Administrateur

Administrateur was die titel van die hoof van 'n provinsiale regering in Suid-Afrika in die jare 1910 tot 1994.

Agtergrond

Die Zuid-Afrika Wet het bepaal dat elkeen van die vier provinsies in die Unie van Suid-Afrika 'n Provinsiale Raad moes kies en hierdie raad op sy beurt 'n Uitvoerende Komitee. Beide liggame kan rofweg vergelyk word met die regerings en kabinette in die teenswoordige nege provinsies in Suid-Afrika. Die voorsitter van die Uitvoerende Komitee het die titel van Administrateur gekry. Hierdie federale kenmerk van die Unie-grondwet is ingevoer om Natal oor te haal om ook by die Unie aan te sluit. Nadat die Volkebond die mandaat oor Suidwes-Afrika aan Suid-Afrika toegeken het, is hierdie provinsiale regeringsvorm ook in daardie gebied ingevoer.

Aanstelling

'n Administrateur is deur die goewerneur-generaal (en later die staatspresident) op aanbeveling van die kabinet van die Unie-parlement aangestel. Sy termyn was 5 jaar, hy is deur die sentrale regering besoldig en moes liefs afkomstig wees uit sy provinsie. Alhoewel dit 'n nie-politieke amp was, was hy altyd 'n ondersteuner van die regerende party in die sentrale regering. Omdat hy nie verantwoording verskuldig was aan die Provinsiale Raad nie, kon daardie liggaam hom nie uit sy amp verwyder nie.

Pligte

Die Administrateur was die hoof-uitvoerende amptenaar van sy provinsie. Hy het deelgeneem aan die debatte in die Provinsiale Raad, maar het daar geen stemreg gehad nie. By vergaderings van die Uitvoerende Komitee het hy as voorsitter opgetree en daar het hy stemreg en boonop 'n beslissende stem gehad. Sy taak was om die provinsiale verkiesings te proklameer, die tye van die sittings van die Provinsiale Raad te bepaal, proklamasies en ordonnansies te onderteken en in die Uitvoerende Komitee was hy belas met die begroting en alle finansiële sake van die provinsie. Hy was die verteenwoordiger van die sentrale regering in sy provinsie en moes hulle beleid daar uitvoer en namens hulle toesig hou oor die administrasie van die provinsie. Dikwels moes hy die goewerneur-generaal (later die staatspresident) of die regering by belangrike geleenthede in sy provinsie verteenwoordig.

Na 1986

Met die vorming van die drie Huise van die Parlement is die Provinsiale Rade ontbind. Toe is die wetgewende magte van die Provinsiale Rade oorgeskuif na die Administrateurs van die provinsies. In 1994 met die vorming van nege provinsies is die amp van Administrateur afgeskaf.

Administrateurs van Kaapland

Sir Frederick de Waal, Mei 1910 – Desember 1925; Adriaan Fourie, Januarie 1926 – Augustus 1929; Johannes Hendrik Conradie, September 1929 – September 1939; kapt. Francois Allen Joubert, September 1939 – September 1942 (oorlede in amp); maj. Gideon Brand van Zyl, 2 Oktober 1942 – 31 Desember 1945 (word goewerneur-generaal van Suid-Afrika); Philippus Arnoldus Myburgh, 1 Januarie 1946 – 1 Julie 1946 (oorlede in amp); Johan Georg Carinus, 23 Julie 1946 – 22 Julie 1951; Philippus Jacobus Olivier, 1 Augustus 1951 – 27 Maart 1958 (oorlede in amp); Otto du Plessis, 12 Mei 1958 – 28 April 1960 (oorlede in amp); Nico Malan, 1 Junie 1960 – 31 Mei 1970; Andries Hendrik Vosloo, 1 Junie 1970–1975; dr. LAPA Munnik, 1975–1979; Gene Louw, 1979–1989; Kobus Meiring, 1 Julie 1989 -

Administrateurs van Transvaal

Johan Rissik, 1910–1917; A.G. Robertson, 1917–1924; Jannie Hofmeyr, 1924–1929; J.S. Smit, 1929–1934; S.P. Bekker, 1934–1938; genl. J.J. Pienaar, 1938–1948; dr. William Nicol. 1948–1958; F.H. Odendaal, 1958–1966; Sybrand van Niekerk, 1966–1979; Willem Cruywagen, 1979–1987; Danie Hough, 1987 -

Administrateurs van Natal

Charles John Smythe, 1910–1918; sir George Thomas Plowman, K.T., C.M.G., J.P., 1918–1928; Herbert Gordon Watson, I.S.O., 1928–1943; George Heaton Nicholls, P.C., 1943–1944; Douglas Edgar Mitchell, 1944–1948; Denis Gem Shepstone, 1948–1958; Alfred Ernest Trollip, 1 Junie 1958 – 9 November 1961; Theo Gerdener, 10 November 1961 – 1 Augustus 1970; Wynand Wilhelm Benjamin Havemann, 2 Augustus 1970–1979; Stoffel Botha, 1979–1984; R.M. Cadman, 1984–1990; Con Botha, 1 April 1990 -

Administrateurs van die Oranje-Vrystaat

kyk by Oranje-Vrystaat (provinsie)

Administrateurs van Suidwes-Afrika

kyk by Lys van Goewerneurs van Suidwes-Afrika

Sien ook

• Lys van administrateurs van voormalige Suid-Afrikaanse provinsies

Bibliografie

• Ensiklopedie van die Wêreld, deel 1. Stellenbosch: Albertyn, 1992. ISBN 0-949948-18-7
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 3. Kaapstad: Nasou, 1971.
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 9. Kaapstad: Nasou, 1973. ISBN 0-625-00325-X