George Louw

George Louw (1 Maart 1939 – 5 Mei 2023) was ’n uitgewer en Afrikaanse digter en dramaturg. Sy vader was ’n broer van die digters N.P. van Wyk Louw en W.E.G. Louw.

George Louw

Lewe en werk

Herkoms en opleiding

George Louw is op 1 Maart 1939 op Sutherland gebore, waar sy vader op Meintjiesplaas geboer het. Hy is die jongste van drie kinders en het ’n ouer broer en suster. Sy vader is Bismarck von Moltke Louw, die broer van N.P. van Wyk Louw en W.E.G. Louw, en sy ma is Rita Baartman. Sy ouers is op 28 Maart 1931 getroud. In 1944 verhuis die gesin na Parow nadat sy pa op doktersadvies oor sy hoë bloeddruk die plaas moes verkoop. Op 13 Augustus 1945 is sy vader aan ’n hartaanval oorlede. George matrikuleer in 1956 aan die Hoërskool J.J. du Preez in Parow. In 1957 word hy met ’n beurs van Die Burger student aan die Universiteit van Stellenbosch en in 1959 verwerf hy sy B.A.-graad met hoofvakke Afrikaans-Nederlands en Filosofie.

Loopbaan as joernalis en skrywer

Hy word vervolgens joernalis by Die Burger. In 1963 begin hy in die medisyne studeer aan die Universiteit van Stellenbosch en trou in hierdie jaar ook met Sophia Dorothea (Dorette) Theron. In sy tweede akademiese jaar word dit egter duidelik waar sy roeping lê en hy staak sy mediese studies. In hierdie tyd is hy tydelik mede-redakteur van Amicus Certus, nuusblad van Ou Mutual. Hy verwerf in 1965 sy B.A. Honneurs-graad in Afrikaans-Nederlands aan die Universiteit van Kaapstad in die eerste klas en word junior lektor aan hierdie universiteit. In 1968 word hy lid van die redaksie van Die Huisgenoot, waarna hy as uitgewer by Tafelberg-Uitgewers in Kaapstad ander skrywers se werk begin versorg. Hy word later hoof van fiksie by hierdie uitgewery. In 1981 word hy aangestel as uitgewer by NG Kerk-uitgewers, later Lux Verbi. Hy vorder tot assistent-hoofbestuurder van hierdie uitgewery, voordat hy in 1992 'n pos as hoofbestuurder van Van Schaik uitgewers in Pretoria aanvaar. In Maart 1998 tree hy af.

Dood

George Louw is op 5 Mei 2023 in Kaapstad oorlede as gevolg van 'n hartaanval.

Skryfwerk.

George Louw omstreeks 1968.

As dertienjarige verower hy die eerste prys vir poësie in ’n landwye skryfwedstryd vir kinders onder agtien jaar. In hierdie tyd verskyn die gedig Ek droom reeds op 17 Januarie 1953 in Die Klein Burger, terwyl van sy verse ’n bietjie later ook in Standpunte opgeneem word.

Digkuns

Hy debuteer in 1957 as agtienjarige met Die trekpad, ’n bundel wat hy aan Ingrid Jonker opdra as huldeblyk vir haar mentorskap met sy digkuns. Hierdie bundel trek reeds aandag weens die soepel taalgebruik en tegniese digterlike vermoë, hoewel daar nie veel integrasie van gedigte in die bundel is nie. Te veel van die gedigte steun ook nog te sterk op ’n enkele beeld, ingewing of woord, wat afbreuk doen aan die impak van die geheel. Die gedigte handel oor die ervarings en eerste insigte in die lewe, die jeugliefde met sy vreugde en smart en ’n jongman se religieuse twyfel. Erfenis van ’n ou visser daag die aangesproke “jy” uit om die harde werklikheid van ’n lewe op see ten volle te begryp. Langs die trekpad na Madrid beeld die lewensvreugde uit soos dit in verskeie figure vergestalt word. ’n Hoogtepunt in die bundel is Die lug skif oop, waar die beelding konsekwent deurgevoer word.

