Я

Cyrilliese letter Я

Cyrilliese alfabet
А	Б	В	Г	Ґ	Д	Ђ
Ѓ	Е	Ё	Є	Ж	Ѕ	З
И	І	Ї	Й	Ј	К	Л
Љ	М	Н	Њ	О	П	Р
С	Т	Ћ	Ќ	У	Ў	Ф
Х	Ц	Ч	Џ	Ш	Щ	Ъ
Ы	Ь	Э	Ю	Я
Ou letters
Ҁ	Ѹ	Ѡ	Ѻ	Ѿ	Ѣ	Ꙗ
Ѥ	Ѧ	Ѫ	Ѩ	Ѭ	Ѯ	Ѱ
Ѵ	Ѷ	Ѳ

Я (kleinletter: я) is sedert die taalhervormings van Pieter die Grote van Rusland ’n letter van die Cyrilliese alfabet en word gebruik in Russies, Belarussies en Oekraïens. Dit word uitgespreek as /ja/.

Geskiedenis

In die ou Cyrilliese alfabet was /ja/ die letter Ѧ ѧ (ѧсъ малый, "klein joes") en het dit soms die syfer 900 voorgestel. Dit is aanvanklik as /ę/ getranslitereer. Die geskiedenis van die letter verskil van taal tot taal. In Serwies en Bulgaars het dit meestal /e/ geword. Onder die Oos-Slawiërs het dit waarskynlik ’n /æ/ geword wat die voorafgaande konsonant gepalataliseer het. Later het dit met /a/ verbind en ѧ het daarna /a/ aangedui ná ’n gepalataliseerde konsonant of /ja/ aan die begin van ’n woord. Daar het egter reeds ’n letter vir dié klank bestaan: .

Die twee letters was dus ekwivalente. In Russiese kursiewe skrif het die linkerkantse been van ѧ mettertyd korter geword en later heeltemal verdwyn en die middelste been het meer links geskuif. So het die letter sy я-vorm gekry.

In voorstelle vir ’n burgerlike skrif wat in 1708 aan Pieter die Grote voorgelê is, het al drie vorms verskyn. Pieter het net die vorm я behou en die ander twee doodgekrap, en so het laasgenoemde vorm deel van die nuwe Russiese alfabet geword. Dit is later ook vir Oekraïens en Belarussies aanvaar.