Pseudonauka

Pseudonauka je cijeli skup znanja i metoda koje tvrde da su zasnovane na činjeničnim saznanjima i nauci, ili bilo koji skup znanja koja su na višoj razini, ali koja nisu u suglasnosti sa naučnom metodom.

Pseudonauka ne cijeni debate i kritike i rijetko pokazuje intelektualnu čvrstinu i istinski progres. Objašnjenja pseudonauke obično protivriječe dobro zasnovanom naučnom znanju i njeni sopstveni nalazi rijetko, ako ikada, izdržavaju kritičko preispitivanje od strane kompetentnih kritičara.

Najčešće se radi o slabom poznavanju prave prirode pojava (“argument iz neznanja") i o popunjavanju praznina za koje savremena nauka još nije uspjela da nađe valjane odgovore (“Bog je u pukotinama") što sve najbolje sažima parafraza Paulijeve misli - pseudonauka je dijelatnost koja “nije čak ni pogrešna”.

Pseudo-nauka je metoda za opravdavanje, odbranu i očuvanje grešaka. Nauka i pseudonauka imaju sasvim suprotan pristup u posmatranju prirode. Pseudonauka se ponekad zove i patološka nauka, mada bi, kada bi trebalo, među njima mogla da se povuče jasna granica.

Termin pseudonauka uveden je najverovatnije 1843.^[1] kao kombinacija grčke riječi pseudo (lažni) i nauka (znanje). Naziv ima negativnu konotaciju i zbog toga ga oni na koje se to odnosi odbacuju.^[2]

Langmuir ^[3] je 1953. godine uveo pojam patološke nauke da bi se obračunao sa istraživanjima koja se sprovode po naučnoj metodi ali koja su iskrivljena ličnim predrasudama. Najpoznatiji prileri su N-zraci, polivoda, hladna fuzija, homeopatija, memorija vode.

Prema Langmuiru patološku nauku je najlakše prepoznati po slijedećim simptomima:

• Najveći efekat koji je opažen proizveden je agensom čiji se intenzitet jedva može detektovati, a veličina efekta je u osnovi nezavisna od intenziteta uzroka.
• Efekat je veličine koja je uvijek na granici detekcije ili je neophodan ogroman broj mjerenja zbog vrlo malog statističkog značaja rezultata.
• Sugerišu se teorije van paradigme polja.
• Od kritike se brani obašnjenjima smišljenim u datom momentu.
• Odnos pobornika i kritičara prvo raste a onda postepeno pada do zaborava.

Patološka nauka ne popušta ni do današnjih dana pa je N. Turro, profesor hemije na Kolumbija univerzitetu dodao nove deskriptore koje Langmuir nije spomenuo.

• Značajan rezultat je specifičan za specijalni sistem.
• U otkriće su umješane specijalne tehnike ili aparati.
• Otkriće zahtjeva fantastično odstupanje od paradigme koja potpuno određuje rezultate u svim uporedljivim sistemima, uključujući i one koje su autori ranije dobili.

Nicholas J. Turro, profesor hemije, Columbia University

Tvrdnja ili sistem tvrdnji, da bi se mogao smatrati naučnim, mora biti u stanju da protivriječi mogućim ili zamišljenim posmatranjima.^[4]

Karl Popper, 1962 Nauka, pseudonauka i, falsifikacija ^[5]

Pseudonauka:

• ravnodušna je prema činjenicama.
• "istraživanje" je neizbježno traljavo.
• počinje hipotezom – obično emocionalno privlačnom i spektakularno nevjerovatnom – i onda traži samo dokaze koji joj idu u prilog.
• ignoriše dokaze koji joj protivriječe.
• ravnodušna je prema kriterijumima valjanog dokaza.
• oslanja se na subjektivno potvrđivanje.
• više zavisi od proizvoljnih socijalnih konvencija nego od nepromjenljivih pravila prirode.
• uvijek se može svesti na apsurd ako se sprovodi dosljedno do kraja.
• uvijek izbjegava da se podvrgne značajnom testu.
• često protivriječi samoj sebi čak unutar sopstvenih okvira.
• namjerno pravi misterije i kada ih nema, ispuštanjem kritičnih podataka i važnih detalja.
• ne napreduje.
• pokušava da bude ubjedljiva retorikom, propagandom i izvrtanjem umjesto valjanim dolazima (kojih zapravo ni nema).
• vodi raspravu iz neznanja, dakle, iz elementarne zablude.
• vodi raspravu iz navodnih izuzetaka, grešaka, anomalija, čudnih događaja i sumnjivih tvrdnji – umjesto iz dobro poznatih pravilnosti prirode.
• oslanja se na lažne autoritete, emocije, osjećanja ili nepovjerenje u provjerene činjenice.
• iznosi neobične tvrdnje i fantastične teorije koje protivriječe svemu što je poznato o prirodi.
• izmišlja sopstveni rječnik u kojem mnogi pojmovi nisu jasno definisani a neki nisu definisani uopće.
• oslanja se na naučnu metodologiju istovremeno ospravajući njenu ispravnost.

• Otkriće se saopćava direktno javnosti.
• Pronalazač tvrdi da naučna hijerarhija pokušava da spriječi njegovo otkriće.
• Naučni efekt je uvijek na samom pragu detekcije.
• Dokazi za pronalazak su anegdotski.
• Pronalazač opravdava vjerovanje zato što je ovo preživjelo vijekove.
• Pronalazač radi u izolaciji.
• Pronalazač mora da predloži novi zakon prirode da objasni otkriće.^[6]

Robert L. Park, professor of physics at the University of Maryland at College Park

Svaku nauku prati serija sopstvenih pseudonauka.

Biologija:

• Lisenkoizam
• Naučni kreacionizam

Hemija:

• Polivoda
• Klasterisana voda
• Deklasterisana voda

Fizika:

• N-zraci
• Fantastične sile (Bermudski trougao)
• Misticizam i kvantna mehanika
• Hladna fuzija

Medicina:

• Homeopatija ("teorija")
• Akupunktura ("teorija")
• Herbalizam
• Alternativna medicina

Psihologija:

• Astrologija
• Grafologija
• Parapsihologija

• Pseudomatematika
• Pseudofizika
• Pseudohistorija

Commons ima datoteke na temu: Pseudonauka