Koggelstok bevat ’n uitbreiding na meer aktuele temas in onopgesmukte en pretensielose taal en gehanteer met ironiese saaklikheid, wat die belofte van sy debuutbundel bevestig. In die verse word teenstellings soos logika en spontaneïteit, erns en lughartigheid gebalanseer om sodoende te probeer deurdring tot die tergende maar ontwykende waarheid. Die titel verwys dan ook na ’n stok wat trekdiere uitmekaar hou, maar hulle terselfdertyd verbind, of na spot en spotsug tussen leser en digter. Dit impliseer ook vryheid binne perke. Sommige kritici mis egter in hierdie stadium ’n passie of ontroering, wat die tegnies knap geskrewe hoofsaaklik vrye verse se intensiteit sou verhoog. Daar is vier afdelings in die bundel. Die eerste bevat aktualiteitsverse van diverse aard. Kosmiese vryheid behandel die onstuimige internasionale politiek van die sestigerjare, met ’n voorspelling oor die onrus wat dit vir Suid-Afrika inhou. Volkies I en II lewer kommentaar op die binnelandse realiteite soos vergestalt in die lewens van die Kaapse bruinmense, terwyl Oproep ’n wranger weergawe is van die onregverdige baas-kneg-verhouding in die land. Nasleep bring op effektiewe wyse die daaglikse toestande van die massas in verband met ’n oorlewingsoorlog, waar die oorspronklike tydsein mooi aansluit by die oorlogsmotief. Só nuut bring die surrealistiese kunstenaar se probleme uiteindelik terug na sy seksualiteit. Die kort tweede afdeling bevat religieuse verse. Jesus 2000 verplaas Jesus na die twintigste eeu, waar hy as verstote figuur tevergeefs sy liefde in die stadstrate moet preek. Een God verklaar dat daar een God is ten spyte van verskille tussen sektes en rasse, met die ironie dat diegene wat hierdie waarheid verkondig se gedrag tydens politieke verkiesings en referendums die waarheid nie beaam nie. In die derde afdeling is daar beskrywende verse, met Moderne siklus en Die duister doel as hoogtepunte, laasgenoemde met ’n treffende uitbeelding van die eindelose brandstof ingooi en ry op die lewenspad, op soek na antwoorde. Die stygende jare beeld in die eerste drie strofes effektief die ontwikkeling van mens en digter na volwassenheid uit, net om in die laaste strofe vas te val in ’n ongemotiveerde afwyking. Hierdie gebrek aan eenheid en binding kom meermale in die bundel voor, soos ook byvoorbeeld in Legende om die droogte en Episode. Die afdeling Fantasie in spaansriet is, ten spyte van onaf onderdele, ’n knap bydrae tot die liefdesverse in Afrikaans en voer die koggelstok-tema tot ’n eindpunt. In 1965 word die Eugène Marais-prys aan Koggelstok toegeken.

Opstand verby bou voort op die ontginning van die vrye versvorm en die seggingskrag van eenvoudige woorde en taal, met meer gebruikmaking van surrealistiese beelde. In hierdie bundel oorheers die godsdiens en geloof as sentrale tema, met die digter wat vasgevang is in twyfel en verwarring. ’n Hoogtepunt is Hitler hou kajuitraad met homself wat ’n treffende uitbeelding gee van die kontras tussen die despoot se kindervrese en sy later onmenslike optrede. Visioen van ’n degenerasie bevat ’n bede om ’n tuiste en vrede vir almal, terwyl Hoop op vernuftige wyse die gewone assosiasie tussen lig en hoop omdraai. Vlug is nie ’n dagrit ver beeld die begeerte uit om terug te vlug na ’n ongerepte jeug, met die ervaring en ouderdom wat soos ’n dooie gewig saamgedra word en die tog bemoeilik, terwyl Herberg vir ’n nag die begeerte na privaatheid te midde van die grofste skendings daarvan uitspreek.

