys, Nico “Beeld” 19 Julie 2010
- ↑ Hugo, Pieter “Beeld” 22 Augustus 2011
- ↑ Roux, J.B. “Rapport” 12 Augustus 2012
- ↑ Van den Berg, Cilliers “Beeld” 17 September 2012
- ↑ Roux, J.B. “Beeld” 29 April 2013
- ↑ Hambidge, Joan. Woorde wat weeg: http://joanhambidge.blogspot.co.za/2014/12/chris-karsten-die-respektabele-meneer.html
- ↑ Steinmair, Deborah “Rapport” 26 Oktober 2014
- ↑ Van Rensburg, Cas “Beeld” 27 Oktober 2014
- ↑ Roux, Jaybee “Beeld” 5 Oktober 2009
- ↑ Botha, Jaco en Lehmensich-Botha, Ingrid “Beeld” 5 Oktober 2015
- ↑ Salzwedel, Ilse Maroela Media: http://maroelamedia.co.za/afrikaans/boeke/boek-van-die-maand-resensie-die-verdwyning-van-billy-katz-deur-chris-karsten/
- ↑ Steinmair, Deborah “Rapport” 18 Oktober 2015
- ↑ Kemp, Theo “Beeld” 6 Oktober 2008
- ↑ Kemp, Theo “Beeld” 6 Oktober 2008
- ↑ "Frats". www.goodreads.com. Besoek op 9 Mei 2021.
- ↑ "Abel se ontwaking". www.goodreads.com. Besoek op 9 Mei 2021.
Normdata  |
|
|---|