Onze Jan Hofmeyr

Hierdie artikel handel oor die Suid-Afrikaanse joernalis en politikus. Vir die artikel oor die geleerde en politikus, sien Jannie Hofmeyr en oor die predikant van die NG gemeente Somerset-Oos, sien Jan Hendrik Hofmeyr.

Jan Hendrik Hofmeyr (Onze Jan) (4 Julie 1845 – Londen, 16 Oktober 1909) is in Kaapstad gebore. Tydens sy loopbaan was hy 'n joernalis by De Zuid-Afrikaan, Ons Land en die Zuid Afrikaansche Tijdschrift.

Jan Hendrik Hofmeyr
Jan Hendrik Hofmeyr in 1906
Minister sonder portefeulje
Ampstermyn Mei 1881 – November 1881
Monarg	Victoria
Eerste minister	Thomas Scanlen
Goewerneur-generaal	Hercules Robinson
Lid van die Kaapse Volksraad vir Stellenbosch
Ampstermyn 1879 – 11 Oktober 1909
Monarg	Victoria Edward VII
Eerste minister	Gordon Sprigg Thomas Scanlen Thomas Upington Cecil John Rhodes William Philip Schreiner Leander Starr Jameson John X. Merriman
Goewerneur-generaal	William Gordon Cameron Hercules Robinson William Howley Goodenough Alfred Milner William Francis Butler Walter Hely-Hutchinson
Persoonlike besonderhede
Gebore	4 Julie 1845 Kaapstad, Kaapkolonie
Sterf	11 Oktober 1909 (op 64) Westminster, Londen, Verenigde Koninkryk
Politieke party	Afrikanerbond
Kiesafdeling	Stellenbosch
Eggenoot/-note	Alida Brink Hendriksz (1880–1883) Johanna Hendriksz (1900–1909)

Afrikanerleier

Die grafsteen van Onze Jan in Somerset-Wes se ou NG begraafplaas.

Standbeeld van Onze Jan Hofmeyr op Kerkplein, Kaapstad

Hofmeyr het homself bemoei met die Afrikanergemeenskap aan die Kaap en sou uitgroei tot een van die grootste Afrikanerleiers van sy tyd. Omdat hy die belange van die boere op die hart gedra het, het hy in 1878 die boerevereniging gestig: Zuidafrikaansche Boeren Beschermings Vereeniging. Nie alleen die belange van die boere het hy op die hart gedra nie, maar ook die res van die Afrikanergemeenskap. Op 2 November 1882 neem hy die leiding oor van die Afrikanerbond, wat deur S.J. du Toit gestig is. Op 22 Mei 1883 het die Afrikanerbond en die Zuidafrikaansche Boeren Beschermings Vereeniging saamgesmelt onder die naam: Afrikanerbond, onder voorsitterskap van Hofmeyr. In hierdie tyd was die Kleurlinggemeenskap beskou as bondgenote van die Afrikaners en Hofmeyr het hulle beskou as behorende tot die Afrikaners.

Taalleier

In 1879 het hy as parlementslid van Stellenbosch toegetree tot die Kaapse parlement. Hofmeyr was 'n baie invloedryke persoon en het groot invloed gehad in die aanstelling van ministers in die Kaapse regeringskabinet. As gevolg hiervan is hy ook die "kabinetmaker" genoem. Hofmeyr was 'n vurige taalstryder vir die Nederlandse taal in Suid-Afrika. Die erkenning van Nederlands as amptelike taal in die Kaapse parlement op 9 Junie 1882 is volledig te danke aan die inset van Onze Jan Hofmeyr. Die Zuid-Afrikaansche Taalbond (Taalbond) wat in 1890 te Kaapstad gestig is onder die aanvoering van Hofmeyr sou opkom vir die belange van Nederlands in Suid-Afrika en was gestig as teenreaksie op die stigting van die Genootskap van Regte Afrikaners (GRA) van 1875 in die huis van Gideon Malherbe.

Hofmeyr het ook 'n leidende rol gespeel die oprigting van die Eerste Taalmonument ter ere van die Nederlandse taal te Burgersdorp wat in 1893 onthul is.

As een van die hoofleiers van die Nederlandse Taalbeweging in Suid-Afrika, het Hofmeyr op 6 Maart 1905 in Stellenbosch 'n toespraak gehou onder die titel: "Is 't ons ernst?", waarin hy 'n sterk pleidooi gelewer het vir die belange van Nederlands in die private en openbare lewe, in die onderwys en in die staatsdiens. Sy toespraak is in De Zuid-Afrikaan gepubliseer en ook in pamflette uitgegee. Dit het oral in die land groot belangstelling gaande gemaak.

As teenreaksie hierop het dr. Gustav Preller 'n pleidooi gelewer vir Afrikaans. Preller het in De Volksstem van 19 April tot 14 Junie 1905 'n reeks artikels geskryf onder die opskrif: "Laat 't ons toch ernst wezen", en sy aksie teen Nederlands gerig met die leuse: "Afrikaans schrijven en spreken, Hollands leren, albei lezen". Die reaksie van Preller en die stigting van die Afrikaanse Taalgenootskap, kan beskou word as die begin van die Tweede Afrikaanse Taalbeweging in Suid-Afrika.

Gesinslewe

Hy was twee keer getroud. Sy eerste vrou was Alida Brink Hendriksz van Somerset-Wes, met wie hy op 17 Augustus 1880 in die huwelik getree het. Sy is op 12 Desember 1883 oorlede. Op 1 September 1900 trou Hofmeyr met haar suster, Johanna Hendriksz. Albei die huwelike was kinderloos.

Publikasie

• J.H. Hofmeyr & F.W. Reitz: The life of Jan Hendrik Hofmeyr (Onze Jan). Kaapstad, Van de Sandt de Villiers, 1913

Sien ook

• Onze Jan Hofmeyr-standbeeld, standbeeld op Kerkplein in Kaapstad.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Onze Jan Hofmeyr.
• Hofmeyr, Jan Hendrik (1913). The Life of Jan Hendrik Hofmeyr (onze Jan). Van de Sandt de Villiers Print Company. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)