Na ’n digterlike stilswye van amper veertig jaar verskyn die digbundel Kraai, wat ’n hoogtepunt in sy oeuvre verteenwoordig. Die kraai is simbolies van verskeie dinge, soos godsdienstige inspirasie, as boodskapper of verskyningsvorm van God of van ’n ander bonatuurlike mag, terwyl vir die alchemiste die kraai die innerlike donkerte van die siel verteenwoordig het. Dit vergestalt ook onheil en word deur sommige gesien as draer van ’n onheilsboodskap, soos naderende dood, terwyl dit ook geassosieer word met towery. Dit is ’n heg gestruktureerde bundel, met die kraai wat ook in voorkoms vergelyk word met die historiese Dominikaanse priester Girolamo Savonarola (1452–1498), in wie se persoon die tweespalt van die mens tussen god en duiwel tot uiting kom. Die gedigte bied ’n siniese blik op hoe die mens God en Sy skepping hanteer, met die mens uitgebeeld wat in sy selfsugtige eiewaan en strewe na rykdom en mag die omgewing vernietig. Hierdie vernietiging is egter nie al nie, want wat die mens aan ander mense doen is nog erger. Hiervandaan beweeg die bundel na die individu se verhouding met God, met die kerk wat sy eie strewe na welvaart het en ’n ongesonde houvas op die mens verkry. Savonarola verskyn in hierdie verband in die bundel. Met sy skerp neus het hy na ’n kraai gelyk en hy het as roeping gehad om die mense van Firenze met hul eie sondigheid te konfronteer en kritiek uit te spreek teen die kerk se rol. Deur hierdie figuur sien ons hoe die kerk onder mooi orrelspel God wesentlik ondermyn, sodat die verse versetverse word teen wanbeelde van God. Uiteindelik neem die kerk wraak en vernietig teenstand en kritiek op sy doen en late, sodat Savonarola op die brandstapel sterf. Die bundel bestaan uit vier afdelings. Die eerste afdeling bevat digterlike besinnings oor tyd, ewigheid en die dood en verwys na familielede en wêreldgebeure. In die tweede afdeling word besin oor die mens in die algemeen en sy omgewing, asook God se verhouding met die wêreld. Afdeling drie verwys na die bundeltitel en bespreek die kraai in vergelyking met soortgelyke voëls soos die strandloper, die dikkop en die paradysvoël, terwyl Savonarola in die vierde afdeling ter sprake kom. Hierdie laaste afdeling beslaan feitlik die helfte van die bundel, wat ingelei word met ’n kort lewenskets van Savonarola.

Versamelbundels

Van sy gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, insluitende Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte, Faune, Liggaamlose taal, Goudaar, Kraaines, Woordpaljas, Die goue vreugde, Voorspraak en Die mooiste Afrikaanse liefdesgedigte. Rina Coetzee toonset ’n aantal van sy gedigte, wat sy by die Stellenbosse poësiekring opvoer.

Drama

Sy eerste drama, ’n Skip is ons beloof, het as tema die botsing tussen ’n enkeling en die samelewing tydens die anti-bandiete agitasie van 1848. Die Neptune, ’n skip vol gevangenes, gooi anker in Simonsbaai en die plaaslike inwoners kom in opstand teen Brittanje se besluit om die Kaap as strafkolonie te gebruik. Die goewerneur, sir Harry Smith, wag vir verdere opdragte van die Britse regering voordat hy die gevangenes sal toelaat om aan land te kom. Intussen moet voedselvoorrade vir hulle gevind word, maar die anti-bandiete beweging dwarsboom alle pogings om dit te bekom. ’n Afgetrede leëroffisier en nou boer, Peter Newton (gebaseer op die geskiedenis van Robert Stanford), besluit om menslikheidsredes om tog voorrade te verskaf, maar die gemeenskap draai dan teen hom. Hy en sy gesin word onderwerp aan onmenslike vervolging, tot so ’n mate dat hy selfs nie mediese hulp vir sy sterwende kind kan verkry nie. Dwarsdeur die handeling is drie figure uit ’n later eeu ook op die verhoog teenwoordig, met die Ou Man wat in sy verhouding met die diaboliese Gunter ook aan die bose blootgestel word. Hierdeur word die boodskap dat die oorwinning van haat en onredelikheid telkens in die tyd herhaal sal word en dat liefde nooit werklik bestand is hierteen nie, op kreatiewe wyse versterk. ’n Fragment van die drama verskyn reeds in 1969 in Kol. Hierdie drama word in 1969 voor publikasie deur die Kaapse Raad vir die Uitvoerende Kunste (KRUIK) opgevoer en in 1970 met die W.A. Hofmeyr-prys bekroon. Dit word ook vir skole voorgeskryf.

Hy volg dit op met die drama Die generaal, wat ’n dubbele intrige het, naamlik Napoleon wat in Parys aankom na sy Egiptiese veldtog en die ontrouheid van sy vrou Josephine ontdek, asook George Grand, kopieskrywer van Kalkutta wat homself as generaal in sy eie wêreld sien en terselfdertyd in Parys aankom op soek na sy ontroue vrou, Catherine. Hierdie twee parallelle en soortgelyke verhaallyne beklemtoon die persoonlike trauma waaraan almal, ryk en beroemd en arm en onbekend, onderwerp word. Napoleon triomfeer tydelik bo sy persoonlike situasie en word sy land se groot generaal en veldheer, terwyl Grand se lewe in duie stort wanneer sy poging om sy vrou te herwin misluk en hy selfmoord pleeg deur in die Seine te spring. Ironies genoeg is Grand egter in ’n ander sin ’n groter oorwinnaar as Napoleon, aangesien hy sy siel behou. Die teenstelling tussen die generaals word beklemtoon deur Grand se verhaal te vertel in die styl van die teater van die absurde en Napoleon se verhaal op tradisionele wyse, sodat die drama ook eksperimenteer met stylvermenging. Met hierdie twee dramas maak Louw ’n wesentlike bydrae tot die Afrikaanse drama.

Sy drama Komete word opgeneem in die versamelbundel Skouspel wat saamgestel is deur Jan B. Vermaak.

Ander skryfwerk

’n Essay van hom oor Kaapstad word opgeneem in die versamelbundel Son op die land en die verhaal Man met bal in Blommetjie gedenk aan my. Hy vertaal ook enkele werke in Afrikaans, waaronder Die kruis van die dapperes: roman van die Poolse versetstryd van Roman Bratny. Verder lewer hy ’n bydrae tot Gesprek sonder grense: huldigingsbundel ter ere van Johan Degenaar, wat in 2006 gepubliseer word.

Publikasies

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:

Jaar	Publikasies
1957	Die trekpad
1963	Koggelstok
1969	Opstand verby
	’n Skip is ons beloof
1972	Die generaal
2006	Kraai
	Vertalings
1964	Die kruis van die dapperes – Roman Bratny

Bronnelys

Boeke

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk Elsiesrivier Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
• Antonissen, Rob. Kern en tooi. Nasou Beperk Eerste uitgawe Eerste druk Elsiesrivier 1963
• Antonissen, Rob. Spitsberaad. Nasou Beperk Elsiesrivier Eerste uitgawe Eerste druk 1966
• Askes, H. en Landman, J.N. (samestellers) Voorspraak. Tafelberg-Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe Tiende druk 1994
• Brink, André P. Aspekte van die nuwe drama. Academica Pretoria en Kaapstad Tweede hersiene uitgawe 1986
• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk Eerste uitgawe 1980
• Cloete, T.T. Faune. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Derde druk 1971
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
• Kannemeyer, J.C. (red.) Kraaines. Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe 1988
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria  Eerste uitgawe 2005
• Lindenberg, E. (red.) Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde. Academica Pretoria en Kaapstad Vierde uitgawe Eerste druk 1973
• Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse  letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
• Pheiffer, R.H. Woordpaljas. Human & Rousseau Kaapstad en Johannesburg Derde uitgawe Derde  druk 1993
• Steyn, J.C. Van Wyk Louw: ’n Lewensverhaal Deel I. Tafelberg-uitgewers Beperk Eerste uitgawe 1998
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Tydskrifte en koerante

• Buys, Junita. Louw-huis. Kakkerlak. Uitgawe 4, 2005
• Van Rooyen, Tineke. Vier gedigte’. Tydskrif vir Letterkunde. Jaargang 31, no. 2, Mei 1993

Internet

• Kannemeyer, J.C. Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1999/11/17/9/14.html^{[dooie skakel]}
• Versindaba: http://versindaba.co.za/gedigte/george-louw/ Geargiveer 31 Oktober 2014 op Wayback Machine